Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας: Νέες θεραπείες βελτιώνουν την επιβίωση των ασθενών

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί την τέταρτη πιο συχνή κακοήθη νόσο στις γυναίκες. Κάθε χρόνο καταγράφονται περίπου 660.000 περιστατικά σε όλο τον κόσμο.

Η υψηλότερη επίπτωση συναντάται στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου σημειώνεται και το 95% των θανάτων από αυτόν.

Περισσότερες από τις 9 στις 10 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σχετίζονται με τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV). Τα τελευταία χρόνια, η επίπτωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχει μειωθεί στις νεότερες ηλικίες χάρη στον εμβολιασμό εναντίον αυτού του ιού.

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες των αμερικανικών, ομοσπονδιακών Κέντρων Ελέγχου & Προλήψεως των Ασθενειών (CDC) και της ελληνικής Εθνικής Επιτροπής  Εμβολιασμών ήδη από το 2008 συνιστάται ο εμβολιασμός των κοριτσιών και αγοριών στην ηλικία των 11 ή 12 ετών.

Ο εμβολιασμός γίνεται σε δύο δόσεις. Η πρώτη γίνεται σε ηλικία 11-12 ετών και η δεύτερη με διαφορά 6-12 μηνών. Πλέον, διαθέσιμο είναι και το 9-δύναμο εμβόλιο με την επωνυμία Gardasil 9. Καλύπτει από εννέα τύπους του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (τύποι 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 και 58).

Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες που αρχίζουν τη σειρά εμβολίων αργότερα (σε ηλικίες 15 έως 26 ετών), πρέπει να λαμβάνουν τρεις δόσεις του εμβολίου.

Λιγότερα κρούσματα

Τα εμβόλια μειώνουν σημαντικά τα κρούσματα καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Η  επίπτωσή του μειώθηκε κατά 11% ετησίως μεταξύ 2012 και 2019 στις ηλικίες 20-24 ετών, κυρίως χάρη σε αυτά.

Τα εμβόλια προστατεύουν από τον καρκίνο και τους άνδρες. Μελέτη που ανακοινώθηκε εφέτος στο ογκολογικό συνέδριο ASCO 2024, έδειξε ότι ο εμβολιασμός κατά του ιού HPV μειώνει την επίπτωση όλων των σχετιζόμενων με τον HPV καρκίνων και του καρκίνου κεφαλής-τραχήλου στους άντρες ηλικίας κάτω των 40 ετών.

Στις γυναίκες φάνηκε όχι μόνο μείωση της επίπτωσης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αλλά και όλων των HPV-σχετιζόμενων καρκίνων.

Εάν ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας διαγνωσθεί σε αρχικά στάδια και περιορίζεται στον τράχηλο, η πενταετής επιβίωση φθάνει το 90%. Στα προχωρημένα στάδια, όμως, η επιβίωση μειώνεται πολύ.

Τοπικά προχωρημένος καρκίνος του τραχήλου

Ωστόσο οι σύγχρονες θεραπευτικές εξελίξεις οδήγησαν σε αύξηση της πενταετούς επιβίωσης κατά 30-35%, ακόμη και στο στάδιο ΙΙΙ  της νόσου. Σε αυτό υπάρχει επέκταση στις γειτονικές δομές, όπως το κατώτερο μέρος του κόλπου ή σε λεμφαδένες.

Η καθιερωμένη έως τώρα θεραπεία ήταν ο συνδυασμός χημειοθεραπείας (με βάση την σισπλατίνη) και ακτινοθεραπείας (εξωτερικής και βραχυθεραπείας). Πλέον μεγάλη εξέλιξη αποτελεί η προσθήκη στον συνδυασμό αυτό της ανοσοθεραπείας με πεμπρολιζουμάμπη.

Η προσθήκη αυτή μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής κατά 30%. Ιδιαίτερο όφελος έχουν οι ασθενείς πιο προχωρημένου σταδίου (ΙΙΙ-IVA) όπου η ανοσοθεραπεία μειώνει την πιθανότητα υποτροπής κατά 41%.

