Η τελευταία εβδομάδα σημαδεύτηκε από τη ραγδαία κλιμάκωση στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας. Ξεκίνησε με τη χρήση από την Ουκρανία του αμερικανικού πυραυλικού συστήματος Atacms για να χτυπηθούν στρατιωτικοί στόχοι – για πρώτη φορά – στο εσωτερικό της Ρωσίας, για να ακολουθήσει λίγο αργότερα ένα ανάλογο χτύπημα με τους βρετανικούς Storm Shadow.
Από την πλευρά του ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν με αφορμή την υιοθέτηση του επικαιροποιημένου πυρηνικού δόγματος της χώρας προειδοποίησε τη Δύση ότι πλέον θα δικαιολογείται η χρήση πυρηνικού όπλου και κατά μη-πυρηνικών δυνάμεων. Την Πέμπτη εξάλλου, η Ρωσία χρησιμοποίησε για πρώτη φορά έναν υπερηχητικό πύραυλο μέσου βεληνεκούς για να πλήξει την πόλη Ντνίπρο. Με έκτακτο διάγγελμά του την ίδια μέρα, ο Ρώσος πρόεδρος ανακοίνωσε ότι η Ρωσία εκτόξευσε έναν “Ορέσνικ”, έναν από τους νεότερους μέσου βεληνεκούς πυραύλους της, εναντίον στρατιωτικής εγκατάστασης στην ουκρανική πόλη Ντνίπρο.
Προειδοποίησε ταυτόχρονα ότι η Μόσχα θεωρεί πώς πλέον έχει το “δικαίωμα” να χτυπήσει στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε χώρες που επιτρέπουν στην Ουκρανία να χρησιμοποιεί τα όπλα τους εναντίον της Ρωσίας. “Θα καθορίσουμε τους στόχους κατά τη διάρκεια περαιτέρω δοκιμών των νεότερων πυραυλικών μας συστημάτων με βάση τις απειλές για την ασφάλεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας”.
Ο ανταποκριτής του BBC στη Ρωσία, Steve Rosenberg προσπαθεί να αξιολογήσει τις επόμενες κινήσεις στην κλιμακούμενη αντιπαράθεση Δύσης – Ρωσίας αν και παραδέχεται ότι δεν ξέρει τι θα κάνει μετά ο Πούτιν. “Ενδεχομένως, ακόμα και ο Πόυτιν να μην γνωρίζει την απάντηση, κάτι που κάνει την κατάσταση ακόμα πιο σοβαρή”, σημειώνει χαρακτηριστικά.
Η πυρηνική επιλογή
Η ερώτηση “Τι θα κάνει ο Πούτιν στη συνέχεια;” συνήθως ακολουθείται από το: “Θα χρησιμοποιούσε ο Πούτιν πυρηνικό όπλο στον πόλεμο της Ουκρανίας;”
Ο Ρώσος πρόεδρος έχει αφήσει κάποια ξεκάθαρα στοιχεία. Ανακοινώνοντας την έναρξη της “ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης” – της εισβολής δηλαδή στην Ουκρανία – είχε προειδοποιήσει “εκείνους που μπορεί να μπουν στον πειρασμό να παρέμβουν από το εξωτερικό”.
“Ανεξάρτητα από το ποιος προσπαθεί να σταθεί εμπόδιο στο δρόμο μας ή να δημιουργήσει απειλές για τη χώρα και τον λαό μας”, είχε δηλώσει, “πρέπει να γνωρίζουν ότι η Ρωσία θα απαντήσει αμέσως”.
“Και οι συνέπειες θα είναι τέτοιες που δεν έχετε δει ποτέ σε ολόκληρη την ιστορία σας”.
Οι δυτικοί ηγέτες γενικά απέρριψαν αυτό που έβλεπαν ως εκτόξευση πυρηνικών απειλών. Από την αρχή του πολέμου οι δυτικές κυβερνήσεις έχουν ξεπεράσει αρκετές ρωσικές “κόκκινες γραμμές”: παρέχοντας στην Ουκρανία άρματα μάχης, προηγμένα συστήματα πυραύλων και στη συνέχεια μαχητικά αεροσκάφη F-16.
Οι “συνέπειες” που απειλούσε το Κρεμλίνο δεν ήρθαν ποτέ.
Τον Σεπτέμβριο ο Πούτιν ανακοίνωσε ότι μειώνει το όριο για τη χρήση πυρηνικών όπλων – το διάταγμα δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα. Μια σαφής προειδοποίηση προς την Ευρώπη και την Αμερική να μην επιτρέψουν πλήγματα πυραύλων μεγαλύτερου βεληνεκούς σε ρωσικό έδαφος.
