Της Βάσως Αγγελέτου
Αποδόσεις κάτω από 2% εξακολουθούν να προσφέρουν οι ελληνικές τράπεζες -συστημικές και μη- στους καταθέτες προθεσμιακών προϊόντων, παρά το συνεχιζόμενο ράλι στα επιτόκια στα επίπεδα του 3,25% μετά την τελευταία αύξηση από την ΕΚΤ τον Αύγουστο.
Όπως φαίνεται στον σχετικό πίνακα, στα προϊόντα 12μηνης κατάθεσης, οι συστημικές τράπεζες —Εθνική, Alpha, Πειραιώς και Eurobank— διατηρούν “κολλημένα” τα επιτόκια στα επίπεδα του 1,7% το μέγιστο, ενώ ελαφρώς καλύτερες αποδόσεις (έως 2%) προσφέρουν οι μη συστημικές τράπεζες. Ακόμα χαμηλότερες είναι οι αποδόσεις για διάρκεια κατάθεσης τριών ή έξι μηνών ή για ποσά κάτω των 100.000 ευρώ.
Η εναλλακτική των εντόκων γραμματίων
Τη δίψα των καταθετών για υψηλότερες αποδόσεις, αντίστοιχες των επιτοκίων που καταβάλλουν έναντι των δανείων που εξυπηρετούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ανέδειξε η πρόσφατη έκδοση εντόκων γραμματίων, η οποία έγινε κυριολεκτικά ανάρπαστη. Με απόδοση 3,81% —κατά 2,5 φορές υψηλότερη από τον μέσο όρο των προθεσμιακών καταθέσεων—, η έκδοση υπερκαλύφθηκε κατά δυόμισι φορές από τη ζήτηση.
Για πρώτη φορά σε διάστημα διετίας, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών έδωσε στους πολίτες τη δυνατότητα να αγοράσουν απευθείας Γραμμάτια Ελληνικού Δημοσίου, ωστόσο επέβαλε ανώτατο όριο ανά ιδιώτη τα 15.000 ευρώ. Στον πυρήνα αυτής της πρωτοβουλίας εκ μέρους του ΥΠΕΘΟ βρίσκεται η προσπάθεια να δοθεί στους αποταμιευτές η δυνατότητα εξασφάλισης υψηλότερων αποδόσεων από αυτές που προσφέρει το εγχώριο τραπεζικό σύστημα. Ωστόσο το πλαφόν στο ποσό της τοποθέτησης καθιστά τη λύση αυτή συμπληρωματική για τους καταθέτες που διαθέτουν από μέτρια έως σημαντική ρευστότητα.
Για όσους καταθέτες, πάντως, δεν είχαν την ευκαιρία ή τον χρόνο να τοποθετηθούν σε αυτή την έκδοση, πηγές της χρηματιστηριακής αγοράς αναφέρουν στο Capital.gr ότι θα ακολουθήσουν και άλλες ανάλογες προσφορές, ενώ πάντα υπάρχει η δυνατότητα αγοράς των γραμματίων στη δευτερογενή αγορά, όπου προσφέρονται με ελαφρώς —κατά 10 μονάδες βάσης— χαμηλότερες αποδόσεις.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι αποδόσεις που προσφέρουν τα έντοκα γραμμάτια μπορούν να συγκριθούν ευθέως με τις αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων, δεδομένου του —σχεδόν— μηδενικού κινδύνου που εμπεριέχουν, υπό την έννοια ότι τα πρώτα φέρουν τον πιστωτικό κίνδυνο του κράτους, ενώ οι τραπεζικές καταθέσεις φέρουν τον πιστωτικό κίνδυνο των τραπεζών — ο οποίος ουσιαστικά θεωρείται μηδενικός.
