Του Κώστα Ράπτη
Σε τίνος το γήπεδο βρίσκεται η μπάλα; Αφότου ΗΠΑ και Ουκρανία μπόρεσαν κατά τη συνάντηση αντιπροσωπειών τους στο Ριάντ να συντονισθούν σε μία πρόταση για εκεχειρία τριάντα ημερών στην ουκρανο-ρωσική πολεμική σύγκρουση, ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Μάρκο Ρούμπιο δήλωσε ότι “η μπάλα βρίσκεται στο γήπεδο της Ρωσίας” – και την αποστροφή αυτή έσπευσαν να επαναλάβουν ένας προς έναν οι κυριότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες.
Όμως ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δεν δυσκολεύθηκε ιδιαίτερα να επιστρέψει την “μπάλα” – η οποία φαίνεται πως πλέον… αναζητά γήπεδο εν μέσω τόσων ελιγμών και επιχειρούμενων εξαπατήσεων.
Παρεπόμενα του Ριάντ
Η συμφωνία στο Ριάντ αποτέλεσε μιαν ευπρόσδεκτη για το δυτικό στρατόπεδο αποκατάσταση στοιχειωδών όρων ενότητας, μετά τη μοιραία συνάντηση του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, με τον Ουκρανό ομόλογό του, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στον Λευκό Οίκο, η οποία έφερε τα πράγματα στα όρια της ρήξης. Επί της ουσίας, ωστόσο, μένει αδιευκρίνιστο αν η πρόταση για εκεχειρία τριάντα ημερών υπήρξε περισσότερο μια προσπάθεια να ρυμουλκηθεί η ουκρανική πλευρά στην αμερικανική γραμμή ή, αντιθέτως, μια στροφή του Τραμπ προς μια επιλογή παράτασης του πολέμου με επίρριψη της ευθύνης στη Ρωσία. Πόσω μάλλον που ο Ρούμπιο πλαισίωσε επικοινωνιακά τα συμφωνηθέντα με προειδοποιήσεις, ότι η Ουάσιnγκτον έχει και άλλα μέσα πίεσης στη φαρέτρα της, εάν η Μόσχα παρ’ ελπίδα απαντούσε απορριπτικά.
Σε κάθε περίπτωση, η πρόταση υποβλήθηκε με την προσδοκία… να απορριφθεί, εφόσον η ρωσική πλευρά είχε εκ των προτέρων στείλει το μήνυμα ότι δεν ενδιαφέρεται για ασαφείς προσωρινές διευθετήσεις. Και πράγματι, μετά τη συνάντηση του Ριάντ σειρά υψηλόβαθμων Ρώσων αξιωματούχων (όπως ο υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, ο προεδρικός σύμβουλος, Γιούρι Ουσακόφ, ο επικεφαλής της επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Άνω Βουλής, Κονσταντίν Κοσάτσεφ) έσπευσαν να προειδοποιήσουν ότι η ιδέα της εκεχειρίας “δεν προσφέρει τίποτε” στη Ρωσία και αποτελεί απλώς μια προσπάθεια να προσφερθεί στον δοκιμαζόμενο ουκρανικό στρατό μια αναγκαία για την ανασυγκρότησή του ανάπαυλα. Η “οριστική αντιμετώπιση” των “βαθύτερων αιτίων” της ουκρανικής κρίσης (βλ. η δημιουργία μιας νέας αρχιτεκτονικής συλλογικής ασφάλειας σε όλη την Ευρώπη) αποτελεί μόνιμη επωδό της ρωσικής διπλωματίας.
Διατηρώντας τον δίαυλο
Όμως στον ισχυρό άνδρα του Κρεμλίνου, Βλαντίμιρ Πούτιν, δεν ταιριάζει ο ρόλος του “Μίστερ Νιετ”: το δικό του περίπλοκο παιχνίδι αποβλέπει στην απομάκρυνση του ιδίου από το “κάδρο” του blame game, στη διατήρηση ανοικτών διαύλων με τον Τραμπ, στην εξαγορά χρόνου και τη διαρκή κατοχύρωση θέσεων τόσο στο πεδίο της διαπραγμάτευσης όσο και στο πεδίο των μαχών.
Άλλωστε η συγκυρία ευνοεί επιχειρησιακά τη ρωσική πλευρά, η οποία βρίσκεται αρκετά κοντά στο να εξαλείψει το ουκρανικό προγεφύρωμα στην επαρχία του Κουρσκ, ανακοινώνοντας την ανακατάληψη 28 οικισμών μόνο την τελευταία εβδομάδα. Διόλου τυχαία, ο Πούτιν εμφανίσθηκε την Τετάρτη, για πρώτη φορά από την έναρξη αυτού που η Ρωσία αποκαλεί “ειδική στρατιωτική επιχείρηση”, με στρατιωτική στολή παραλλαγής να δέχεται στο Κουρσκ την αναφορά του αρχηγού των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων για την πορεία των επιχειρήσεων.