Τον Ιανουάριο του 2024 εγκρίθηκε από την αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων & Φαρμάκων (FDA) η προσθήκη της ανοσοθεραπείας με πεμπρολιζουμάμπη στις ασθενείς αυτές. Η ανοσοθεραπεία λαμβάνεται ταυτοχρόνως με την χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία. Εν συνεχεία λαμβάνεται ως συντήρηση για περίπου 2 έτη.

Μία άλλη εξέλιξη που αλλάζει την θεραπευτική στον τοπικά προχωρημένο καρκίνου του τραχήλου της μήτρας προέρχεται από τη μελέτη GCIG INTERLACE. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή η εισαγωγική χημειοθεραπεία με καρβοπλατίνη και πακλιταξέλη για έξι εβδομάδες πριν την έναρξη του συνδυασμού χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας, μειώνει:

• Τον κίνδυνο για υποτροπή κατά 35%
• Τον κίνδυνο θανάτου κατά 39%

Αυτές οι δύο εξελίξεις αλλάζουν την καθιερωμένη έως τώρα θεραπεία για τον τοπικά προχωρημένο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Συνδυασμός ανοσοθεραπείας με εισαγωγική χημειοθεραπεία

Στο ASCO 2024 ανακοινώθηκε μία ενδιαφέρουσα μελέτη φάσης 2 για τις ασθενείς με τοπικά προχωρημένο καρκίνο του τραχήλου που «συνδυάζει» τις δύο προαναφερθείσες μελέτες.

Στη νέα μελέτη χορηγήθηκε ο συνδυασμός εισαγωγικής θεραπείας με τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα σισπλατίνη και ταξάνη και με το ανοσοθεραπευτικό φάρμακο καμρελιζουμάμπη. Στη συνέχεια, χορηγήθηκε χημειοακτινοθεραπεία και ανοσοθεραπεία. Ακολούθως έγινε θεραπεία συντήρησης με ανοσοθεραπεία για 1  έτος.

Εντυπωσιακό ήταν ότι 98% των ασθενών παρουσίασαν πλήρη ύφεση στους 3 μήνες μετά την ακτινοθεραπεία. Το υπόλοιπο 2% παρουσίασε μερική ανταπόκριση. Λιγότερο από το 10% των ασθενών είχε υποτροπιάσει στο 1 έτος.

Με τα νέα δεδομένα αυτά αλλά και με τις προαναφερθείσες μελέτες η ανοσοθεραπεία προστίθεται πλέον στην χημειοακτινοθεραπεία στον τοπικά προχωρημένο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Προστίθεται εν συνεχεία ως θεραπεία συντήρησης και αποτελεί τη νέα καθιερωμένη θεραπεία.

Και στοχευμένη θεραπεία

Μία άλλη κατηγορία φαρμάκων που δεν είχε έως τώρα χρησιμοποιηθεί στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και έδειξε θετικά αποτελέσματα, είναι οι αναστολείς του υποδοχέα EGFR.

Η προσθήκη του EGFR αναστολέα νιμοτουζουμάμπη στην σύγχρονη χημειοακτινοθεραπεία έδειξε σημαντική αύξηση του ποσοστού ανταπόκρισης. Από 74% έφτασε στο 84% στις ασθενείς με τοπικά προχωρημένο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Η μελέτη αυτή ανακοινώθηκε επίσης στο ASCO 2024 και αποτελεί την πρώτη μελέτη φάσης 3 ενός EGFR αναστολέα στον τοπικά προχωρημένο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Όταν υπάρχουν μεταστάσεις

Στη μεταστατική νόσο, η καθιερωμένη θεραπεία είναι ο συνδυασμός χημειοθεραπείας (πλατίνη και πακλιταξέλη) με το αντιαγγειογενετικό φάρμακο μπεβασιζουμάμπη και ανοσοθεραπεία με πεμπρολιζουμάμπη σε όλες τις ασθενείς που είναι PD-L1 θετικές.

