Σε μια κίνηση με στόχο την αποφυγή αιφνιδιασμών και πρωτοβουλιών τρίτων για την Ανατολική Μεσόγειο και ανάδειξης της σταθερής θέσης της Ελλάδας για επίλυση των διαφορών βάσει του διαλόγου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προανήγγειλε από το βήμα της Βουλής την αναβίωση μιας παλαιάς πρότασης για τη δημιουργία ενός φόρουμ των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου, με αντικείμενο την αντιμετώπιση θεμάτων που εκτείνονται από τη μετανάστευση και το περιβάλλον μέχρι τις οριοθετήσεις.
«Η Ελλάδα επιδιώκει τη συνεννόηση με όλους τους γείτονες, το επαναλαμβάνω, με όλους τους γείτονές μας, έχοντας πυξίδα τη νομιμότητα και ιδίως το Δίκαιο της Θάλασσας. Και είναι στις προθέσεις μας, το επόμενο διάστημα, να καλέσουμε όλα τα παράκτια κράτη σε μια κοινή συνάντηση, σε ένα φόρουμ, όπου θα μπορούμε να εξετάσουμε από κοινού όλα όσα μας απασχολούν. Η Ελλάδα δεν έχει να φοβηθεί απολύτως τίποτα από το να καθίσει στο τραπέζι με οποιονδήποτε, για να υπερασπιστεί τις θέσεις της, πάντα με σημείο αναφοράς το Δίκαιο της Θάλασσας» δήλωσε ο πρωθυπουργός την Πέμπτη, κατά τη διάρκεια της συζήτησης στη Βουλή για την εξωτερική πολιτική.
Διπλωματικές πηγές διευκρίνιζαν ότι το σχήμα αυτό θα περιλαμβάνει την Ελλαδα, την Κύπρο, την Τουρκία, την Αίγυπτο και την Λιβύη με πέντε θεματικές: το μεταναστευτικό, την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, τη συνδεσιμότητα, τις οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών και την πολιτική προστασία. Το ελληνικό ΥΠΕΞ «θα αναλάβει να διερευνήσει τη δυνατότητα και τις προοπτικές ενός τέτοιου σχήματος και σε ποιο βαθμό θα μπορούσε να αποκτήσει μόνιμα χαρακτηριστικά».
Η ιδέα για μια Διάσκεψη των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου είχε διατυπωθεί αρχικά από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έθετε ως αντικείμενο της διάσκεψης τον «δίκαιο διαμοιρασμό του πλούτου της Ανατολικής Μεσογείου». Το 2020, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, λίγο μετά το επεισόδιο και την κρίση που προκάλεσε η Τουρκία στέλνοντας το Oruc Reis έξω από το Καστελόριζο, επανέφερε την πρόταση αυτή, προσδίδοντάς της και ευρωπαϊκό «μανδύα».
Μάλιστα, τον Σεπτέμβριο του 2020, ο κ. Μισέλ, αφού είχε κύκλο επαφών με την ελληνική κυβέρνηση, η οποία συμφώνησε με την πρότασή του, καθώς και με την Κύπρο, τη Μάλτα, την τότε καγκελάριο Μέρκελ, τον πρόεδρο Μακρόν και τον πρόεδρο Σίσι, επικοινώνησε τηλεφωνικά και με τον πρόεδρο Ερντογάν για να του παρουσιάσει την πρόταση αυτή. Έκτοτε, δεν δόθηκε συνέχεια, αν και ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν συχνά αναφέρεται στην αρχική πρότασή του.
Οι λόγοι που μια τέτοια Διάσκεψη έχει μείνει μέχρι σήμερα στα χαρτιά είναι προφανείς και αφορούν: ποιος θα συμμετέχει, ποιο θα είναι το πλαίσιο και το πεδίο εφαρμογής, καθώς και το ζήτημα της δεσμευτικότητας των συναινέσεων και των χρονοδιαγραμμάτων.
Η Τουρκία, από την πρώτη στιγμή, απαιτεί να εξαιρεθεί η Κυπριακή Δημοκρατία από τη Διάσκεψη αυτή -κάτι που προφανώς δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό. Η Κύπρος είναι ανεξάρτητο κράτος-μέλος της ΕΕ, το οποίο δεν μπορεί να «διαγραφεί» από τον χάρτη, πολύ περισσότερο όταν έχει συνάψει και τις περισσότερες συμφωνίες οριοθέτησης στην περιοχή, αλλά και για πρακτικούς λόγους, καθώς χωρίς την Κύπρο δεν μπορούν να υπάρξουν οριοθετήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
Εξίσου απαράδεκτη είναι η τουρκική απαίτηση να συμμετάσχει και το ψευδοκράτος, εάν προσκληθεί η Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς αυτό θα συνιστούσε αναγνώριση του ψευδοκράτους και ταυτόχρονα θα προσέδιδε νομιμότητα στην παράνομη «συμφωνία οριοθέτησης» που έχει υπογράψει η Τουρκία με το κατοχικό καθεστώς, αλλά και στην παράνομη χάραξη οικοπέδων ακόμη και νότια του νησιού, τα οποία το ψευδοκράτος έχει «παραχωρήσει» στην τουρκική εταιρεία ΤΡΑΟ.
