«Η φιλοσοφία πίσω από τις αγροτικές επιδοτήσει μπορεί να αλλάξει. Να μην είναι ένα απλό οικονομικό βοήθημα, αλλά για έναν δυναμικό μηχανισμό ενίσχυσης της καινοτομίας και της βιωσιμότητας στην παραγωγή αλλά και της εξασφάλισης της διαφάνειας ώστε να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη της κοινωνίας» τονίζουν στο άρθρο τους για το μέλλον του ΟΠΕΚΕ ο Σπύρος Κίντζιος, Πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου και ο Θωμάς Μπαρτζάνας, Αντιπρύτανης Έρευνας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου. Ολόκληρο το άρθρο των κκ Σπύρου Κίντζιου* και Θωμά Μπαρτζάνα** έχει ως εξής:
«Σε μια περίοδο που η αποτελεσματικότητα, η διαφάνεια και η βιωσιμότητα έχουν καταστεί κομβικά ζητήματα για τον πρωτογενή τομέα, ο ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων) βρίσκεται μπροστά σε μια ιστορική ευκαιρία: να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του και να εξελιχθεί σε ένα σύγχρονο, ψηφιακό κέντρο τεκμηριωμένης διαχείρισης αγροτικών ενισχύσεων.
Η ανάγκη για έναν πιο δίκαιο, αξιόπιστο και αποδοτικό μηχανισμό επιδοτήσεων είναι επιτακτική. Οι παραδοσιακές μέθοδοι, βασισμένες σε δηλώσεις και ελλιπή τεκμηρίωση, έχουν συχνά οδηγήσει σε καθυστερήσεις, σφάλματα και φαινόμενα αυθαιρεσίας. Η τεχνολογία όμως δίνει πλέον τη δυνατότητα για μια νέα προσέγγιση: μια επιδότηση που δεν στηρίζεται απλώς σε δηλώσεις, αλλά σε αντικειμενικά, ψηφιακά δεδομένα.
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ έχει ήδη στη διάθεσή του κρίσιμες ψηφιακές υποδομές, όπως το Σύστημα Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων (LPIS). Το ζητούμενο πλέον είναι ο στρατηγικός επανασχεδιασμός της αξιοποίησής τους, με έμφαση στη διαλειτουργικότητα, την αυτόματη ανάλυση δεδομένων και την ανάπτυξη ευφυών αλγορίθμων επιλεξιμότητας. Η επένδυση σε πιλοτικά έργα, η συνεργασία με ερευνητικά ιδρύματα και η εκπαίδευση των παραγωγών στην ψηφιακή γεωργία είναι κρίσιμα βήματα.
Δορυφορικές Τεχνολογίες: Η Αντικειμενική Καταγραφή της Πραγματικότητας
Ανοικτά δορυφορικά συστήματα παρακολούθησης, όπως η πλατφόρμα Copernicus της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος και όχι μόνο, καταγράφει με υψηλή χωρική ευκρίνεια κάθε λίγες ημέρες την πραγματική εικόνα κάθε αγροτεμαχίου. Σε συνδυασμό με εξειδικευμένες τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (AI) από τη διαχρονική καταγραφή αυτών των εικόνων μπορούν να εξαχθούν με αυτόματο τρόπο αξιόπιστα συμπεράσματα για το είδος της καλλιέργειας, τη φαινολογία των φυτών, τη διαμόρφωση των καλλιεργειών, την κατάσταση και είδος των βοσκοτόπων, τις καλλιεργητικές επεμβάσεις ακόμα και τις πραγματοποιηθείσες αρδεύσεις. Οι δορυφόροι Sentinel-2 επιτυγχάνουν 80-88% ακρίβεια στην αναγνώριση καλλιεργειών μέσω 13 φασματικών ζωνών, ενώ παρέχουν 5-ημερη συχνότητα επίσκεψης για την Ευρώπη.
Ψηφιακή Παρακολούθηση της Κτηνοτροφίας
Αντίστοιχα στην εκτατική κτηνοτροφία, η οποία είναι επιδοτήσιμη, υπάρχουν ήδη και τηρούνται από τις κτηνιατρικές υπηρεσίες των περιφερειών ψηφιακοί φάκελοι εκμετάλλευσης και μητρώα ζωϊκού κεφαλαίου. Σε συνδυασμό με Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS), και αισθητήρες για την παρακολούθηση της υγείας των ζώων μπορούν επίσης να συνθέσουν ένα σύνολο δεδομένων από το οποίο μπορούν να εξαχθούν με τεχνολογίες AI αξιόπιστα συμπεράσματα για τις εκμεταλλεύσεις.