Την Πέμπτη, πάλι, η εικόνα ήταν διαφορετική. Σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον επισκεπτόμενο τη Μόσχα Λευκορώσο πρόεδρο, Αλεκσάντρ Λουκασένκο, ο Πούτιν “αποδέχθηκε” την πρόταση εκεχειρίας, συνοδεύοντάς την από τόσους αστερίσκους, ως προς τους όρους εφαρμογής και επαλήθευσης καθ’ όλο το μήκος των 2.000 χιλιομέτρων του μετώπου, ώστε να χρειασθεί την επομένη να διερμηνευθούν τα λεγόμενά του από τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου.
“Υπάρχουν λόγοι για συγκρατημένη αισιοδοξία”, δήλωσε ο Ντμίτρι Πεσκόφ, προσθέτοντας ότι ο Πούτιν “είπε ότι υποστηρίζει τη θέση του προέδρου Τραμπ για τους όρους μιας διευθέτησης, αλλά διατύπωσε ορισμένα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν από κοινού. Κατά συνέπεια, ναι, πράγματι, υπάρχουν ακόμη πολλά για να γίνουν, αλλά σε κάθε περίπτωση ο πρόεδρος εξέφρασε την υποστήριξή του προς την θέση του κ. Τραμπ”.
Για να μην υπάρχουν πάντως αμφιβολίες ως προς τα όρια του “φλερτ” με τον Αμερικανό πρόεδρο, ο Πούτιν φρόντισε κατά τις κοινές δηλώσεις με τον Λουκασένκο να ευχαριστήσει πριν από οποιονδήποτε άλλον τους ηγέτες της Κίνας, της Ινδίας, της Βραζιλίας και τις Νοτίου Αφρικής για τις μεσολαβητικές τους προσπάθειες, ενώ την επομένη είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον οικοδεσπότη της πρώτης αμερικανο-ρωσικής συνάντησης μετά την εκλογή Τραμπ (και σημαντικό εταίρο της Μόσχας ως προς τη “σταθερότητα της παγκόσμιας πετρελαϊκής αγοράς”), πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας. Πρόκειται για την έντεχνη καλλιέργεια της εικόνας μιας Ρωσίας που συνομιλεί με όλο τον πλανήτη, την ώρα που το δυτικό στρατόπεδο βασανίζεται να εξασφαλίσει τη δική του συνοχή.
Το μήνυμα προς Ουάσινγκτον και οι αντιδράσεις των συμμάχων
Όλα αυτά εκτυλίχθηκαν στο φόντο της συνάντησης που είχε με τον Πούτιν το βράδυ της Πέμπτης ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Ουίτκοφ, κομίζοντας διευκρινήσεις επί της αμερικανο-ουκρανικής πρότασης και παραλαμβάνοντας μήνυμα προς τον πολιτικό του προϊστάμενο ενόψει πιθανής απευθείας επικοινωνίας των ηγετών ΗΠΑ και Ρωσίας.
Ο ίδιος ο Τραμπ, πάντως, χαρακτήρισε αμέσως “ελπιδοφόρα, όχι πλήρη” την απάντηση του Πούτιν, προσθέτοντας ότι “θα ήταν πολύ απογοητευτικό” αν η Ρωσία απέρριπτε την πρότασή του για την Ουκρανία. Επειδή δε για τον Τραμπ δεν υπάρχει διπλωματία δίχως μπίζνες, την επομένη έκανε γνωστό, ενώπιον του γ.γ. του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, ότι οι “πολύ σοβαρές συνομιλίες” που διεξάγει ο Ουίτκοφ αφορούν εκτός από τον τερματισμό του πολέμου και τη δημιουργία ενός “μεγάλου εργοστασίου παραγωγής ενέργειας”.
Αδυναμία κατανόησης
Η Ουκρανία και οι Ευρωπαίοι φίλοι της βρίσκονται για την ώρα όχι απλώς εκτός τραπεζιού διαπραγματεύσεων, αλλά και σε αδυναμία κατανόησης της ιδιόμορφης “χορογραφίας” Πούτιν και Τραμπ.
Χαρακτηριστική είναι η δυστοκία που επικρατούσε μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της G7 στον Καναδά, όπου άλλωστε την ατζέντα βάραιναν, εκτός των άλλων, ο δασμολογικός πόλεμος του Τραμπ και οι εδαφικές βλέψεις του εις βάρος της φιλοξενούσας χώρας και της Γροιλανδίας.
Το Κίεβο, πάλι, που όλο το προηγούμενο διάστημα προανήγγειλε απορριπτική απάντηση από τον Πούτιν, μοιάζει πλέον να αντιγράφει την έως τώρα διαπραγματευτική θέση της Μόσχας. Η Ουκρανία δεν θα συμφωνήσει σε μια “παγωμένη σύρραξη”, δήλωσε ο προσωπάρχης του Ουκρανού προέδρου, Αντρίι Γέρμακ, έχοντας τουλάχιστον εξασφαλίσει τη συναίνεση της Ουάσινγκτον στη συμμετοχή Ευρωπαίων στις καθαυτό ειρηνευτικές συνομιλίες.