Με βάση την εξέλιξη αυτή, πρέπει να ελέγχονται όλες οι ασθενείς για την έκφραση της πρωτεΐνης PD-L1 και να χορηγείται ανοσοθεραπεία όταν είναι θετικές.

Τελευταία σημαντική εξέλιξη στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αποτελεί ένα νέο ελπιδοφόρο φάρμακο, η τισοτουμάμπη βεντοτίνη (tisotumab vedotin).

Η τισοτουμάμπη βεντοτίνη αποτελεί μία συζευγμένη ένωση αντισώματος-φαρμάκου που στοχεύει τον ιστικό παράγοντα (tissue factor) στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων. Η ένωση μεταφέρει το κυτταροτοξικό φάρμακο απευθείας στα καρκινικά κύτταρα.

Τα συζεύγματα αντισώματος-φαρμάκου αποτελούν μεγάλη εξέλιξη στην Ογκολογία τα τελευταία έτη. Έχουν επιδείξει αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα σε πληθώρα συμπαγών όγκων.

Το νέο φάρμακο έλαβε έγκριση από την FDA τον Απρίλιο του 2024 για τη θεραπεία ασθενών με μεταστατικό, υποτροπιάζοντα καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Η έγκριση βασίστηκε στη φάσης 3 innovaTV 301 που έδειξε  ότι το φάρμακο τισοτουμάμπη βεντοτίνη μειώνει:

• Κατά 30% τον κίνδυνο θανάτου
• Κατά 33% τον κίνδυνο υποτροπής

Στο ASCO 2024 παρουσιάστηκαν τα δεδομένα και για τις επόμενες γραμμές θεραπείας. Φάνηκε πως το 50% των ασθενών έλαβε και άλλη γραμμή θεραπείας και μάλιστα το 37% έλαβε ανοσοθεραπεία.

Η τισοτουμάμπη βεντοτίνη αποτελεί μία νέα ελπιδοφόρα επιλογή για τις ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του τραχήλου τις μήτρας. Παρέχει όφελος ως προς τη συνολική επιβίωση και μεγάλα ποσοστά ανταπόκρισης.

Νέο θεραπευτικό εμβόλιο

Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και μικρή μελέτη φάσης 2 για τον μεταστατικό καρκίνο του τραχήλου της μήτρας που επίσης ανακοινώθηκε στο ASCO.

Κατ’ αυτήν χορηγήθηκε ένα νέο εμβόλιο, το ISA101b (peltopepimut-S) έναντι των ογκοπρωτεϊνών του ιού HPV σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία. Σε ασθενείς με HPV-σχετιζόμενο μεταστατικό καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ο συνδυασμός αυτός μαζί με σεμιπλιμάμπη έδειξε κλινικό όφελος, ιδίως όταν είχαν υψηλή έκφραση PD-L1.

Αν και η μελέτη είναι μικρή, παρουσιάζει δεδομένα για τη χρήση εμβολίων ως θεραπείας για συμπαγείς όγκους. Η χρήση αυτή αποτελεί ολοένα συχνότερα αντικείμενο μελέτης.

Στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας που σχετίζεται σε μεγάλο ποσοστό με τον ιό HPV και υπάρχει θεραπευτικός στόχος, η χρήση εμβολίου ενδέχεται να αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική.

Τα νεότερα δεδομένα από το ASCO 2024 συνόψισαν οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο Αλεξάνδρα Δρ. Αγγελική Ανδρικοπούλου, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (παθολόγος, καθηγήτρια Επιδημιολογίας & Προληπτικής Ιατρικής), Δρ. Μαρία Καπαρέλου (παθολόγος-ογκολόγος) και Θάνος Δημόπουλος (τ. πρύτανης ΕΚΠΑ, καθηγητής Θεραπευτικής-Ογκολογίας-Αιματολογίας, διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής)

Φωτογραφία: iStock