Τον Ιούλιο του 1971 ο τότε Σύµβουλος Εθνικής Ασφαλείας (µετέπειτα και υπουργός Εξωτερικών) των Ηνωµένων Πολιτειών Αµερικής Χένρι Κίσινγκερ εξαφανίσθηκε για λίγα κρίσιµα 24ωρα στη διάρκεια περιοδείας του στην Άπω Ανατολή. Το µυστικό ταξίδι που πραγµατοποίησε υπό άκρα µυστικότητα κατά το κρίσιµο διάστηµα είχε ως προορισµό το Πεκίνο, το οποίο έµελλε να επισκεφθεί εκ νέου και τον Οκτώβριο του ιδίου έτους. Επρόκειτο για ένα από τα πιο τολµηρά “ανοίγµατα” της σύγχρονης διπλωµατικής ιστορίας, το οποίο επιστέφθηκε µε συνάντηση κορυφής του τότε ενοίκου του Λευκού Οίκου, Ρίτσαρντ Νίξον, µε τον ηγέτη της Λαϊκής Δηµοκρατίας της Κίνας, Μάο Τσετούνγκ, τον Φεβρουάριο του 1972 στην κινεζική πρωτεύουσα.
Η άµεση προτεραιότητα των Νίξον και Κίσινγκερ ήταν η αναζήτηση ερεισµάτων στην Ασία, προκειµένου να διαχειρισθούν την αµερικανική απεµπλοκή από τον Πόλεµο του Βιετνάµ. Η κοµµουνιστική Κίνα, πάλι, αναζητούσε ευρύτερη διεθνή νοµιµοποίηση απέναντι στην (σύµµαχο των ΗΠΑ) Ταϊβάν – εξ ού και η σινοαµερικανική προσέγγιση συνέπεσε, διόλου τυχαία, µε την απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωµένων Εθνών να δοθεί στη Λαϊκή Δηµοκρατία η έδρα της Κίνας στον ΟΗΕ, η οποία µέχρι τότε κατεχόταν από τους Εθνικιστές του Τσανγκ Και-σεκ. Μέχρι το 1979 ΗΠΑ και Κίνα είχαν αποκτήσει πλήρεις διπλωµατικές σχέσεις, ενώ η Ουάσινγκτον προσχώρησε στο δόγµα της “Μίας Κίνας”, που ουσιαστικά απονοµιµοποιούσε την Ταϊβάν.
Ωστόσο, το παίγνιο Κινέζων και Αµερικανών περισσότερο και από τις διµερείς σχέσεις αφορούσε κάποιον τρίτο: τη Σοβιετική Ένωση, συµπρωταγωνιστή του “Ψυχρού Πολέµου”, αλλά και του σχίσµατος εντός του “σοσιαλιστικού στρατοπέδου” που είχε προκαλέσει ο Μάο λίγα χρόνια νωρίτερα. Μάλιστα, οι σινο-σοβιετικές εντάσεις είχαν φθάσει το 1969 στο επίπεδο της ένοπλης σύγκρουσης, µε µεθοριακά επεισόδια που κράτησαν εννέα µήνες.
Ο σηµερινός ανταγωνιστής
Το τρικ του Κίσινγκερ θεωρείται από πολλούς ότι λειτούργησε καταλυτικά για την έκβαση του Ψυχρού Πολέµου, εντείνοντας την “περικύκλωση” της Μόσχας. Αλλά αν η Σοβιετική Ένωση αποτελεί εδώ και καιρό παρελθόν, η Κίνα κάθε άλλο παρά κατέρρευσε. Αντιθέτως, αξιοποιώντας την άρση της αποµόνωσής της από τη δεκαετία του ’70 και εξής, µπήκε σε τροχιά οικονοµικής, τεχνολογικής, αλλά δευτερευόντως και στρατιωτικής ανάδυσης, που την καθιστά αντικειµενικά τον κύριο ανταγωνιστή των ΗΠΑ στις µέρες µας – και την κύρια εµµονή του Ντόναλντ Τραµπ και όσων αυτός αντιπροσωπεύει.
