Η πλατεία Εθνικής Εξέγερσης στη σλοβακική πρωτεύουσα Μπρατισλάβα είναι τόπος εξέγερσης αυτές τις μέρες. Χιλιάδες άνθρωποι έχουν διαδηλώσει εδώ αρκετές φορές από την αρχή της εβδομάδας και θα ακολουθήσουν κι άλλες συγκεντρώσεις. Οι διαδηλωτές συνεχίζουν έτσι την αντίσταση της κοινωνίας των πολιτών, που είχε ήδη ξεκινήσει στη Σλοβακία μετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές το φθινόπωρο του 2023 – ενάντια στη νέα αριστερή λαϊκιστική-δεξιά εθνικιστική κυβέρνηση, για την οποία ο φιλελευθερισμός είναι προφανώς άσχημη λέξη. Εκείνη την εποχή, στο επίκεντρο ήταν η αποδυνάμωση της καταπολέμησης της διαφθοράς από τη Δικαιοσύνη, η φιλική προς τη Ρωσία εξωτερική πολιτική και η πολιτική παρέμβαση στην ελευθερία των ΜΜΕ.
Αυτή τη φορά τα μέτρα του Υπουργείου Πολιτισμού ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Υπάρχουν, λοιπόν, ηχηρές αντιδράσεις για τις επιλογές της αυταρχικής υπουργού Πολιτισμού Μαρτίνα Ζιμκομίτσοβα και άλλων κυβερνητικών πολιτικών. Η Ζιμκομίτσοβα απέλυσε τον γενικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, Ματέι Ντρλίτσκα, και την επικεφαλής της Εθνικής Πινακοθήκης, Αλεξάντρα Κούζα, την περασμένη εβδομάδα. Είχε απολύσει στο παρελθόν άλλους σημαντικούς διευθυντές πολιτιστικών ιδρυμάτων. Στις αρχές του καλοκαιριού, με πρωτοβουλία του υπουργείου της, ο δημόσιος τηλεοπτικός και ραδιοφωνικός σταθμός RTVS (Ράδιο και Τηλεόραση της Σλοβακίας) διαλύθηκε και μεταφέρθηκε σε ένα μετονομαζόμενο ίδρυμα, που λέγεται STVR (Σλοβακική Τηλεόραση και Ραδιόφωνο) και στο οποίο η κυβέρνηση μπορεί πλέον να ασκήσει πολύ πιο άμεση πολιτική πίεση από πριν.
Αναδιάρθρωση του κράτους
Τα μέτρα αποτελούν μέρος μιας ταχείας και μαζικής αναδιάρθρωσης του κράτους υπό τον πρωθυπουργό Ρόμπερτ Φίτσο. Το κατ’ όνομα σοσιαλδημοκρατικό, αλλά στην πραγματικότητα σε μεγάλο βαθμό δεξιό εθνικιστικό κόμμα του Smer-SD (Προς τη Σοσιαλδημοκρατία) βρίσκεται στην εξουσία από τον Οκτώβριο του 2023, σε συνασπισμό με το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα Hlas-SD και το δεξιό εθνικιστικό Σλοβακικό Εθνικό Κόμμα (SNS). Ο ίδιος ο Φίτσο είναι πρωθυπουργός για τέταρτη φορά. Το 2018, χρειάστηκε να παραιτηθεί μετά τη δολοφονία του δημοσιογράφου Γιαν Κούτσιακ και της αρραβωνιαστικιάς του Μαρτίνα Κουζνίροβα, επειδή κατηγορήθηκε ο ίδιος για διαφθορά και συμμετοχή στο οργανωμένο έγκλημα. Τώρα φαίνεται ότι ο Φίτσο προσπαθεί να εξασφαλίσει την εξουσία με βάση το πρότυπο του ομολόγου του Βίκτορ Όρμπαν στη γειτονική Ουγγαρία. Ο Φίτσο και ο Όρμπαν είναι στενοί φίλοι.
H Λευκή φυλή σε κίνδυνο;
Στον τομέα του πολιτισμού και των μέσων ενημέρωσης, το έργο πραγματοποιείται από τον εταίρο του συνασπισμού SNS. Ένας από τους πρωτοστάτες είναι ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού, Λούκας Μάχαλα. Δικαιολόγησε την αναδιάρθρωση της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, μεταξύ άλλων, λέγοντας ότι πρέπει να πουν τον λόγο τους και άνθρωποι για τους οποίους ο κόσμος δεν είναι σφαίρα, αλλά δίσκος. Ο δεξιός εξτρεμιστής πολιτικός υποστηρίζει αντισημιτικές και άλλες θεωρίες συνωμοσίας και βλέπει τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ως σωτήρα της χριστιανικής Ευρώπης. Στο μεταξύ, ο δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας στη γειτονική χώρα της Τσεχίας διέκοψε επίσημα την προηγούμενη στενή συνεργασία με τον συνεργαζόμενο μέχρι τώρα σταθμό της Μπρατισλάβα, λόγω δημοσιογραφικών ανησυχιών.
