Το αίτημα της Τουρκίας για ένταξη στη συμμαχία BRICS είναι μια κίνηση που θεωρείται τόσο στρατηγική όσο και συμβολική, καθώς η χώρα των 85 εκατ. κατοίκων κάνει ολοένα και μεγαλύτερα βήματα στην αύξηση της επιρροής της στην παγκόσμια σκηνή, σύμφωνα με ανάλυση τοτ CNBC.
“Ο πρόεδρός μας έχει ήδη εκφράσει πολλές φορές ότι επιθυμούμε να γίνουμε μέλος των BRICS”, δήλωσε στους δημοσιογράφους νωρίτερα τον Σεπτέμβριο εκπρόσωπος του κυβερνόντος κόμματος της Τουρκίας. “Το αίτημά μας στο θέμα αυτό είναι σαφές και η διαδικασία προχωρά σε αυτό το πλαίσιο”.
Οι BRICS, που είναι τα αρχικά των χωρών – μελών Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική, είναι μια ομάδα χωρών της αναδυόμενης αγοράς που επιδιώκουν να εμβαθύνουν τους οικονομικούς τους δεσμούς. Φέτος, η συμμαχία απέκτησε τέσσερα νέα μέλη: Το Ιράν, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Θεωρείται επίσης ως αντίβαρο σε οργανισμούς υπό δυτική ηγεσία, όπως η ΕΕ, η G7 και ακόμη και το ΝΑΤΟ, αν και δεν διαθέτει επίσημη δομή, μηχανισμούς επιβολής και ομοιόμορφους κανόνες και πρότυπα.
Για την Τουρκία, έναν μακροχρόνιο σύμμαχο της Δύσης και μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952, η κίνηση να ενταχθεί στις BRICS είναι “σύμφωνη με την ευρύτερη γεωπολιτική της πορεία: να τοποθετηθεί ως ανεξάρτητος παράγοντας σε έναν πολυπολικό κόσμο και να γίνει ακόμη και πόλος ισχύος από μόνη της”, δήλωσε στο CNBC ο Τζωρτζ Ντάισον, ανώτερος αναλυτής της Control Risks.
“Αυτό δεν σημαίνει ότι η Τουρκία απομακρύνεται εντελώς από τη Δύση”, πρόσθεσε ο Ντάισον, “αλλά η Τουρκία θέλει να προωθήσει όσο το δυνατόν περισσότερους εμπορικούς δεσμούς και να επιδιώξει ευκαιρίες χωρίς να περιορίζεται από τη δυτική ευθυγράμμιση. Είναι σίγουρα συμβολικό το γεγονός ότι η Τουρκία δείχνει ακριβώς αυτό, ότι δεν περιορίζεται από τους καλούς δεσμούς της με τη Δύση”.
Διαφοροποίηση των συμμαχιών
Ο πρέσβης Μάθιου Μπράιζα, πρώην αξιωματούχος του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που σήμερα βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, δήλωσε ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η κυβέρνησή του “φαίνεται να υποκινούνται κυρίως από δύο παράγοντες: Μια στρατηγική παράδοση διασφάλισης των εθνικών συμφερόντων… και μια επιθυμία να τρομάξουν λίγο τη Δύση, ως διαπραγματευτική τακτική για να αποσπάσουν παραχωρήσεις”.
Τα τελευταία χρόνια η Τουρκία έχει διευρύνει το ρόλο της στην παγκόσμια διπλωματία, μεσολαβώντας για παράδειγμα σε συμφωνίες ανταλλαγής κρατουμένων και καθοδηγώντας άλλες διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας, ενώ παράλληλα επιδιόρθωσε τις προηγουμένως τεταμένες σχέσεις της με περιφερειακές δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και πιο πρόσφατα η Αίγυπτος.
Η Άγκυρα αρνείται επίσης να συμμετάσχει στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας – μια στάση που ενοχλεί τους δυτικούς συμμάχους της, αλλά τη βοηθά να διατηρήσει μια ανεξάρτητη θέση ως η λεγόμενη “μεσαία δύναμη”, κάτι το οποίο θεωρεί ωφέλιμο για τις σχέσεις της με την Κίνα και τον Παγκόσμιο Νότο.
Για το σκοπό αυτό, “κάθε νέο μέλος των BRICS είναι προφανώς πρόθυμο να επωφεληθεί από την ισχυρότερη “ομαδικότητα” των αναδυόμενων οικονομιών προκειμένου να μειώσει την εξάρτηση από τις ανεπτυγμένες οικονομίες, κυρίως τις ΗΠΑ”, δήλωσε ο Αρντά Τούνκα, ανεξάρτητος οικονομολόγος και σύμβουλος με έδρα την Τουρκία.
Στάση αντίστασης απέναντι στη Δύση;
Ο Τούνκα σημείωσε, ωστόσο, ότι η θέση της Τουρκίας στον κόσμο αποτελεί “λεπτό σημείο συζήτησης”, καθώς η χώρα έχει “σοβαρά πολιτικά προβλήματα με την ΕΕ και τις ΗΠΑ”, παρά τις δυτικές συμμαχίες της.
Το κυβερνών κόμμα της Τουρκίας, το οποίο κυβερνά τη χώρα εδώ και 22 χρόνια, είναι “ιδεολογικά πιο κοντά στην Ανατολή παρά στη Δύση”, δήλωσε ο Τούνκα. “Η Τουρκία θέλει να ενταχθεί στους BRICS πριν να είναι αργά. Είναι πολύ νωρίς για να πούμε αν οι BRICS μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτική λύση στη Δύση, αλλά η πρόθεση είναι σαφώς να αντιταχθούν στη Δύση υπό την ηγεσία της Κίνας”.
Είναι σημαντικό ότι η συμμετοχή στους BRICS επιτρέπει στα μέλη της να συναλλάσσονται σε άλλα νομίσματα εκτός από δολάρια. Αυτό αποσκοπεί στη μείωση της εξάρτησης από το σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και στην εγκαθίδρυση ενός πιο πολυπολικού κόσμου. Το γεγονός ότι ηγείται του εγχειρήματος η Κίνα δημιουργεί επιφυλακτικότητα στη Δύση.
“Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια εφαρμογή των αποφάσεών τους [των BRICS], είναι περισσότερο ένα γεωπολιτικό πράγμα, ένα είδος συμβολικού αντίπαλου δέους στην G7”, δήλωσε ο Ντάισον. Σημείωσε επίσης ότι: “Είναι ενδιαφέρον ότι το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι και τα δύο στη συμμαχία αυτή. Είναι λίγο σαν μια ομάδα κατά της Δύσης”.
Ο Ερντογάν έχει μιλήσει για την επιθυμία του να γίνει μέλος των BRICS τουλάχιστον από το 2018, αλλά το θέμα δεν επισημοποιήθηκε ποτέ. Τον Ιούνιο, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επισκέφθηκε τόσο την Κίνα όσο και τη Ρωσία, την τελευταία για τη σύνοδο κορυφής των BRICS+, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι “καλωσόρισε” το ενδιαφέρον της Τουρκίας να ενταχθεί στο μπλοκ.
Εκείνη την εποχή, ο τότε πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τουρκία, Τζεφ Φλέικ, δήλωσε σε συνέντευξή του ότι ήλπιζε να μην ενταχθεί η Τουρκία στην ομάδα, προσθέτοντας όμως ότι δεν πίστευε πως μια τέτοια κίνηση θα επηρέαζε αρνητικά την ευθυγράμμιση της Τουρκίας με τη Δύση.