Εξ ού και γνωρίζει ευρεία εξάπλωση στον τύπο και τα think tanks της Δύσης ο όρος “reverse Kissinger”, ήτοι η ερµηνεία των επιλογών του Τραµπ ως µιας προσπάθειας να αντιγραφεί, αλλά από την ανάποδη, το προηγούµενο που δηµιούργησε το 1971 ο “µάγος της διπλωµατίας”.
Η επιµονή του νυν προέδρου των ΗΠΑ να κλείσει το µέτωπο του ουκρανικού πολέµου, αλλά και να οδηγηθεί σε µιαν ευρύτερη συνεννόηση µε τον Βλαντίµιρ Πούτιν επί οικονοµικών και γεωπολιτικών ζητηµάτων, όπως ανακοινώθηκε χαρακτηριστικά µετά την τηλεφωνική τους επικοινωνία τον Φεβρουάριο, θεωρείται ότι υπαγορεύεται από την ανάγκη της Ουάσινγκτον να επικεντρωθεί κατά προτεραιότητα στις προκλήσεις που αντιµετωπίζει στην Άπω Ανατολή, προσεταιριζόµενη κατά το δυνατόν τη Ρωσία και “διεµβολίζοντας” τη δυνάµει απειλητική, ιδίως για την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου, “ευρασιατική συσπείρωση”.
Εξισορρόπηση, αλλά όχι ρήγµα
Τα προηγούµενα χρόνια, εν πολλοίς σε απάντηση προς τις πιέσεις που δέχονταν αµφότερες από τη Δύση, η Ρωσία και η Κίνα έχουν διακηρύξει, µεταξύ άλλων και σε αλλεπάλληλες συναντήσεις των ηγετών τους, ότι έχουν µια “φιλία δίχως όρια”. Οι διακηρύξεις αυτές υλοποιούνται µε τον πολιτικο-διπλωµατικό συντονισµό των δύο πλευρών στα περισσότερα διεθνή µέτωπα, την εµβάθυνση της οικονοµικής συνεργασίας, τη διαπλοκή του κινεζικού “νέου δρόµου του µεταξιού” µε τη ρωσικής εµπνεύσεως ευρασιατική ολοκλήρωση, τη συµµετοχή στον Οργανισµό της Σανγκάης, τη διεξαγωγή κοινών στρατιωτικών ασκήσεων, τη διεύρυνση της Οµάδας Brics κ.ο.κ. Πολύτιµος για τη Ρωσία, µετά το τείχος κυρώσεων που ύψωσε απέναντί της η Δύση λόγω της εισβολής στην Ουκρανία, ήταν και ο αναπροσανατολισµός των ενεργειακών εξαγωγών της προς Ανατολάς και συνολικά η οικονοµική συνεργασία της Κίνας.
Δεν ήταν ιστορικά προκαθορισµένη η σύζευξη αυτή, καθώς οι ρωσο-κινεζικές σχέσεις υπήρξαν παραδοσιακά ανταγωνιστικές, ακόµη και όταν οι δύο χώρες όµνυαν στο λάβαρο της σοσιαλιστικής επανάστασης, ενώ ειδικότερα η Ρωσία διακατέχεται από µιαν ανασφάλεια για τη γειτνίαση της αραιοκατοικηµένης Σιβηρίας µε έναν δηµογραφικό κολοσσό. Άλλωστε τµήµατα της σηµερινής ρωσικής επικράτειας αποτελούν αλλοτινές κινεζικές επαρχίες που κατακτήθηκαν τον 19ο, ακόµη και τον 20ό αιώνα.
Τέτοιου τύπου σκέψεις µπορούν να ενθαρρύνουν προσδοκίες στην άλλη άκρη του Ατλαντικού για “απόσπαση” της Ρωσίας από την αγκαλιά της Κίνας. Όµως τα πράγµατα είναι περισσότερο σύνθετα.