Συστήματα Επιχειρηματικής Ευφυΐας και Αυτοματοποίηση
Τροφοδοτώντας τα συμπεράσματα τα οποία εξάγονται χωρίς την χειροκίνητη ανθρώπινη παρέμβαση από όλες ανεξαιρέτως (και όχι απλώς από ένα δείγμα) τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εκτατικές εκμεταλλεύσεις σε ένα ενιαίο πληροφοριακό σύστημα επιχειρηματικής ευφυΐας (Business Intelligence – BI) το οποίο μάλιστα τις συγκεντρώνει διαχρονικά και όχι αποσπασματικά για κάθε έτος (όπως γινόταν έως τώρα στα επιχειρησιακά πληροφοριακά συστήματα του ΟΠΕΚΕΠΕ), θα δώσει σημαντικές δυνατότητες όπως:
• την αυτοματοποίηση των διοικητικών ελέγχων με αποτέλεσμα τη μείωση του διοικητικού φορτίου της υπηρεσίας και την αύξηση της αξιοπιστίας τους
• την ιχνηλάτιση όλων των μεταβολών ζωϊκού και φυτικού κεφαλαίου διαχρονικά
• την αυτόματη ανίχνευση της απάτης (Fraud Detection System)
Blockchain: Διαφάνεια και Αδιαβλητότητα
Επιπρόσθετα, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η τεχνολογία blockchain για την αδιάβλητη και απαραβίαστη καταγραφή συναλλαγών όπως διοικητικές πράξεις ελέγχου, κρίσιμες μεταβολές στα μητρώα, διοικητικές εντολές και καταγγελίες. Η τεχνολογία αυτή δεν επιτρέπει ούτε στους δημιουργούς των πληροφοριακών συστημάτων, ούτε σε κανέναν, να αλλοιώσει ή να παραποιήσει την πληροφορία που καταγράφεται ενώ μπορεί να προσφέρει απόλυτη διαφάνεια.
Νέα Φιλοσοφία Επιδοτήσεων
Με μια τέτοια προσέγγιση και αξιοποίηση των διαθέσιμων τεχνολογικών εργαλείων και τεχνογνωσίας, η υποκειμενικότητα παραμερίζεται, δίνοντας τη θέση της σε αξιόπιστα, μετρήσιμα και επαληθεύσιμα δεδομένα. Οι ενισχύσεις θα μπορούν πλέον να προσαρμόζονται στις καλλιεργητικές πρακτικές, τις εποχικές μεταβολές ή τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η νέα αυτή πραγματικότητα μπορεί να αλλάξει και τη φιλοσοφία πίσω από τις αγροτικές επιδοτήσεις. Να μην πρόκειται πλέον για ένα απλό οικονομικό βοήθημα, αλλά για έναν δυναμικό μηχανισμό ενίσχυσης της καινοτομίας και της βιωσιμότητας στην παραγωγή αλλά και της εξασφάλισης της διαφάνειας ώστε να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη της κοινωνίας.
Άλλωστε αυτή η προσέγγιση είναι πλήρως συμβατή με τις αρχές της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) 2023–2027, στην οποία αφενός δίνεται έμφαση στην αποδοτική χρήση των πόρων, στην προστασία του περιβάλλοντος και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και αφετέρου απαιτεί υποχρεωτική δορυφορική παρακολούθηση
χρησιμοποιώντας δεδομένα Copernicus για όλες τις επιδοτήσεις που βασίζονται σε έκταση. Αυτή η τεχνολογική και επιχειρησιακή προσέγγιση καθιστά εφικτή την υλοποίηση αυτών των στόχων σε επίπεδο αγροτεμαχίου και παραγωγού.
Το Μέλλον της Ελληνικής Γεωργίας
Σε μια περίοδο που η Ευρώπη επαναπροσδιορίζει τη σχέση της με την αγροτική παραγωγή και τη διατροφική της αυτάρκεια, η Ελλάδα μπορεί να βρεθεί στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας. Οι αγροτικές ενισχύσεις μπορούν να γίνουν ο πυρήνας μιας «έξυπνης» γεωργίας – όχι μόνο πιο δίκαιης, αλλά και στρατηγικά προσανατολισμένης προς την αειφορία και την παραγωγικότητα.
Τα διεθνή παραδείγματα δείχνουν ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός μπορεί να επιτύχει 70% βελτίωση της αποδοτικότητας, 90% μείωση της απάτης, και σημαντικές εξοικονομήσεις κόστους, ενώ παράλληλα υποστηρίζει τους αγρότες στην υιοθέτηση τεχνολογιών ακριβείας.
Η τεχνολογία υπάρχει. Η πρόθεση φαίνεται να ωριμάζει. Το στοίχημα είναι να γίνει η μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη – με διαφάνεια, ταχύτητα και, πάνω απ’ όλα, όραμα».
* Σπύρος Κίντζιος, Πρύτανης, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο
** Θωμάς Μπαρτζάνας, Αντιπρύτανης Έρευνας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο
