Του Κώστα Κατίκου
Γενναιόδωρο ως προς τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης παραμένει το ασφαλιστικό σύστημα στη χώρα μας καθώς οι πραγματικές ηλικίες συνταξιοδότησης είναι όχι μόνον κάτω από το 67ο έτος που προβλέπει η νομοθεσία αλλά κάτω και από το παλιό ηλικιακό όριο των 65 ετών.
Η μέση πραγματική ηλικία συνταξιοδότησης σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης διαμορφώθηκε στα 64 έτη και 2 μήνες για το 2024 και είναι πολύ κάτω από το νομοθετημένο όριο των 67 ετών για πλήρη σύνταξη που ισχύει για όσους δεν συμπληρώνουν 40 χρόνια ασφάλισης. Αντιθέτως, με 40 χρόνια ασφάλισης η ηλικία συνταξιοδότησης είναι τα 62 έτη όπως επίσης στο 62ο έτος συνταξιοδοτούνται όσοι βγαίνουν με μειωμένη σύνταξη.
Παρότι η νομοθεσία προβλέπει υψηλότερα όρια, στην πραγματικότητα οι ηλικίες συνταξιοδότησης είναι πολύ χαμηλότερες, όχι επειδή οι ασφαλισμένοι συνταξιοδοτούνται με μειωμένη στα 62 αντί για πλήρη στα 67, αλλά επειδή δεν έχουν αλλάξει οι καταστατικές διατάξεις των ταμείων που ενσωματώθηκαν στον ΕΦΚΑ. Αυτό έχει ως συνέπεια να υπάρχει μεν ένας φορέας ασφάλισης, ο ΕΦΚΑ, αλλά να λειτουργεί στο εσωτερικό του με βάση τις επιμέρους διατάξεις που ισχύουν σε κάθε ταμείο. Οι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ για παράδειγμα διατηρούν το δικό τους καθεστώς ως προς τις προϋποθέσεις θεμελίωσης του συνταξιοδοτικού τους δικαιώματος. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ασφαλισμένους του δημοσίου, όπως και όσων προέρχονται από ταμεία ΔΕΚΟ, και τραπεζών.
Αυτή η “ποικιλία” των επιμέρους καταστατικών και των διαφορετικών ανά ταμείο κανόνων θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος οδηγεί και στις αποκλίσεις των ορίων ηλικίας από τον γενικό κανόνα που διέπει τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης.
Ο νόμος προβλέπει βέβαια ότι ο ΕΦΚΑ θα έπρεπε να λειτουργεί με ενιαίο κανονισμό ασφάλισης και παροχών, ώστε να μη χρειάζεται να εφαρμόζει τις επιμέρους διατάξεις του κάθε ταμείου από τη στιγμή που είναι ο Εθνικός Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης. Παρά ταύτα, έχουν περάσει σχεδόν 10 χρόνια από τότε που έγινε ο ΕΦΚΑ και ακόμη δεν έχει καταρτιστεί ο ενιαίος κανονισμός ασφάλισης, ενώ για τις ενιαίες παροχές ασθένειας, έχει καταρτιστεί νομοσχέδιο αλλά παραμένει στο συρτάρι του υπουργείου Εργασίας.
Το αποτέλεσμα είναι να εφαρμόζονται οι κανόνες συνταξιοδότησης του κάθε ταμείου και να υπάρχουν τα λεγόμενα νόμιμα παράθυρα στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης που επιτρέπουν σε πολλές κατηγορίες ασφαλισμένων την έξοδο στη σύνταξη σε ηλικίες κάτω των 67 και των 62 ετών. Για τον λόγο αυτόν η πραγματική ηλικία συνταξιοδότησης παραμένει στα 64 έτη.
Τα στοιχεία για τις ηλικίες συνταξιοδότησης περιλαμβάνονται στην έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον ισολογισμό του κράτους το 2024 και καταδεικνύουν ότι παρά τη νομοθετημένη πρόβλεψη για συνταξιοδότηση στο 67ο έτος υπάρχουν παράθυρα συνταξιοδότησης ακόμη και πριν το 60ο έτος τα οποία μπορούν να αξιοποιήσουν οι δημόσιοι υπάλληλοι, αλλά και οι ασφαλισμένοι σε ταμεία μισθωτών του ιδιωτικού τομέα όπως στο ΙΚΑ και σε ταμεία ΔΕΚΟ και τραπεζών.
Όσον αφορά τις συντάξεις, η μέση κύρια σύνταξη για όλες τις κατηγορίες (γήρατος, θανάτου, αναπηρίας), ανήλθε τον Δεκέμβριο του 2024, σε 734,13 ευρώ για τους συνταξιούχους του ιδιωτικού τομέα και σε 1.272,04 ευρώ για τους συνταξιούχους του δημόσιου τομέα. Ειδικά για την κατηγορία των συντάξεων λόγω γήρατος τα ποσά ανέρχονται περίπου σε 835 ευρώ και 1.320 ευρώ.
Στην έκθεση επισημαίνεται ακόμη ότι η αύξηση στο ποσό της μέσης κύριας σύνταξης οφείλεται κυρίως στη νομοθετημένη ετήσια αύξηση των συντάξεων με βάση την ανάπτυξη (ποσοστιαία αύξηση του ΑΕΠ) και τον πληθωρισμό. Για τις επικουρικές συντάξεις δεν προβλέπεται αντίστοιχος μηχανισμός αναπροσαρμογής, οπότε η μέση παροχή παρέμεινε σταθερή για όλη την περίοδο 2021-2024.