Ο Κίσινγκερ εκµεταλλεύθηκε ένα προϋπάρχον ρήγµα – δεν το δηµιούργησε εκ του µηδενός. Και σίγουρα η Μόσχα δεν έχει την αφροσύνη να µετατρέψει τυχόν ευπρόσδεκτη εξισορρόπηση των σχέσεών της µε την Κίνα, που κινδυνεύουν να γίνουν ασύµµετρες, σε ρήγµα. Η έλλειψη εµπιστοσύνης προς την Ουάσινγκτον, που δηµιουργούν οι εναλλαγές των πολιτικών της και οι αθετήσεις προηγούµενων συµφωνιών, γεννά την ανάγκη της ρωσικής ηγεσίας να διατηρεί αντίβαρα και ασφαλιστικές δικλίδες, πόσω µάλλον όταν η µετατόπιση του κέντρου βάρους της παγκόσµιας οικονοµίας στην Ασία τη µετατρέπει σε χώρο ευκαιριών.
“Σταθερά σε έναν ταραγµένο κόσµο”
Για τον λόγο αυτόν, η ρωσική ηγεσία δεν παραλείπει, εν µέσω του πολλαπλασιασµού των επαφών της µε την κυβέρνηση Τραµπ, να στέλνει καθησυχαστικά µηνύµατα προς την Κίνα.
Ο γραµµατέας του Συµβουλίου Εθνικής Ασφαλείας της Ρωσίας, Σεργκέι Σοϊγκού, επισκέφθηκε προ ηµερών το Πεκίνο, ενώ ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ έσπευσε να συναντήσει τον Κινέζο οµόλογό του Ουάνγκ Γι. Ο τελευταίος, σε µακρά συνέντευξη τύπου που παραχώρησε χθες, στο περιθώριο της ετήσιας συνόδου της Λαϊκής Εθνοσυνέλευσης της Κίνας, είχε πολλά να πει για τις παρατηρούµενες διεθνείς ανακατατάξεις.
“Η σινορωσική σχέση είναι ώριµη, ανθεκτική και σταθερή, και δεν θα αλλάξει εξαιτίας κάποιου παροδικού γεγονότος, ούτε λόγω της ανάµιξης κάποιου τρίτου µέρους. Αποτελεί σταθερά σε έναν ταραγµένο κόσµο”, είπε ο Ουάνγκ Γι. Για δε τον πόλεµο στην Ουκρανία σηµείωσε µε εµφανή διάθεση παρεµβολής στις συνοµιλίες: “Η Κίνα είναι διατεθειµένη να συνεργαστεί µε τη διεθνή κοινότητα συµµορφούµενη προς τις επιθυµίες των µερών, για να επιτευχθεί οριστική επίλυση της κρίσης και διαρκής ειρήνη και θα συνεχίσει να διαδραµατίζει εποικοδοµητικό ρόλο”.
Αλλά, επειδή τα σηµεία των καιρών έχουν γίνει αντιληπτά, σε πρώτο πλάνο βρίσκονται οι αυστηρές προειδοποιήσεις προς τις ΗΠΑ. “Υπάρχουν κάπου 190 χώρες στον κόσµο. Φανταστείτε κάθε χώρα να αποφάσιζε να προτάξει τις δικές της προτεραιότητες και να πίστευε στην ισχύ. Ο κόσµος θα ολίσθαινε στον νόµο της ζούγκλας”, τόνισε ο Ουάνγκ.
Νωρίτερα, ο εκπρόσωπός του είχε διαµηνύσει πως η Κίνα θα δώσει µάχη “µέχρι τέλους” αν οι ΗΠΑ συνεχίσουν τον εµπορικό πόλεµο, επικρίνοντας το µπρα-ντε-φερ που “αποσταθεροποιεί” την παγκόσµια οικονοµία.