Η τρέχουσα ένταση μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ σχετικά με την επιβολή δασμών ενδέχεται να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες για τις οικονομίες των δύο πλευρών, με ειδικές επιπτώσεις για τις ευρωπαϊκές εξαγωγές και τη διεθνή εμπορική ισορροπία. Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς αναδεικνύει την ιστορική πορεία των εμπορικών πολέμων μεταξύ των δύο περιοχών, υπογραμμίζοντας ότι η σημερινή διαμάχη αποτελεί μια νέα κλιμάκωση μιας σειράς εμπορικών αντιπαραθέσεων που ξεκίνησαν από τη δεκαετία του 1960.
Ιστορικό Εμπορικών Συγκρούσεων
Ο σύγχρονος “δασμολογικός πόλεμος” ξεκίνησε ουσιαστικά το 1962, όταν οι ΗΠΑ, εξαιτίας της δημιουργίας της ΕΟΚ, εφάρμοσαν τον Trade Expansion Act, ο οποίος επέτρεψε στον Πρόεδρο των ΗΠΑ να αυξήσει ή να μειώσει δασμούς μέχρι και 50%. Στη συνέχεια, ακολούθησε η Kennedy Round διαπραγμάτευση, η οποία προχώρησε σε σημαντική μείωση των δασμών, αποφεύγοντας όμως σοβαρές εντάσεις. Ωστόσο, η ένταση επανήλθε στις δεκαετίες του 1990 και του 2010 με διαμάχες για προϊόντα όπως τα πουλερικά, οι μπανάνες και τα οχήματα.
Η πιο πρόσφατη έξαρση ξεκίνησε το 2017, όταν ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ επέβαλε δασμούς ύψους 25% στον χάλυβα και 10% στο αλουμίνιο, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις από την ΕΕ. Οι ΗΠΑ απείλησαν με αυξήσεις δασμών στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα, αλλά τελικά επιτεύχθηκε μια προσωρινή ανακωχή.
Η Παρούσα Δυσμενής Εξέλιξη
Η κατάσταση επιδεινώνεται με την αναγγελία από τις ΗΠΑ της επιβολής δασμών 30% σε μέταλλα, αυτοκίνητα, φάρμακα, ημιαγωγούς και ψηφιακές υπηρεσίες, επικαλούμενες νομικά εργαλεία όπως τα Section 232/301 και ΙΕΕΡΑ. Από την πλευρά της, η ΕΕ προτείνει αντίμετρα ύψους €21-26 δισ. σε προϊόντα όπως το ουίσκι, τα αεροπορικά εξαρτήματα, καθώς και γεωργικά και βιομηχανικά προϊόντα.
Η αβεβαιότητα εντείνεται με την απειλή ότι, εάν δεν υπάρξει συμφωνία έως τις 31 Ιουλίου 2025, οι δασμοί θα τεθούν σε εφαρμογή από 1 Αυγούστου. Η ΕΕ, προσπαθώντας να αποφύγει την πλήρη αντιπαράθεση, συνεχίζει τις διαπραγματεύσεις, ενώ τα κράτη-μέλη εμφανίζουν διχογνωμίες σχετικά με τις απαιτήσεις και τα ανταλλάγματα.
Επιπτώσεις για την Ευρωπαϊκή Οικονομία
Αν οι δασμοί εφαρμοστούν, οι ευρωπαϊκές εξαγωγές στις ΗΠΑ ενδέχεται να υποστούν ζημίες άνω των €150 δισ. ετησίως, με τον αντίκτυπο να διαφέρει ανά κλάδο. Για παράδειγμα, η βιομηχανία φαρμάκων, μηχανημάτων, αυτοκινήτων και οι εξαγωγές οίνου μπορεί να αντιμετωπίσουν αυξημένο κόστος, το οποίο θα επιβαρύνει την τελική τιμή των προϊόντων και ενδέχεται να μειώσει το μερίδιο αγοράς των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στην αμερικανική αγορά. Παράλληλα, ο περιορισμός της ζήτησης λόγω των αυξημένων δασμών μπορεί να οδηγήσει σε πτώση πωλήσεων από €100 δισ. έως €130 δισ., αυξάνοντας τις οικονομικές πιέσεις.
Η Αντίδραση της ΕΕ και των Επιχειρήσεων
Η ΕΕ έχει προγραμματίσει αντίμετρα ύψους περίπου €90-95 δισ., τα οποία θα πλήξουν προϊόντα, υπηρεσίες και τεχνολογίες από τις ΗΠΑ. Όμως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παραμένει επιφυλακτική, επιδιώκοντας να καταλήξει σε συμφωνία με τις ΗΠΑ, αποφεύγοντας τη γενίκευση των αντιμέτρων που θα πλήξουν και τις δύο πλευρές.
Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς, Βασίλη Κορκίδη, η επόμενη περίοδος φαίνεται καθοριστική, καθώς “τα περιθώρια στενεύουν”. Ο ίδιος αναφέρει ότι οι αυξανόμενοι δασμοί θέτουν αυξημένη πίεση στις ευρωπαϊκές εξαγωγικές επιχειρήσεις και κυρίως στις μικρομεσαίες εταιρείες. Η ΕΕ προσπαθεί να κερδίσει χρόνο και να διασφαλίσει μια συμφωνία που θα επιτρέπει την αποφυγή μιας πλήρους εμπορικής σύγκρουσης.
Ο Αντίκτυπος στην Ελλάδα
Σε επίπεδο Ελλάδας, οι ελληνικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ το 2024 ανήλθαν περίπου στα $2,6 δισ., ενώ οι αμερικανικές εισαγωγές από την Ελλάδα έφτασαν τα $2,4 δισ., δημιουργώντας ένα ήπιο εμπορικό πλεόνασμα της τάξεως των $0,2 δισ. Ωστόσο, η επιβολή δασμών 30% μπορεί να μειώσει τις εξαγωγές κατά 20-25%, προκαλώντας απώλειες τουλάχιστον $0,5 δισ. Αυτό, με τη σειρά του, ενδέχεται να μετατρέψει το ελληνικό εμπορικό πλεόνασμα σε έλλειμμα, επηρεάζοντας αρνητικά τις μικρομεσαίες εξαγωγικές επιχειρήσεις της χώρας.
Συμπεράσματα και Προοπτικές
Η επιβολή δασμών 30% από τις ΗΠΑ είναι μια εξαιρετικά ανησυχητική εξέλιξη για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, ιδίως για χώρες με εξαγωγική δραστηριότητα στις ΗΠΑ, όπως η Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, καθώς προσπαθεί να διατηρήσει την εμπορική της θέση και να αποφύγει την κλιμάκωση του “δασμολογικού πολέμου”. Η συνέχιση των διαπραγματεύσεων και η αναζήτηση μιας βιώσιμης εμπορικής συμφωνίας παραμένουν κεντρικοί στόχοι για την ΕΕ, με τις εξελίξεις να καθορίζουν το μέλλον της διεθνούς εμπορικής πολιτικής για τα επόμενα χρόνια.
