Οταν συναντηθήκαμε ήταν τέλη Μαΐου και ο χρόνος μετρούσε αντίστροφα για τα γενέθλιά της. «Κλείνω τα 40», μου είπε με ύφος μεταξύ θριάμβου και τρόμου. «Θα ορκιζόμουν ότι είσαι δέκα χρόνια μικρότερη», της απάντησα – όχι από ευγένεια. Οσο κι αν προσπάθησα δεν διέκρινα ούτε ίχνος ρυτίδας στο -αμακιγιάριστο, να σημειώσω- πρόσωπό της. «Μα, όχι. Εχω μερικές γύρω από τα μάτια», αντέταξε και κατέβασε μια ιδέα τα γυαλιά ηλίου της για να τις δω. Αστεία πράγματα.
Η Λένα Παπαληγούρα έχει ευλογημένα γονίδια. Εχει και περίσσεια ταλέντου. Αν μάλιστα οι μέρες της είχαν περισσότερες από 24 ώρες, θα ένιωθε η πιο τυχερή γυναίκα του κόσμου. Οχι ότι δεν αισθάνεται και τώρα τυχερή: για την πορεία της στο θέατρο και την τηλεόραση (δεν της αρέσει η λέξη «καριέρα»), για τους ρόλους που σημάδεψαν την ίδια και τους θεατές και ίσως περισσότερο από όλα για τα τρία «Αλφα» της ζωής της (τον σύζυγό της Ακη Πάντο και τους γιους τους Αναστάση και Αντώνη).
Ομως, ναι, θα ήταν υπέροχο η κάθε μέρα να είναι λίγο μεγαλύτερη, για να βρίσκει και λίγο χρόνο για τον εαυτό της. «Θα βρω τώρα στην περιοδεία», μου είπε γελώντας. Η περιοδεία είναι η «Αντιγόνη» -σε σκηνοθεσία Θέμου Μουμουλίδη, με την ίδια στον ομώνυμο ρόλο να αντιστέκεται στον Κρέοντα του Μελέτη Ηλία-, η οποία θα ξεκινήσει το ταξίδι της στις ελληνικές πόλεις στις 28 Ιουνίου. Προς το παρόν, τις μέρες δηλαδή που έγινε η συνέντευξη, η Λένα τα πρωινά έκανε πρόβες για την «Αντιγόνη» και τα βράδια μεταμορφωνόταν σε Σκάρλετ Ο’Χάρα στη sold out θεατρική μεταφορά του «Οσα παίρνει ο άνεμος».
GALA: Πριν υποδυθείς τη Σκάρλετ, είχες δει την ταινία, είχες διαβάσει το βιβλίο της Μάργκαρετ Μίτσελ;
ΛΕΝΑ ΠΑΠΑΛΗΓΟΥΡΑ: Είχα δει την ταινία, αλλά χρειάστηκε να διαβάσω το βιβλίο, γιατί αλλιώς θεωρούσα αδιανόητο να κάνω την παράσταση. Αυτό με βοήθησε να αφήσω το μυαλό μου ελεύθερο και να φτιάξω εκ νέου τον χαρακτήρα. Γιατί όταν βλέπεις μια ταινία και μαγνητίζεσαι από μια καταπληκτική ερμηνεία όπως αυτή της Βίβιαν Λι, θεωρείς ότι ο χαρακτήρας είναι αυτός που βλέπεις.
G.: Τι εικόνα είχες γι’ αυτόν τον χαρακτήρα δηλαδή;
Λ.Π.: Οταν με πήρε η Ιόλη (σ.σ.: Ανδρεάδη) και μου το πρότεινε κάπως παραξενεύτηκα, γιατί στη θέση της θα επέλεγα μια γυναίκα πιο μοιραία γι’ αυτόν τον ρόλο. Εγώ δεν θεωρώ ότι είμαι και τόσο μοιραία, έως καθόλου. (γελάει) Διαβάζοντας όμως τη διασκευή που έχουν κάνει τα παιδιά -και θεωρώ ότι είναι εξαιρετική δουλειά- ψυχανεμίστηκα γιατί με διάλεξε.
