Μειώθηκαν τα κρούσματα χάρη στα εμβόλια για τον HPV. Βελτιώθηκε η επιβίωση με την προσθήκη ανοσοθεραπείας.
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου από νεοπλασίες σε γυναίκες παγκοσμίως και τη δεύτερη στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Με βάση πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα από τις ΗΠΑ, η επίπτωση του έχει μειωθεί στο μισό, σε σύγκριση με την δεκαετία του 1970.
Η επίδραση του εμβολίου εναντίον του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) είναι εμφανής. Στις ηλικίες 20-24 έτη η επίπτωση (περιστατικά) του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας μειώθηκε κατά 65% από το 2012 έως το 2019. Ωστόσο αυτή δεν είναι η μοναδική ενθαρρυντική εξέλιξη κατά της νόσου.
Όπως αναφέρουν οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο Αλεξάνδρα Θάνος Δημόπουλος, τ. πρύτανης ΕΚΠΑ, καθηγητής Ογκολογίας – Αιματολογίας, και Αγγελική Ανδρικοπούλου, ενθαρρυντικές εξελίξεις υπάρχουν και στην αντιμετώπιση της νόσου.
Όπως εξηγούν, στις ασθενείς με νόσο αρχικού σταδίου (στάδια ΙΑ, ΙΒ1, ΙΙΑ) που περιορίζεται στον τράχηλο, η θεραπευτική αντιμετώπιση είναι η ριζική χειρουργική αφαίρεση:
- Της μήτρας
- Των σαλπίγγων
- Των ωοθηκών
- Των περιοχικών λεμφαδένων
Για την τοπικά προχωρημένη νόσο
Εάν ωστόσο η νόσος είναι τοπικά προχωρημένη, η ενδεδειγμένη θεραπευτική αντιμετώπιση είναι η χορήγηση ακτινοθεραπείας μαζί με το χημειοθεραπευτικό φάρμακο σισπλατίνη. Τοπικά προχωρημένη είναι η νόσος που επεκτείνεται εκτός του τραχήλου, δηλαδή στα γειτονικά όργανα (στάδια ΙΒ2, IIB, III, IVA).
Στις 12 Ιανουαρίου του 2024 εγκρίθηκε από την αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων & Φαρμάκων (FDA) η προσθήκη της ανοσοθεραπείας με πεμπρολιζουμάμπη στις ασθενείς αυτές. Αυτή χορηγείται ταυτοχρόνως με την χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία. Επιπλέον, η χορήγησή της συνεχίζεται για περίπου 2 έτη.
Η έγκριση βασίστηκε στη μελέτη KEYNOTE-A18 που έδειξε πως η προσθήκη της ανοσοθεραπείας στον συνδυασμό χημειοθεραπείας/ακτινοθεραπείας μείωσε τον κίνδυνο υποτροπής κατά 30%. Στις ασθενείς προχωρημένου σταδίου ΙΙΙ-IVA το όφελος ήταν ακόμη μεγαλύτερο. Ο κίνδυνος υποτροπής καθώς μειώθηκε κατά 41% με την προσθήκη της ανοσοθεραπείας.
Η μεταστατική νόσος
Στις ασθενείς με μεταστατική νόσο, η καθιερωμένη θεραπεία είναι η χημειοθεραπεία με πακλιταξέλη και πλατίνα. Το 2014 εγκρίθηκε η συμπληρωματική θεραπεία με τον αντιαγγειογενετικό παράγοντα μπεβασιζουμάμπη για συγχορήγηση με τη χημειοθεραπεία στις ασθενείς αυτές.
Έκτοτε, πληθώρα μελετών έχει αλλάξει το θεραπευτικό τοπίο της μεταστατικής νόσου. Σε ασθενείς που παρουσιάζουν υποτροπή μετά από χημειοθεραπεία, η μελέτη EMPOWER-Cervical 1 έδειξε όφελος με το ανοσοθεραπευτικό φάρμακο σεμιπλιμάμπη. Ειδικότερα, σε σύγκριση με την χημειοθεραπεία, η θεραπεία με σεμιπλιμάμπη μείωσε:
- Τον κίνδυνο υποτροπής κατά 25%
- Τον κίνδυνο θανάτου κατά 31%
Ομοίως, η μελέτη KEYNOTE-158 έδειξε όφελος από την ανοσοθεραπεία με πεμπρολιζουμάμπη σε ασθενείς που παρουσιάζουν επιδείνωση της νόσου μετά από χημειοθεραπεία. Η μελέτη έδειξε ανταπόκριση των ασθενών με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας που εκφράζει το δείκτη PD-L1 (PD-L1 θετικές ασθενείς). Έτσι, το 2018 η FDA έδωσε έγκριση στη θεραπεία με πεμπρολιζουμάμπη ως δεύτερη γραμμή θεραπείας για τον πληθυσμό αυτό.