Πέραν αυτών, μια τέτοια Διάσκεψη δεν θα μπορούσε να συγκληθεί χωρίς σαφή δέσμευση όλων όχι μόνο στο διεθνές δίκαιο γενικώς, αλλά και στο Δίκαιο της Θάλασσας, κάτι που αποτελεί «κόκκινο πανί» για την Άγκυρα, η οποία επιμένει ότι, καθώς δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Συνθήκη, δεν δεσμεύεται από αυτήν ούτε αποδέχεται τις διατάξεις της που αποτελούν πλέον εθιμικό δίκαιο.
Επιπλέον, όσο διαρκεί η πολιτική εκκρεμότητα στη Λιβύη, είναι σαφές ότι η χώρα δεν μπορεί να εκπροσωπηθεί αξιόπιστα ούτε μόνο από την Ανατολική ούτε μόνο από τη Δυτική Λιβύη. Παράλληλα, πρόβλημα θα προκύψει εάν υποστηριχθεί η συμμετοχή της Παλαιστινιακής Αρχής ως εκπροσώπου του Παλαιστινιακού Κράτους, το οποίο έχει ήδη αναγνωριστεί από την Τουρκία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη.
Εφόσον λυθεί το κρίσιμο ζήτημα του ποιοι θα συμμετέχουν σε αυτή τη Διάσκεψη, το επίσης λεπτό θέμα είναι με ποια μορφή και υπό ποιους όρους δεσμευτικότητας θα διεξαχθούν οι συνομιλίες για τις οριοθετήσεις, καθώς και ποιες από τις υφιστάμενες συμφωνίες και ρυθμίσεις θα θεωρηθούν αποδεκτές. Και φυσικά, εάν στο τέλος της διαδρομής θα προβλέπεται -σε περίπτωση απουσίας συμφωνίας- η παραπομπή σε διεθνή μηχανισμό όπως το ΔΔ της Χάγης.
Πάντως, τα σενάρια ότι ένας τέτοιος μηχανισμός θα μπορούσε να βοηθήσει στην παράκαμψη των προβλημάτων που προκύπτουν, όπως αυτά για τις έρευνες της πόντισης του καλωδίου σύνδεσης Κύπρου–Κρήτης, είναι μάλλον ανεδαφικά, καθώς η άσκηση αρμοδιοτήτων, όπως η έκδοση NAVTEX, δεν ανήκει σε «ομάδα» κρατών ή φόρουμ κρατών, αλλά σε κάθε κράτος χωριστά, για την περιοχή αρμοδιότητάς του.
Η Τουρκία αμφισβητεί ολόκληρο το πλαίσιο των συμφωνιών οριοθέτησης της Κύπρου με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, αλλά και της Ελλάδας με την Αίγυπτο, ενώ αντιθέτως υποστηρίζει τη νομιμότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου, το οποίο έχουν αποκηρύξει η Ελλάδα, η Αίγυπτος, η Κύπρος, το Ισραήλ, αλλά και η Συρία (προ Άσαντ).
Με τα δεδομένα αυτά, δεν διαφαίνεται πώς θα μπορούσε μια Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο να αποτελέσει τη διέξοδο στο αδιέξοδο, στο οποίο εδώ και πέντε δεκαετίες προσκρούουν οι προσπάθειες επίτευξης οριοθέτησης με την Τουρκία.
Βεβαίως, η συγκυρία της ανακίνησης του θέματος για τη Διάσκεψη των παρακτίων χωρών της Ανατολικής Μεσογείου δεν είναι τυχαία.
Η Αθήνα έχει κάθε λόγο να δείξει, στις Βρυξέλλες αλλά κυρίως στην Ουάσιγκτον, ότι δεν είναι εκείνη που πατάει το «κουμπί» της έντασης στη Μεσόγειο, αλλά, αντιθέτως, εκείνη που επιδιώκει συναινετικές λύσεις, βάσει του διαλόγου και του Δικαίου της Θάλασσας. Ούτε, επίσης, ότι επιχειρεί να αποκλείσει την Τουρκία, όπως συχνά αναφέρει η Άγκυρα, κάνοντας λόγο για απόπειρα δημιουργίας «αντιτουρκικού μπλοκ».
Καθώς, μάλιστα, η αμερικανική διπλωματία και οι προσωπικοί απεσταλμένοι του προέδρου Τραμπ έχουν εστιάσει στην περιοχή λόγω της εμπλοκής τους στην εκεχειρία στη Γάζα, η Αθήνα επιδιώκει να καταγραφεί αυτή η διάθεση επίλυσης προβλημάτων και εκκρεμοτήτων.
Ειδήσεις σήμερα:
Περίμενε το δεύτερο παιδί του ο 44χρονος που έπεσε από τον Πύργο Απόλλων – Άγνωστο τι τον οδήγησε στην πράξη του
Το τηλεφώνημα του ανιψιού στον εργοδότη του 22χρονου μετά το διπλό φονικό στη Φοινικούντα – Όλη η περιγραφή του εγκλήματος
Γιώργος Μαζωνάκης: Παραιτήθηκε ο δικηγόρος του – Οι λόγοι που επικαλείται