Η δική μας Σκάρλετ δεν είναι τόσο γατούλα, είναι πιο χειραφετημένη, έχει πολλά στοιχεία αντι-ηρωίδας. Είναι αδίστακτη και ευαίσθητη, απόλυτα έτοιμη να επιβιώσει και ταυτόχρονα είναι γεμάτη ρωγμές που τις κλείνει και τις ξανανοίγει. Για μένα η Σκάρλετ είναι ο άνθρωπος που θα πέσει μια φορά και θα σηκωθεί εκατό. Το θέμα δεν είναι να μην πέσεις, αλλά πώς να σηκωθείς.
G.: Το έχεις εσύ αυτό;
Λ.Π.: Ναι, το έχω.
G.: Οπότε κατά κάποιον τρόπο ταυτίστηκες;
Λ.Π.: Θα σου έλεγα ότι περισσότερο γοητεύτηκα, παρά ταυτίστηκα. Νομίζω ότι είναι πολύ μυθιστορηματικό πρόσωπο για να ταυτιστεί μαζί της ένας κανονικός άνθρωπος. (γελάει) Και με την Αντιγόνη τώρα ταυτίζεσαι, με την έννοια ότι θα ήθελες να έχεις αυτή τη δύναμη, ότι η εποχή μας έχει ανάγκη από Αντιγόνες.
G.: Είναι ολίγον σχιζοφρενικό το πρωί να κάνεις πρόβες για την «Αντιγόνη» και το βράδυ να παίζεις τη Σκάρλετ;
Λ.Π.: (γελάει) Για μένα η περίοδος των προβών είναι πιο δύσκολη από την περίοδο των παραστάσεων, με την έννοια ότι εκεί ξεκινάς από ένα άναρχο υλικό και καλείσαι να κάνεις την έρευνά σου και να το δομήσεις. Οπότε η πρόβα και σωματικά και πνευματικά για μένα είναι πιο απαιτητική διαδικασία, γιατί οφείλεις να είσαι 100% σε εγρήγορση.
Εννοείται ότι αυτό οφείλεις να το κάνεις και στην παράσταση, απλώς αν έχεις φτιάξει με τα σωστά λιθαράκια τον δρόμο σου στις πρόβες, αυτός ο δρόμος θα σε οδηγήσει.
G.: Δηλαδή η παράσταση είναι κάτι σαν άλλη μια μέρα στο γραφείο;
Λ.Π.: Οχι, καμία σχέση. Πιο πολύ θα σου έλεγα ότι είναι ποδοσφαιρικό ματς. Εχει πολύ να κάνει με το πώς θα ρίξεις την μπάλα και πώς θα πιάσεις την πάσα του άλλου. Οι
απαιτητικές παραστάσεις είναι λίγο σαν πρωταθλητισμός. Για παράδειγμα, ο μονόλογος που έκανα τον χειμώνα, το «Prima Facie» (σ.σ.: θα παιχτεί και τον επόμενο χειμώνα), ήταν μια παράσταση πρωταθλητισμού, γιατί χρειαζόταν μία ώρα και 20 λεπτά απόλυτης συγκέντρωσης και πειθαρχίας.
G.: Δεν ήταν, όμως, αυτή η πρώτη φορά που έκανες μονόλογο.
Λ.Π.: Οχι. Είχα την τύχη να κάνω την «Κατερίνα» του Κορτώ πριν από κάποια χρόνια με τον Γιώργο Νανούρη, μια παράσταση που σημάδεψε ουσιαστικά και εμένα και τη δουλειά μου και η οποία παίχτηκε on/off εννιά χρόνια. Οπότε το είδος του μονολόγου είναι κάτι που αγάπησα πολύ. Παρ’ όλα αυτά, όταν μου πρότεινε ο Γιώργος Οικονόμου το «Prima Facie» δεν ήθελα να το κάνω, και γιατί ήξερα τις δυσκολίες του μονολόγου και γιατί αγάπησα την «Κατερίνα» και δεν ήθελα τίποτα να συγκριθεί μαζί της. Οταν, όμως, το διάβασα, μου άρεσε πάρα πολύ. Είναι ένα έργο αποκαλυπτικό, πάρα πολύ αιχμηρό και πολύ σύγχρονο. Εχει να κάνει με τη γυναικεία κακοποίηση, τη δικαιοσύνη και την έννοιά της γενικότερα, οπότε, πέρα από την καλλιτεχνική ανάγκη, το θεώρησα χρέος μου να μιλήσω μέσω αυτού του έργου, αφού τα θέματά του με αφορούν και με μετακινούν. Είναι μάλιστα φοβερό το πώς το «Prima Facie», που είναι σύγχρονο, συνομιλεί με την «Αντιγόνη», γιατί και στα δύο έργα το αίτημα για δικαιοσύνη είναι πάρα πολύ παρόν.
