Της Βάσως Αγγελέτου
Εξακολουθεί να διευρύνεται το χάσμα μεταξύ επιτοκίων καταθέσεων και επιτοκίων χορηγήσεων από τις ελληνικές τράπεζες, ενάμιση έτος περίπου μετά την εκκίνηση του ανοδικού κύκλου επιτοκίων της ΕΚΤ τον Ιούλιο του 2022.
Τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για τον Οκτώβριο επιβεβαιώνουν την αποφασιστικότητα του εγχώριου κλάδου να “κλειδώσει” όσο το δυνατό περισσότερα επιτοκιακά κέρδη προτού η Φρανκφούρτη δώσει το σύνθημα της αποκλιμάκωσης των επιτοκίων-ρεκόρ.
Πράγματι, η Γερμανίδα Ιζαμπελ Σνάμπελ, μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ και γνωστή για τη σκληρή στάση “γερακιού” που τηρεί όσον αφορά στην ενιαία νομισματική πολιτική, δήλωσε εχθές Τρίτη, ότι θεωρεί “μάλλον απίθανο” να υπάρξουν περαιτέρω αυξήσεις επιτοκίων μετά την απροσδόκητη υποχώρηση του πληθωρισμού τον Νοέμβριο.
Η ΕΚΤ δεν πρέπει να δεσμεύεται ότι η μείωσή τους δεν θα γίνει πριν τα μέσα του 2024, είπε χαρακτηριστικά, ανοίγοντας το παράθυρο για μειώσεις επιτοκίων ακόμη και στο πρώτο εξάμηνο του 2024. Ωστόσο, εκτός από τον χρόνο της έναρξης του πτωτικού κύκλου του επιτοκίων, “στοίχημα” για τις αγορές αποτελεί και ο ρυθμός της αποκλιμάκωσης αλλά και ο “πάτος” που θα πιάσουν τα επιτόκια του ευρώ τους επόμενους μήνες.
Σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Θοδωρος Πελαγίδης προειδοποίησε ότι τα επιτόκια δεν αναμένεται να πέσουν κάτω από το 2% έως 2,5%, καθώς ο πληθωρισμός τροφοδοτείται από εξωγενείς παράγοντες όπως η διάσπαση της παγκόσμιας οικονομίας, οι αυξημένες αμυντικές δαπάνες, το δημογραφικό και οι δαπάνες για την πράσινη μετάβαση.
Μεγαλώνει διαρκώς η ψαλίδα τον Οκτώβριο
Αυξανόμενο βαίνει διαρκώς το περιθώριο επιτοκίων (spread), η διαφορά δηλαδή ανάμεσα στο επιτόκιο που χρεώνουν οι τράπεζες τους δανειολήπτες και στο επιτόκιο με το οποίο επιβραβεύουν την αποταμίευση, καθώς τον Οκτώβριο διαμορφώθηκε (για τα υφιστάμενα δάνεια) στις 5,93 ποσοστιαίες μονάδες έναντι 5,89 τον Σεπτέμβριο και 5,85 τον Αύγουστο.
Για τα νέα δάνεια, το spread υποχώρησε οριακά στις 5,71 ποσοστιαίες μονάδες τον Οκτώβριο έναντι 5,72 μονάδες τον Σεπτέμβριο και 5,96 μονάδες τον Αύγουστο. Σημαντικό ρόλο στην αντιστροφή της τάσης στα νέα δάνεια διαδραματίζει η αισθητή μείωση των επιτοκίων στα επιχειρηματικά δάνεια. Ο βασικός λόγος αποκλιμάκωσης των επιτοκίων στα corporate δάνεια δεν είναι άλλος από τη δυσάρεστη έκπληξη των μαζικών πρόωρων αποπληρωμών που βίωσαν οι τράπεζες το τελευταίο έτος εξαιτίας της εκτίναξης του κόστους δανεισμού.
Αιμορραγία καταθέσεων
Σύμφωνα με τα στοιχεία για τα επιτόκια Οκτωβρίου, το μέσο επιτόκιο των νέων καταθέσεων αυξήθηκε μόλις κατά τρεις μονάδες βάσης στο 0,46%, ενώ για τις υφιστάμενες καταθέσεις παρέμεινε αμετάβλητο στα ίδια επίπεδα (0,46%).
Απόρροια της στασιμότητας στις αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων είναι οι αποταμιευτές να στραφούν σε επενδυτικά και άλλα (εναλλακτικά) προϊόντα αποταμίευσης -τα οποία, ωστόσο, δεν φέρουν μηδενικό ρίσκο όπως συμβαίνει με τους λογαριασμούς όψεως, ταμιευτήριου ή προθεσμίας.
Συγκεκριμένα, τον Οκτώβριο σημειώθηκε μείωση κατά 2,143 δισ. ευρώ στις καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα, έναντι αύξησης κατά 2,229 εκατ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα. Τους τελευταίους μήνες, οι τράπεζες λανσάρουν μια σειρά από επενδυτικά προϊόντα όπως αμοιβαία κεφάλαια και άλλα προϊόντα που προσφέρουν σαφώς υψηλότερες αποδόσεις από τις προθεσμιακές καταθέσεις.
Ταυτόχρονα, όμως, το 10μηνο του 2023 έχει καταγραφεί “βουτιά” 14% στη ζήτηση νέων δανείων -άμεση επίπτωση του κόστους χρήματος που καλπάζει το τελευταίο 1,5 έτος. Και αυτό διότι, σε αντίθεση με τα επιτόκια καταθέσεων όπου οι τράπεζες -ιδίως οι ελληνικές- δεν μετακυλούν την αύξηση στους καταθέτες, δεν ισχύει το ίδιο και για τα επιτόκια χορηγήσεων που αυξάνονται ραγδαία.
Στην αντιστροφή αυτής της τάσης, ιδίως στις μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν σπεύσει να αποπληρώσουν πρόωρα τις οφειλές τους, ελπίζουν οι Έλληνες τραπεζίτες οι οποίοι πάντως διαβεβαιώνουν ότι ήδη ο ρυθμός των πρόωρων αποπληρωμών έχει “φρενάρει” σημαντικά. Το στοίχημα για τον κλάδο είναι εάν θα κατορθώσουν να αυξήσουν τα χορηγικά υπόλοιπα το 2024 ούτως ώστε να αντισταθμίσουν την επιβράδυνση που θα φέρει στην αύξηση της κερδοφορίας η σταθεροποίηση των επιτοκίων της ΕΚΤ με ενίσχυση του όγκου των νέων δανείων.