Το ‘Λάθος’ του Αντώνη Σαμαράκη γίνεται ταινία

Το εμβληματικό μυθιστόρημα του Αντώνη Σαμαράκη με τίτλο “Το Λάθος”, περνά στη μεγάλη οθόνη σε διασκευασμένο σενάριο – σκηνοθεσία του Θεόφιλου Παπαστυλιανού και παραγωγή από την εταιρία Αργοναύτες.

Το βιβλίο του Σαμαράκη κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 1965 από τις εκδόσεις “Βιβλιοπωλείον της Εστίας”, έχοντας ως εξώφυλλο ένα χαρακτικό του σημαντικού καλλιτέχνη Τάσσου. Σύμφωνα με το δελτίο τύπου, πρόκειται για ένα “πολιτικό θρίλερ με καφκικές και οργουελικές επιρροές”, με το συγγραφεία να υμνεί “την ελευθερία ως απόλυτο και αναγκαίο ιδεώδες, τόσο στο συγγραφικό όσο και στο κοινωνικό του έργο”. Το “Λάθος” γνώρισε μεγάλη επιτυχία στην εποχή του ξεπερνώντας τα ελληνικά σύνορα, κάτι που αποδεικνύει το γεγονός πως μεταφράστηκε σε περισσότερες από 30 γλώσσες και κυκλοφόρησε σε 114 ξένες εκδόσεις. Συν τοις άλλοις, απέσπασε το Βραβείο των Δώδεκα – Έπαθλο Κώστα Ουράνη (1966), το Μεγάλο Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία (1970), ενώ ο συγγραφέας το 1982 έλαβε για το σύνολο του έργου του το Ευρωπαϊκό Βραβείο Europalia.

Το κινηματογραφικό “Λάθος”, τώρα, τοποθετείται σε ένα δυστοπικό κόσμο ο οποίος, με βάση την επίσημη σύνοψη, κυριαρχείται από το “Καθεστώς”. Εκεί, ένας αδίστακτος ανακριτής παίρνει εντολή από την Ειδική Υπηρεσία, την υπέρτατη εξουσία στον τόπο, να βάλει σε εφαρμογή και να ακολουθήσει ένα τέλειο σχέδιο: να αποδείξει ότι ένας ύποπτος είναι ένοχος. Ένα παιχνίδι ψυχολογικής χειραγώγησης μπαίνει σε εφαρμογή, ένα παιχνίδι όπου η πραγματικότητα διαστρεβλώνεται και κάθε διάλογος ή δράση αποκτά μια νέα σημασία. Το σχέδιο προχωρά με ακρίβεια χρονομέτρου, βήμα-βήμα όλα τα κομμάτια μπαίνουν στη θέση τους και το παζλ σχεδόν ολοκληρώνεται. Με μία όμως διαφορά. Στο σχέδιο υπάρχει ένα μικρό λάθος που λαμβάνει, τελικά, τέτοιες διαστάσεις ώστε αρχίζει να κινδυνεύει το ίδιο το καθεστώς.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, πίσω από την κάμερα βρίσκεται ο γεννημένος στον Καναδά Παπαστυλιανός, ο οποίος με το “Λάθος” πραγματοποιεί το μεγάλου μήκους σκηνοθετικό ντεμπούτο του. Στο παρελθόν έχει γυρίσει τέσσερις διακεκριμένες μικρού μήκους (“11”, “Will Chair”, “Algorhythm”, “Showtime”). Ο δημιουργός δήλωσε αναφορικά με την ταινία: “Πόσο ελεύθεροι είμαστε; Τι έλεγχο έχουμε πάνω στις σκέψεις και τις πράξεις μας, στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την αλήθεια και τους ανθρώπους γύρω μας; Μπορούμε άραγε να βρούμε αυτά που μας ενώνουν και όχι αυτά που μας χωρίζουν; Με το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού να ζει σε ‘συγκαλυμμένες’ δημοκρατίες, μήπως ο απολυταρχισμός χτυπά την πόρτα μας; Μπορεί η καταπίεση να πάρει τη μορφή μιας ειρηνικής κοινωνίας;

Διάβασα για πρώτη φορά ‘Το Λάθος’ ως έφηβος. Η δεύτερη φορά με βρήκε δεκαετίες μετά να κρατώ στα χέρια μου την αγγλική μετάφραση. Άρχισα να το ξεφυλλίζω και δεν μπορούσα να το αφήσω. Όλα αυτά τα ερωτήματα για την ελευθερία, την ταυτότητα και την διαφορετικότητα των ανθρώπων άρχισαν να με κατακλύζουν και μια φράση του βιβλίου κόλλησε στο μυαλό μου: ‘Όποιος δεν είναι μαζί μου είναι εναντίον μου’.

Το ‘Λάθος’ είναι ένα νεο-νουάρ αλληγορικό δράμα και μια πολιτική παραβολή. Προσφέρει μια διαχρονική προειδοποίηση για ολοκληρωτικά καθεστώτα αλλά και για κάθε μορφή εξουσίας, για την εσφαλμένη πεποίθησή της ότι μπορεί να κυριαρχήσει πάνω στην ανθρώπινη ψυχή και σκέψη, να τις ελέγξει και να τις κατευθύνει. Απολυταρχισμός και καταπίεση δεν συνοδεύονται πάντα από στρατό και απαγόρευση κυκλοφορίας. Μπορεί να έχουν τη μορφή μιας όμορφης, ήσυχης και ευημερούσας κοινωνίας. Εκεί που ο τόπος μοιάζει φιλόξενος, η ελευθερία αυτονόητη, αλλά η προπαγάνδα και τα εργαλεία ελέγχου είναι πιο εκλεπτυσμένα και εξελιγμένα.