Τώρα και αυτή η κόκκινη γραμμή έχει ξεπεραστεί. Στην ομιλία του προς το έθνος, ο Πούτιν επιβεβαίωσε δυτικές αναφορές ότι η Ουκρανία είχε εκτοξεύσει πυραύλους Atacm που προμήθευσαν οι ΗΠΑ και πυραύλους Storm Shadow βρετανικής κατασκευής σε στόχους εντός της Ρωσίας.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, όταν η Moskovsky Komsomolets απευθύνθηκε σε έναν απόστρατο αντιστράτηγο πώς θα έπρεπε να απαντήσει η Ρωσία σε μια επίθεση Atacms στην περιοχή του Μπριάνσκ, εκείνος απάντησε:
“Η έναρξη του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου λόγω χτυπημάτων σε μια αποθήκη όπλων στην περιοχή του Μπριάνσκ θα ήταν προφανώς κοντόφθαλμη”.
“Θα ήταν παρήγορο να υποθέσουμε ότι το Κρεμλίνο συμμερίζεται αυτήν την άποψη.
Αλλά η ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν προς το έθνος δεν περιείχε καμία απόδειξη γι’ αυτό.
Το μήνυμά του προς τους υποστηρικτές της Ουκρανίας στη Δύση φάνηκε να είναι: αυτή είναι μια κόκκινη γραμμή, μιλάω σοβαρά, σας προκαλώ να την περάσετε.
Ακόμη και ο Πούτιν δεν ξέρει αν μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα πυρηνικό όπλο. Εξαρτάται από τα συναισθήματά του”, μου είπε πρόσφατα ο αρθρογράφος της Novaya Gazeta, Αντρέι Κολέσνικοφ.
“Ξέρουμε ότι είναι ένας πολύ συναισθηματικός άνθρωπος. Η απόφαση να ξεκινήσει αυτός ο πόλεμος ήταν επίσης ένα συναισθηματικό βήμα. Γι’ αυτό πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη την πρωτοβουλία που πήρες για την αλλαγή του πυρηνικού δόγματος. Λένε ότι ο φόβος του πολέμου επιστρέφει και μολύνει και τις δύο πλευρές, αλλά αυτό είναι επίσης ένα εργαλείο κλιμάκωσης”.
“Στο πλαίσιο αυτής της ερμηνείας πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο Πούτιν, υπό ορισμένες συνθήκες, μπορεί να χρησιμοποιήσει τουλάχιστον ένα τακτικό πυρηνικό όπλο στο πλαίσιο ενός περιορισμένου πυρηνικού πολέμου. Δεν θα λύσει το πρόβλημα. Αλλά θα είναι η αρχή μιας αυτοκτονικής κλιμάκωσης για ολόκληρο τον κόσμο”.
Τα τακτικά πυρηνικά όπλα είναι μικρές κεφαλές που προορίζονται για χρήση στο πεδίο της μάχης ή για περιορισμένο χτύπημα.
Ο παράγοντας Τραμπ
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν μπορεί να ενεργεί παρορμητικά. Είναι επίσης σαφές ότι υποκινείται από ένα αίσθημα δυσαρέσκειας προς τον Δύση και φαίνεται αποφασισμένος να μην υποχωρήσει.
Παρ’ όλα αυτά, σε δύο μήνες ο Ντόναλντ Τραμπ θα βρίσκεται στον Λευκό Οίκο, κάτι που σημαίνει ότι ο κόσμος συνολικά μπορεί να αλλάξει.
Ο νέος πρόεδρος έχει εκφράσει τον σκεπτικισμό του σχετικά με τη στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς την Ουκρανία και έχει ασκήσει δριμεία κριτική στο ΝΑΤΟ. Επίσης, πρόσφατα χαρακτήρισε “έξυπνη κίνηση” μια συζήτηση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Όλα αυτά είναι φυσικά καλοδεχούμενα από τον Ρώσο πρόεδρο, κάτι που μπορεί να σημαίνει πως -παρά τις πρόσφατες απειλές και τις συνεχείς προειδοποιήσεις- το Κρεμλίνο μπορεί να αποφύγει τελικά την κλιμάκωση.
Βασική προϋπόθεση να αποδειχθούν βάσιμες οι πεποιθήσεις της Μόσχας πως ο Τραμπ θα βοηθήσει να τερματιστεί ο πόλεμος με όρους ευνοϊκούς προς τη Ρωσία.
Σε περίπτωση που κάτι τέτοιο δεν ισχύει, τότε θα μπορούσε να είναι διαφορετική και η αντίδραση της Μόσχας.