G.: Τι είναι αυτά που σε συγκινούν στην «Αντιγόνη»;
Λ.Π.: Αφενός η βαθιά ποίηση του έργου και ότι έχει ένα από τα συγκλονιστικότερα χορικά, το οποίο, αφού εξυμνεί τη δύναμη του ανθρώπου και τα πόσα έχει καταφέρει, καταλήγει στη φράση «μόνο τον θάνατο δεν νίκησε». Και σκέφτεσαι «κοίτα τι έγραψε ο Σοφοκλής τότε και απασχολεί εμάς σήμερα». Αφετέρου η ίδια η Αντιγόνη, για την πίστη της στον ανθρώπινο νόμο και στο ανθρώπινο καλό κι αυτή την πυρηνική της αντίσταση στην αδικία. Εχουμε ανάγκη αυτή την εποχή από τέτοια πρόσωπα και τέτοια πρότυπα. Το άλλο που είναι ενδιαφέρον είναι η σύγκρουση των δύο κόσμων. Διάβασα κάπου ότι το έργο γράφτηκε την εποχή που ολοκληρωνόταν ο Παρθενώνας. Ο Σοφοκλής διέβλεπε δηλαδή την κυριαρχία της Αθήνας και έγραψε ένα έργο για το πώς η έλλογη τάξη και ο ορθολογισμός συγκρούονται με τις αιώνιες αξίες.
G.: Μιλώντας τουλάχιστον για τις πιο πρόσφατες δουλειές σου, όλες οι παραστάσεις ήταν sold out. Εχει τύχει να παίξεις ποτέ σε άδειο θέατρο;
Λ.Π.: Οχι, δεν μου έχει τύχει ποτέ, είμαι πολύ τυχερή. Εχω υπάρξει συνήθως σε γεμάτα θέατρα. Νομίζω ότι αυτό έχει να κάνει με την ανάγκη του κόσμου τα τελευταία χρόνια να βλέπει περισσότερο θέατρο. Είναι μάλλον μια παρηγοριά και είναι επίσης μια επικοινωνία, ένα «μαζί» που έχουμε ανάγκη ως κοινωνία σε αυτές τις μέρες της φριχτής απομόνωσης που ζούμε.
G.: Πού θεωρείς ότι οφείλεται αυτή η απομόνωση;
Λ.Π.: Νομίζω ότι οφείλεται στην καθημερινότητα που είναι πολύ σκληρή και για πολύ κόσμο. Οι άνθρωποι μόνο δουλεύουν, και στην Ελλάδα και παγκόσμια, και δεν έχουν χρόνο για τίποτε άλλο. Εχει και μια βιαιότητα η εποχή μας, μας αναγκάζει να κλεινόμαστε στον εαυτό μας. Είδα το «Adolescence», το έχεις δει;
G.: Ναι. Σε απασχόλησε;
Λ.Π.: Ναι, πολύ. Με απασχόλησε κι αυτό που λέει στο τέλος: «Μα ήταν στο δωμάτιό του, εμείς νομίζαμε ότι είμαστε καλά». Και σκέφτηκα ότι σε μία φράση περιέγραψε την εποχή
μας.
G.: Σε φοβίζει ο κόσμος όπου θα ζήσουν οι γιοι σου;
Λ.Π.: Πάρα πολύ. Προς το παρόν ο ένας είναι 6,5 χρόνων κι ο άλλος 5. Παλιότερα υπήρχε κι ένα κομμάτι πιο αθώο, πιο χαλαρό, υπήρχε ελεύθερος χρόνος. Τώρα έχουμε γίνει ρομποτάκια. Σίγουρα με τρομάζει το τι θα συναντήσουν εκεί έξω, κυρίως επειδή δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα είναι τα πράγματα σε δέκα χρόνια, ας πούμε. Δηλαδή τι θα φέρει το AI, πώς θα είναι η εκπαίδευση, πώς θα διαβάζουν αυτά τα παιδιά, πώς θα είναι τα πανεπιστήμια. Δεν ξέρω…
G.: Τι εφόδια προσπαθείς να τους δώσεις;
Λ.Π.: Προσπαθώ να τους δώσω πολλή αγάπη και τη δυνατότητα να είναι ο εαυτός τους, να μπορούν να είναι ελεύθεροι μέσα από αυτό που είναι.
