Του Κώστα Κατίκου
Νέο καμπανάκι για το μέλλον του συνταξιοδοτικού συστήματος στην Ευρωζώνη χτυπά σε έκθεσή της η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προβλέποντας μείωση των ποσοστών αναπλήρωσης για την Ελλάδα ως και 5 ποσοστιαίες μονάδες.
Ταυτόχρονα συστήνει στα κράτη της Ευρωζώνης να φροντίσουν από τώρα να φτιάξουν ένα απόθεμα ασφαλείας προς αποφυγήν τυχόν δημοσιονομικού εκτροχιασμού στο μέλλον εξαιτίας του δημογραφικού προβλήματος.
Η έκθεση της ΕΚΤ για το 2024 αναλύει τις επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης στα συνταξιοδοτικά συστήματα των κρατών της Ευρωζώνης και προβλέπει ότι το δημοσιονομικό κόστος που συνδέεται με τη γήρανση του πληθυσμού στη ζώνη του ευρώ, εκφρασμένο ως ποσοστό του ΑΕΠ, θα αυξηθεί από 25,1% το 2022 σε 26,5% το 2070.
Οι εξελίξεις όσον αφορά το κόστος γήρανσης διαφέρουν μεταξύ των χωρών. Εννέα χώρες εκτιμάται ότι θα σημειώσουν αυξήσεις άνω των 4 ποσοστιαίων μονάδων, ενώ έξι χώρες προβλέπεται να παρουσιάσουν μείωση του κόστους.
Η αύξηση του συνολικού κόστους γήρανσης του πληθυσμού για τη ζώνη του ευρώ φαίνεται να οφείλεται κυρίως στην αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών και, σε μικρότερο βαθμό, των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης και μακροχρόνιας περίθαλψης.
Ο δείκτης εξάρτησης, δηλαδή ο αριθμός των ηλικιωμένων που θα έχουν ανάγκη στήριξης αναλογικά με τον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας, εκτιμάται ότι θα αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες για συντάξεις κατά 6,2 ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο έως το 2070 στην Ευρωζώνη.
Ο δείκτης παροχών
Οι αυξημένες δημόσιες δαπάνες για συντάξεις λόγω της γήρανσης του πληθυσμού αναμένεται να μετριαστούν με μείωση του δείκτη παροχών. Ο δείκτης παροχών μετρά τη “γενναιοδωρία” του συνταξιοδοτικού συστήματος, εξετάζοντας τις πληρωμές συντάξεων σε σχέση με τους μισθούς δηλαδή τα ποσοστά αναπλήρωσης.
Η μεγαλύτερη εξοικονόμηση κόστους από τον δείκτη παροχών προβλέπεται, σύμφωνα με τη μελέτη της ΕΚΤ, για την Ελλάδα και την Πορτογαλία.
Σύμφωνα με την ΕΚΤ ο δείκτης παροχών αναμένεται να υποχωρήσει κατά 2,9 ποσοστιαίες μονάδες σε όλες τις χώρες και περισσότερο στην Ελλάδα με τον δείκτη αναπλήρωσης να πέφτει κοντά στις 5 ποσοστιαίες μονάδες!
Τι σημαίνει αυτό για τους μελλοντικούς συνταξιούχους; Ότι αντί για ποσοστό αναπλήρωσης 77% που έχουν σήμερα όσοι αποχωρούν με μισθό 1.500 ευρώ και 40 έτη ασφάλισης, οι μελλοντικοί συνταξιούχοι θα λαμβάνουν αναπλήρωση 72%. Η μείωση της αναπλήρωσης θα προέλθει κυρίως επειδή όσο περνούν τα χρόνια θα διευρύνεται η βάση των συντάξιμων αποδοχών και η (ανταποδοτική) σύνταξη θα υπολογίζεται με τους μισθούς όλου του εργασιακού βίου. Οι μισθοί που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης είναι από το 2002 και μετά. Ένας ασφαλισμένος που θα αποχωρήσει το 2024, θα πάρει σύνταξη με βάση τον μέσο όρο μισθών για 22 έτη (2002-2024). Ενώ ο ασφαλισμένος που θα αποχωρήσει το 2034 θα πάρει σύνταξη με βάση τον μέσο όρο μισθών 32 ετών (2002-2034) και όσοι αποχωρήσουν από το 2040 και μετά θα βγαίνουν στη σύνταξη με βάση τους μισθούς μιας 40ετίας. Για να έχουν τα ίδια ποσά συντάξεων και τα ποσοστά αναπλήρωσης οι μελλοντικοί με τους τωρινούς συνταξιούχους θα πρέπει να καλύψουν μια απόσταση μισθών 16 ετών! Για παράδειγμα οι συνταξιούχοι του 2040 θα πρέπει να έχουν ξεκινήσει να εργάζονται με τους μισθούς που έπαιρναν ήδη το 2002 οι ασφαλισμένοι που συνταξιοδοτούνται το 2024.
Δημοσιονομικό αποθεματικό
Οι δημογραφικές αλλαγές, που οδηγούν σε μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένων πολιτών και αυξημένη ζήτηση για συντάξεις, υγειονομική περίθαλψη και υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας, θα επιβαρύνουν τα δημόσια οικονομικά αναφέρει η ΕΚΤ, στρώνοντας από τώρα το χαλί της αυστηρής εποπτείας για να παραμένουν εντός ορίων οι συνταξιοδοτικές δαπάνες.
Ένα δείγμα των μέτρων που θα ζητηθούν από την ΕΚΤ ή και την Κομισιόν προκειμένου να μην αποτελέσει το δημογραφικό αιτία δημοσιονομικού εκτροχιασμού είναι η πρόταση που γίνεται στη μελέτη για την ανάγκη δημοσιονομικών αποθεμάτων ασφαλείας για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της γήρανσης του πληθυσμού. Επιπλέον, για να περιοριστούν οι δυσμενείς επιπτώσεις στην ανάπτυξη, απαιτούνται, επισημαίνει η ΕΚΤ, πολιτικές ενίσχυσης της παραγωγικότητας όπως για παράδειγμα πολιτικές που προωθούν την καινοτομία, τη δια βίου μάθηση και την ταχύτερη ένταξη των μεταναστών στην αγορά εργασίας.