Η πολιτική προϊσταμένη του Μάχαλα, η υπουργός Πολιτισμού Ζιμκομίτσοβα, έκανε επίσης παρόμοια σχόλια. Σε συνέντευξή της στην πύλη topky.sk, είπε για την υποτιθέμενη “ΛΟΑΤΚΙ ιδεολογία”: “Η Ευρώπη πεθαίνει. Δεν γεννιούνται νέα παιδιά γιατί υπάρχει υπερβολική πίεση ΛΟΑΤΚΙ εδώ, περιέργως πως ανάμεσα στην ίδια τη λευκή φυλή”.
“Μέθοδοι Κρατικής Ασφάλειας”
Ο Σλοβάκος συγγραφέας Μίχαλ Χβορέτσκι συνόψισε την κατάσταση μιλώντας στον ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό TA3 ως εξής: “Το υπουργείο απομακρύνει συστηματικά τους καλύτερους πολιτιστικούς διευθυντές μας από ανώτερες θέσεις και τους αντικαθιστά με προσωπικό που έχει φιλικούς δεσμούς με την υπουργό και τους ανθρώπους του κόμματός της, με ανθρώπους που μοιράζονται την ίδια ιδεολογία του δεξιού περιθωρίου”. Μετά την απόλυση τον Μάρτιο της εκλεγμένης επικεφαλής του Διεθνούς Οίκου Τέχνης για Παιδιά (Bibiana), Ζουζάνα Λιπτάκοβα, και της διευθύντριας της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Σλοβακίας, Καταρίνα Κριστόφοβα, και παρά τις διαμαρτυρίες των εργαζομένων η Υπουργός Πολιτισμού πήρε το τσεκούρι εν μέσω της καλοκαιρινής ραστώνης για να φέρει στα μέτρα της τους εμβληματικούς θεσμούς του σλοβακικού πολιτισμού.
Τάσεις λογοκρισίας
Σε πρόσφατη δήλωσή τους, τα κυβερνώντα κόμματα Smer-SD, Hlas-SD και SNS περιγράφουν τις διαμαρτυρίες ως “αδυναμία των φιλελεύθερων μέσων ενημέρωσης, των πολιτικών ΜΚΟ και της αντιπολίτευσης να αποδεχθούν τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών” και απειλούν με συνέπειες εάν υπάρξει περαιτέρω επίθεση σε εκπροσώπους του κυβερνητικού συνασπισμού. Μια κομψά καλυμμένη αναφορά στην απόπειρα δολοφονίας κατά του πρωθυπουργού Φίτσο τον Μάιο.
Η απόπειρα δολοφονίας, από την οποία ο Φίτσο μόλις επέζησε, πραγματοποιήθηκε από έναν 71χρονο μοναχικό δράστη με εξαιρετικά συγκεχυμένες πολιτικές απόψεις, όπως είναι πλέον γνωστό. Όμως η πράξη χρησιμοποιείται πολιτικά για να δυσφημιστεί η δημοκρατική διαμαρτυρία: ο ίδιος ο Φίτσο δήλωσε λίγες εβδομάδες μετά την επίθεση ότι ο δράστης είχε υποκινηθεί από την “απεγνωσμένη” αντιπολίτευση και τα “αντικυβερνητικά μέσα” στη Σλοβακία. Υποστήριξε ότι πίσω από αυτά βρίσκονται ξένες δυνάμεις, όπως ο δισεκατομμυριούχος του χρηματιστηρίου των ΗΠΑ Τζορτζ Σόρος. Ο Φίτσο αντέγραψε αυτή τη θεωρία από τον φίλο του Βίκτορ Όρμπαν. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας έχει συχνά πυκνά χαρακτηρίσει τον Σόρος, ουγγροεβραϊκής καταγωγής, ως επικεφαλής μιας υποτιθέμενης “παγκόσμιας παρασκηνιακής δύναμης” που έχει θέσει ως στόχο την “εξαφάνιση του ουγγρικού έθνους.”