Αρχική θεραπεία
Σήμερα, όμως, η ανοσοθεραπεία συμπεριλαμβάνεται στην αρχική θεραπευτική αγωγή σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία και τον αντιαγγειογενετικό παράγοντα μπεβασιζουμάμπη.
Συγκεκριμένα, από τον Οκτώβριο του 2021 η ανοσοθεραπεία με πεμπρολιζουμάμπη έχει λάβει έγκριση από την FDA σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία και μπεβασιζουμάμπη ως θεραπεία πρώτης γραμμής σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Η έγκριση βασίστηκε στη μελέτη KEYNOTE-826 που έδειξε όφελος από την προσθήκη της ανοσοθεραπείας. Ειδικότερα, μείωσε τον κίνδυνο υποτροπής κατά 38% και τον κίνδυνο θανάτου κατά 36% σε ασθενείς με θετική έκφραση του δείκτη PD-L1
«Με βάση την εξέλιξη αυτή, οφείλουμε να ελέγχουμε όλες τις ασθενείς για την έκφραση της πρωτεΐνης PD-L1 και να χορηγείται ανοσοθεραπεία σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία σε όλες τις PD-L1 θετικές ασθενείς», επισημαίνουν οι δύο ιατροί.
Μετά τη χημειοθεραπεία
Τελευταία σημαντική εξέλιξη στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αποτελεί ένα νέο ελπιδοφόρο φάρμακο, η τισοτουμάμπη βεντοτίνη (tisotumab vedotin). Η ουσία αυτή αποτελεί μία συζευγμένη ένωση αντισώματος-φαρμάκου (antibody drug conjugate). Στοχεύει τον ιστικό παράγοντα (tissue factor) στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων και μεταφέρει το κυτταροτοξικό φάρμακο που είναι ένας αναστολέας μικροσωληνίσκων.
Το νέο φάρμακο έλαβε επιταχυνόμενη έγκριση από την FDA τον Σεπτέμβριο του 2021. Προορίζεται για τη θεραπευτική αντιμετώπιση ασθενών με μεταστατικό καρκίνο του τραχήλου της μήτρας που είχαν λάβει προηγουμένως χημειοθεραπεία.
Η έγκριση βασίστηκε στη μελέτη innovaTV 204 που έδειξε ποσοστό ανταπόκρισης 24% και μέση διάρκεια ανταπόκρισης 8,3 μήνες σε αυτές τις προθεραπευμένες ασθενείς που είχαν ιδιαίτερα δυσμενή πρόγνωση.
Ωστόσο η μελέτη αυτή ήταν φάσης 2. Ακολούθησε η μελέτη φάσης 3 innovaTV 301 για την επαλήθευση των αποτελεσμάτων. Αυτά ανακοινώθηκαν πέρυσι στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ESMO 2023). Όπως έδειξε η μελέτη, η χορήγηση του φαρμάκου τισοτουμάμπη βεντοτίνη στη δεύτερη και τρίτη γραμμή θεραπείας μειώνει:
- 30% τον κίνδυνο θανάτου
- 33% τον κίνδυνο υποτροπής
«Συμπερασματικά, η τισοτουμάμπη βεντοτίνη αποτελεί μία νέα ελπιδοφόρα επιλογή για τις ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του τραχήλου τις μήτρας. Με τα νέα δεδομένα της ανοσοθεραπείας και των στοχευμένων θεραπειών στο μεταστατικό καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, η πρόγνωση της νόσου παρουσιάζει σημαντική βελτίωση», καταλήγουν οι δύο ιατροί του Νοσοκομείου Αλεξάνδρα.
Φωτογραφία: iStock