Η πραγματικότητα που περιγράφεται είναι οικουμενική, μια πραγματικότητα άτοπη και άχρονη. Βρισκόμαστε στο παρόν-μέλλον του ‘Alphaville’ του Γκοντάρ. Ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει καθιστώντας αδύνατο να θυμηθούμε πότε ξεκίνησε το Καθεστώς, πόσο μάλλον να φανταστούμε πότε ακριβώς θα τελειώσει. Είναι ένας δυστοπικός οργουελικός κόσμος όπου η ζωή είναι κλεισμένη σε ένα κουτί. Το ‘Λάθος’ μιλάει για προδοσία. Η ενηλικίωση προδίδει την παιδικότητά μας, ο πόλεμος προδίδει την ειρήνη, η εξουσία την ελευθερία, η προκατάληψη προδίδει τη διαφορετικότητα. Είναι μια ιστορία για τη μεταμόρφωση και το να κάνεις αυτό που είναι σωστό. Μερικές φορές, το να είσαι διαφορετικός, να γίνεις το ‘λάθος’ σε ένα κλειστό και άκαμπτο σύστημα, είναι η σωστή κίνηση.

Όπως και στην ‘Οδύσσεια’, το ταξίδι είναι το μήνυμα. Ο ανακριτής οδηγείται σε μια νέα επιβεβαίωση των ανθρώπινων αξιών ενώ ο ύποπτος ανακαλύπτει το άτομο πίσω από το αρπακτικό. Τελικά οι ταυτότητες των δύο ανδρών συγχωνεύονται σε μία. Στο τέλος, δεν έχει σημασία αν ο ύποπτος είναι ένοχος ή όχι, αν δραπετεύσει ή ο ανακριτής τον σπάσει. Αυτό που μετράει είναι η μάχη που δίνουν οι άνθρωποι για να συναντήσουν ο ένας τον άλλον, να ανακαλύψουν τι τους ενώνει και όχι τι τους χωρίζει”.

Τα γυρίσματα του “Λάθους” πραγματοποιήθηκαν, μεταξύ άλλων, στη Ρίγα της Λετονίας τον περασμένο Σεπτέμβριο και συνεχίζονται σε Αττική και Βοιωτία. Η παραγωγή προβλέπεται να ολοκληρωθεί στις 9 Νοεμβρίου. Πρωταγωνιστής, στο ρόλο του ανακριτή, είναι ο Ντέιβιντ Ντόσον, ο οποίος έχει εμφανιστεί στη διάσημη σειρά “Peaky Blinders”. Πλάι του βρίσκονται οι Άρθουρ ΜακΜπέιν και Ραλφ Λιτλ ως ύποπτος και μάνατζερ, αντίστοιχα. Ο ΜακΜπέιν έχει παίξει σε χολιγουντιανές παραγωγές όπως ο “Ναπολέων” (Ρίντλεϊ Σκοτ, 2023) και “Τζούντι” (Ρούπερτ Γκουλτν, 2019). Από τη μεριά του ο Λιτλ έχει σημαντική πείρα στη βρετανική τηλεόραση (“Dr. Who”, “The Royle Family”, “Two Pints of Lager and a Packet of Crisps”) και στο παρελθόν έχει υποδυθεί τον μπασίστα Πίτερ Χουκ (Joy Division, New Order) στο feelgood “24 Hour Party People” (Μάικλ Γουίντερμποτομ, 2002). Από ελληνικής πλευράς, στη διανομή των ηθοποιών βρίσκουμε την Άντζελα Μπρούσκου στο ρόλο της προϊσταμένης της Ειδικής Υπηρεσίας και τον Μιχάλη Βαλάσογλου.

Το “Λάθος” πρόκειται να αρχίσει τις προβολές του το 2025, έτος που σηματοδοτεί τα εξήντα χρόνια από την κυκλοφορία του βιβλίου.

Οι συντελεστές του “Λάθους”:

Σκηνοθεσία: Θεόφιλος Παπαστυλιανός
Σενάριο: Θεόφιλος Παπαστυλιανός (βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Αντώνη Σαμαράκη)
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Θoδωρής Ζαχαράκης
Production Designer: Μιχαήλ Σαμιώτης
Κοστούμια: Κατερίνα Τσακότα
Ήχος: Γιάννης Αντύπας
Μουσική: Δημήτρης Φέσσας
Μοντάζ: Γιάννης Χαλκιαδάκης
Οργάνωση Παραγωγής: Γιάννης Καραντάνης 
Διεύθυνση παραγωγής: Γιώργος Ζέρβας
Παίζουν: David Dawson, ArthurMcBain, Ralf Little, Άντζελα Μπρούσκου, Sarah Akokhia, Georgia Small, Nathan Thomas, Μιχάλης Βαλάσογλου, Matthew Sim, Danny John-Jules, Ben Tavassoli, Skyrah Archer κ.α.
Παραγωγοί: Πάνος Παπαχατζής, Λίνα Γιαννοπούλου, Θεόφιλος Παπαστυλιανός 
Συμπαραγωγός: Alise Rogule
Παραγωγή: ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ Α.Ε.
Σε συμπαραγωγή με: ΕΡΤ, Mima Films (Λετονία)
Με την οικονομική υποστήριξη: Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, EKOME, Investmentand Development Agency of Latvia
Ελλάδα, Λετονία, 2025, 95’/ Έγχρωμο, Αγγλικά 
www.argonautsproductions.gr