G.: Εχουν υπόψη τους τι δουλειά κάνεις, ότι είσαι περισσότερο γνωστή από τους γονείς των φίλων τους;
Λ.Π.: Νομίζω πως ναι. Με έχουν δει σε κάποιες παραστάσεις, τους παίρνω μαζί μου στις περιοδείες και επίσης συχνά όταν είμαι μαζί τους μου μιλούν άνθρωποι στον δρόμο.
G.: Πώς τα πας με την αναγνωρισιμότητα;
Λ.Π.: Τη χαίρομαι. Είμαι από τους τυχερούς -διότι το θεωρώ τύχη- που τους ήρθε πολύ σταθερά και πολύ σταδιακά μέσα από το θέατρο. Πολλοί άνθρωποι με αναγνώριζαν στον
δρόμο όταν έκανα την «Κατερίνα» και με φώναζαν «Κατερίνα». Απίστευτο; Με γνώριζαν από μια παράσταση… Οταν λοιπόν έρχεται κάποιος και μου λέει καλά λόγια για μια δουλειά για την οποία έχω κοπιάσει, το παίρνω ως μια πολύ ωραία ανταμοιβή. Είχε έρθει ένας κύριος πρόσφατα εδώ που έπινα καφέ και μου λέει: «Είσαι ασυμβίβαστη σαν τον πατέρα σου. Μ’ αρέσει, συνέχισε έτσι». Και ήταν άνθρωπος μεγάλης ηλικίας, θα μπορούσε να έχει άλλη γνώμη. Κάπως με συγκίνησε.
G.: Πώς και δεν ακολούθησες τον δρόμο του πατέρα σου (σ.σ.: ο πρώην υπουργός Αναστάσιος Παπαληγούρας) και των παππούδων σου (σ.σ.: ο πρώην υπουργός Παναγής Παπαληγούρας και ο πρώην πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης); Γιατί έσπασες την οικογενειακή πολιτική παράδοση;
Λ.Π.: Στην οικογένειά μου δεν υπήρχε η νοοτροπία τού «αυτό που κάνω εγώ θα κάνεις κι εσύ». Ο τρόπος που μεγαλώνω τα παιδιά μου ελεύθερα να επιλέγουν αυτό που θέλουν είναι ο τρόπος που μεγάλωσα κι εγώ. Η έλξη που είχα από μικρή για το θέατρο ήταν πολύ έντονη, ήμουν σίγουρη ότι αυτό ήθελα να κάνω, χωρίς να το λέω ρητά, αλλά κάπως μέσα μου το ήξερα. Επίσης πιστεύω ότι στην οικογένειά μου είχαν μπει στην πολιτική από όραμα και από μία πίστη ότι μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα. Δεν ξέρω αν αυτό μπορεί να συμβεί στις μέρες μας και αν υπάρχουν αυτό το όραμα και αυτή η πίστη. Προς το παρόν δεν σκέφτομαι καθόλου να ασχοληθώ με την πολιτική. Οπως και με όλα τα άλλα πράγματα, αφήνω τη ζωή να με εκπλήξει.
G.: Τι είναι η ζωή για σένα;
Λ.Π.: Ενα ταξίδι. Εχει και τον αγώνα και τη ματαίωση και τις απώλειες, αλλά έχει και τις χαρές και τα καλωσορίσματα, αρκεί να κρατάς τα μάτια σου ανοιχτά για να τα βλέπεις
Make-up/Hair: Ελευθερία Σαββοπούλου
Βοηθοί Styling: Τίνα Τσιριγώτη, Ελένη Εξάρχου
Βοηθός Φωτογράφου: Αλεξ Αλεξανδρήσ
Ευχαριστούμε το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (Λεωφ. Ηρώων Πολυτεχνείου 32, Πειραιάς) για τη φιλοξενία της φωτογράφησης.