Είμαι (σχεδόν) σίγουρη πως ο καθένας από εσάς που διαβάζει αυτές τις γραμμές έστω και μία φορά στη ζωή του έχει έρθει αντιμέτωπος με μία (τουλάχιστον) υπαρξιακή κρίση. Είμαι λίγο διστακτική γενικά με τις λέξεις «πάντα» και «ποτέ», αλλά μεταξύ μας τώρα… ποιος από εμάς δεν έχει απορήσει – ή δεν απορεί καθημερινά – ποιο είναι το νόημα;
Γιατί προσπαθούμε, αφού τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο; Ή, ακόμα, αν αυτός ο κόσμος είναι τόσο άσχημος και φθαρτός, υπάρχει μήπως κάτι άλλο; Ίσως μετά ή ίσως παράλληλα; Και αν η απάντηση δεν είναι ακόμα γνωστή στο είδος μας; Γιατί εντάξει, τεχνολογική εξέλιξη, ενσυναίσθηση (που λέει ο λόγος) και τα σχετικά, οκέι. Αλλά αν κάτι μας έχουν δείξει τα τελευταία χρόνια είναι πως η φύση πάντα γνωρίζει περισσότερα από εμάς, και καλό θα ήταν – και για εμάς αλλά και για την ευημερία του πλανήτη – να μην την αψηφούμε – ασχέτως που το κάνουμε καθημερινά!
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ27ο ΦΝΘ: 30 μεγάλες πρεμιέρες και «εισιτήριο» για τα Όσκαρ στα τρία διαγνωστικά τμήματα της φετινής διοργάνωσης12.09.2018
Μπορώ να συνεχίσω, αν θέλετε, το υπαρξιακό μου ντελίριο, αν και δεν ήταν αυτό το ζήτημα. Το ζήτημα είναι πως όλοι έχουμε απορίες. Όλοι αναγνωρίζουμε (ελπίζω) πως είμαστε κάτι λιγότερο από μία κουκίδα σε αυτό που αποκαλούμε ζωή και πως η λέξη «πραγματικότητα» είναι πολύ μονόπλευρη και μικρή για να συμπεριλάβει το όλον αυτού του σύμπαντος – ή ακόμα και αυτού του κόσμου. Όλα αυτά, βέβαια, τα ερωτήματα δεν αποτελούν εμπόδια για τους ανθρώπους· ίσα-ίσα, το ακριβώς αντίθετο. Πες σε έναν δημιουργικό, ταλαντούχο και κυρίως παθιασμένο άνθρωπο τη φράση «δεν ξέρουμε» ή «δεν έχει ακόμα ανακαλυφθεί» και δες τους τροχούς του εγκεφάλου του να γυρίζουν μπροστά σου. Το άγνωστο σπάνια τρομάζει τους ευφυείς ανθρώπους – συνήθως τους δίνει κίνητρο.
O Max Kestner είναι ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες ντοκιμαντέρ της Δανίας, βραβευμένος με το βραβείο Ντράγιερ, το βραβείο Ρους και πολλά βραβεία της Δανέζικης Ακαδημίας
Όπως, για παράδειγμα, συνέβη στην περίπτωση του Max Kestner. Ένας Δανός δημιουργός αποφάσισε να συγκεντρώσει όλες τις απορίες, τις υπαρξιακές αναζητήσεις, τους φόβους, τα πιστεύω και τις γνώσεις του και, κατά κάποιο τρόπο, να τα βάλει στο μικροσκόπιο. Με αφορμή τη θανάτωση, πριν από περίπου 10 χρόνια, μιας καμηλοπάρδαλης, μόλις 18 μηνών, με το γλυκύτατο όνομα “Marius” στον Ζωολογικό Κήπο της Κοπεγχάγης, με τη δικαιολογία πως, από τη στιγμή που το συγκεκριμένο ζώο ήταν γενετικά «περιττό» και δεν είχε να προσφέρει τίποτα καινούριο στη διαδικασία της αναπαραγωγής του είδους του, ο Kestner αναρωτιέται, ψάχνει, ερευνά και ανακαλύπτει.
Πόσο αξίζει η ζωή ενός ζωντανού όντος; Ποιος είναι ικανός να αποφασίσει για τη ζωή ή τον θάνατο; Γιατί ένα απολύτως υγιές ζώο πρέπει να σκοτωθεί; Το συγκεκριμένο θέμα είχε λάβει διαστάσεις παγκόσμιας είδησης το (μακρινό, πλέον) 2014 και είχε φτάσει σε κάθε δελτίο ειδήσεων ανά τον κόσμο, από την Αμερική και την Αγγλία μέχρι και την Τσετσενία. Υπήρξαν χιλιάδες άνθρωποι που προτάθηκαν να υιοθετήσουν, να αγοράσουν, να φιλοξενήσουν τον Marius, ώστε να μην σκοτωθεί ένα απολύτως υγιές και αθώο ζώο, απλά επειδή δεν εξυπηρετούσε κάποιον επίκτητο σκοπό ή επειδή, σύμφωνα με τους υπεύθυνους του ζωολογικού κήπου, ήταν γενετικά “περιττό”.
Γυρισμένο σε πόλεις όπως η Κοπεγχάγη, το Παρίσι, η Ουάσιγκτον, το Φρέσο, η Οκινάουα και η Φρανκφούρτη, το ντοκιμαντέρ “Life and Other Problems” προσεγγίζει επιστημονικά ζητήματα μέσα από μια προσωπική ματιά.