Δεν ισχύει το ίδιο και για τα επενδυτικά προϊόντα των τραπεζών, τα οποία μπορεί να παρουσιάζονται από τις τράπεζες ως εναλλακτική λύση στις χαμηλές αποδόσεις των καταθέσεων, ωστόσο ούτε εγγυημένες αποδόσεις προσφέρουν ούτε χαμηλού ρίσκου προϊόντα μπορούν να θεωρηθούν — και σε καμία περίπτωση μηδενικού. Οι αποδόσεις τους είναι ευθέως συναρτώμενες με το ύψος του κινδύνου που εμπεριέχουν, αναλόγως με το εάν πρόκειται για ομολογιακά ή μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια ή άλλους συνδυασμούς στο μείγμα του χαρτοφυλακίου.
Στο μικροσκόπιο ο ανταγωνισμός των τραπεζών
Πέραν της άφθονης ρευστότητας που διαθέτουν σήμερα οι ελληνικές —και ευρύτερα οι ευρωπαϊκές— τράπεζες, η οποία υπονομεύει τον ανταγωνισμό μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων για διεκδίκηση μεγαλύτερου μεριδίου καταθέσεων, εξίσου υπεύθυνη είναι η απουσία ανταγωνισμού, δεδομένου ότι την ελληνική αγορά ελέγχουν σε ποσοστό άνω του 95% οι τέσσερις συστημικές τράπεζες.
Στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων που έχει για τους καταθέτες και δανειολήπτες η υψηλή συγκέντρωση στον τραπεζικό κλάδο εστιάζει ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστής Χατζηδάκης, ο οποίος δήλωσε πρόσφατα ότι στο πλαίσιο της διεύρυνσης του ανταγωνισμού εντάσσεται και η έκδοση των έντοκων γραμματίων προς τους μικροαποταμιευτές.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο υπουργός, “η Ελλάδα κάνει ένα πρώτο άνοιγμα, το οποίο είναι στην κατεύθυνση κι άλλων αντίστοιχων πολιτικών που έχουν υιοθετηθεί τους τελευταίους μήνες σε άλλες χώρες της Ευρώπης (Βέλγιο, Αυστρία κ.λπ.). Και με αυτόν τον τρόπο οι καταθέτες έχουν εναλλακτικά εργαλεία, το είπα και στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης στη Βουλή”. Τονίζεται, επιπλέον, ότι τα εν λόγω γραμμάτια είναι αφορολόγητα, γεγονός που θέτει πρόσθετη πίεση στις τράπεζες για προσφορά καλύτερων αποδόσεων “εμπράκτως, όχι θεωρητικά”, όπως δήλωσε ο κ. Χατζηδάκης.
Διεθνές φαινόμενο οι χαμηλές αποδόσεις καταθέσεων
Οι “χαμηλές πτήσεις” στις αποδόσεις των καταθέσεων τους τελευταίους 13 μήνες —όπου η ΕΚΤ αύξησε τα επιτόκια κατά 425 μονάδες βάσης— δεν αποτελεί ελληνικό, ούτε καν ευρωπαϊκό φαινόμενο. Η τακτική των τραπεζών να μετακυλίουν πλήρως —ή σε συντριπτικό βαθμό— τα αυξημένα επιτόκια στα δάνεια αλλά όχι στις καταθέσεις είναι κοινή πρακτική στις δύο όχθες του Ατλαντικού, η οποία έχει φυσικά ως αποτέλεσμα να γιγαντώνονται τα κέρδη των τραπεζών.
Ο βασικός δείκτης που υποδηλώνει τη μετακύλιση των επιτοκίων στις καταθέσεις των τραπεζών είναι ο δείκτης delta: όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης, τόσο πιο “δίκαιη” είναι η μετακύλιση των αυξήσεων στα καταθετικά προϊόντα. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει δημοσιοποιήσει η ABN Amro, το μέσο beta στις καταθέσεις στην Ευρωζώνη ήταν τον Ιούνιο στο 47%, γεγονός που σημαίνει ότι —κατά μέσο όρο— περνά στις αποδόσεις των καταθέσεων μόνο η μισή από την αύξηση που έχει κάνει στα επιτόκιά της η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα — κάτι που, φυσικά, δεν ισχύει για τα δάνεια.