Ο Kestner παίρνει την κάμερά του και κάνει ένα ταξίδι σχεδόν σε όλο τον κόσμο: σε ζωολογικούς κήπους, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, σε ιδιωτικά αεροπλάνα του Hollywood ή σε αποστολές επιστημόνων. «…The film has no morals. It’s an investigation.» λέει πίσω από την κάμερα στον υπεύθυνο ενός ζωολογικού κήπου στην άλλη άκρη της γης. Ρωτάει τους πάντες, γεμίζει 98 λεπτά με κάθε άποψη πάνω στο θέμα. Δεν σου κρύβει απολύτως τίποτα. Ακόμα και τα άγρια ή τα άσχημα. Ακόμα και τη δημόσια αυτοψία του Marius που έκαναν οι άνθρωποι του ζωολογικού κήπου έξω στον δρόμο, με τους περαστικούς και τα παιδιά να βλέπουν να κόβουν κομματάκια ένα ον που πριν λίγο ήταν ζωντανό. Ή τη στιγμή που ταΐζουν τα κομμάτια της καμηλοπάρδαλης στις τίγρεις και τα λιοντάρια, αφήνοντας πάλι τα παιδιά να παρακολουθούν. «Είναι η φυσική πορεία της ζωής… Κάτι πρέπει να πεθάνει για να ζήσει κάτι άλλο» λέει στην κάμερα ο άνθρωπος που ήταν ο κύριος υπεύθυνος του ζωολογικού κήπου της Κοπεγχάγης, και εκείνος που αρνήθηκε προσφορές ύψους εκατομμυρίων για τον Marius, καθώς – όπως έλεγε – είναι θέμα “αρχών”.
Το “Life and Other Problems”, όπως είναι ο εξαιρετικός τίτλος του ντοκιμαντέρ του Kestner, δεν στέκεται μόνο σε αυτό το –επιτρέψτε μου – αισχρό περιστατικό· πάει ακόμα πιο μακριά ή, καλύτερα, ψάχνει ακόμα πιο βαθιά. Σε μια προσπάθεια να βρει απαντήσεις ή να δημιουργήσει ακόμα περισσότερες ερωτήσεις, συστήνει δύο από τα παιδιά του, που δεν έχουν ακόμα φύγει από το σπίτι, αν και ηλικιακά θα έπρεπε, ενώ ταυτόχρονα μιλάει με ειδήμονες για την ενσυναίσθηση και τη συνείδηση γενικότερα. Για το πώς οι επιστήμονες που αρνούνται ότι τα ζώα – ή τα όντα γενικά που μας φιλοξενούν σε αυτόν τον πλανήτη – έχουν ενσυναίσθηση ή μια παραπάνω “νοητική” ίσως σύνδεση, μέσα στο εργαστήριό τους, γυρνάνε στα σπίτια τους και αγκαλιάζουν τους σκύλους τους, ψιθυρίζοντας στο αυτί τους πόσο τους έλειψαν. Αλλάζει περιβάλλοντα, παιδεία, αισθητική, μουσική, background. Φέρνει πολύ κοντά στον θεατή κάθε άποψη, κάθε διαφωνία, κάθε διαμαρτυρία, και χωρίς ποτέ να σε πιέσει, σε καλεί να αποφασίσεις.
«…I think it’s important for us to understand what we cherish.» μας λέει ένας ξυλοκόπος στην κάμερα, όταν ο Max τον ρωτάει τη γνώμη του για το περιστατικό του Marius. Ωστόσο, εγώ απορώ. Ακόμα και με τόση πληροφορία, ακόμα και με τη γνώση πως όχι μόνο δεν είμαστε μόνοι σε αυτό που αποκαλούμε ζωή, αλλά είμαστε και το είδος που – ασχέτως φαινομένων – γνωρίζει τα λιγότερα, είμαστε ικανοί να γνωρίζουμε τη διαφορά ανάμεσα στο λάθος και το σωστό; Είμαστε εμείς, ως ανθρώπινο είδος με ανεπτυγμένο τον “λόγο”, ικανοί να αποφασίσουμε ανάμεσα στον θάνατο και τη ζωή; Και, στην πραγματικότητα (ναι, ναι, ξέρω), υπάρχει αυτό σαν επιλογή;
Η “Ζωή και όλα τα άλλα Προβλήματα” του Kestner μπορεί να μην συγκεντρώνεται αποκλειστικά σε ένα θέμα ή ζήτημα, αλλά υπάρχει κάτι που αφορά αποκλειστικά τον σκηνοθέτη, κάτι που το ψάχνει σε όλη την ταινία – και θα το ψάχνετε κι εσείς αφού τη δείτε, ίσως και μετά. Απώλεια, μοναξιά, θάνατος, ζωή. Είναι οι συγκεκριμένες λέξεις αντίθετες μεταξύ τους; Έχουν διαφορετικό νόημα αν τις βάλεις σε μια σειρά ή, εν τέλει, είναι συνώνυμες;
«Αν ο σκοπός της ζωής είναι η επιβίωση του “δυνατότερου” και η αναπαραγωγή – αν όντως ο κόσμος μας λειτουργεί έτσι – σε τι άθλιο μέρος ζούμε;»
Εσείς τι λέτε; Είναι τα πράγματα τόσο απλά ή, από την ανικανότητά μας να τα κατανοήσουμε, εμείς τα βλέπουμε έτσι; Ίσως η απάντηση να βρίσκεται σε αυτό το ντοκιμαντέρ – ίσως πάλι και όχι. Αν, όμως, είχατε έστω και μία υπαρξιακή κρίση στη ζωή σας, προτείνω να ρίξετε μια ματιά στο πρόγραμμα του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, να βρείτε το “Life and Other Problems” και να το δείτε. Θα σας λυθούν πολλές απορίες. Ίσως πάλι αποκτήσετε περισσότερες.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ27ο ΦΝΘ: Ανακαλύψτε 73 συναρπαστικά ελληνικά ντοκιμαντέρ12.09.2018