Του Κώστα Κατίκου
Σειρά από ευνοϊκές διατάξεις, που προβλέπουν, μεταξύ άλλων, αυξήσεις συντάξεων για εργαζόμενους συνταξιούχους, χορήγηση σύνταξης σε ασφαλισμένους με οφειλές έως 30.000 ευρώ, απασχόληση ανέργων για 12 μέρες με “αναλογικό” επίδομα ανεργίας, διετές πάγωμα στο επιτόκιο των δόσεων για χρέη προς τον ΕΦΚΑ και επιμέρους ρυθμίσεις με τις οποίες επέρχονται βελτιώσεις σε συνταξιοδοτικά ζητήματα, περιλαμβάνει το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή μετά τις 6 Δεκεμβρίου.
Ο κορμός του νομοσχεδίου με 111 άρθρα αφορά τη λειτουργία των επαγγελματικών ταμείων, 41 άρθρα αφορούν ασφαλιστικές-συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις και 16 είναι για θέματα της ΔΥΠΑ.
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν 20 διατάξεις, που συγκέντρωσαν και τα περισσότερα σχόλια των πολιτών κατά την ανοιχτή δημόσια διαβούλευση του νομοσχεδίου στο opengov.gr.
Τις διατάξεις αυτές παρουσιάζει αναλυτικά σήμερα το “Κ” και προβλέπουν τα εξής:
1. Φορολόγηση παροχών από τα επαγγελματικά ταμεία. Στα επαγγελματικά ταμεία θεσπίζεται φόρος για τις παροχές τους, με συντελεστές που, ανάλογα με τον χρόνο ασφάλισης και τον τρόπο καταβολής τους, είναι από 2,5% έως 20%. Για παροχές που αντιστοιχούν σε έως 5 έτη ασφάλισης ο φόρος είναι 10% αν ληφθούν ως σύνταξη και 20% εφόσον καταβάλλονται εφάπαξ. Για παροχές που αντιστοιχούν σε 6 έως 15 έτη ασφάλισης ο φόρος είναι 7,5% και 15%, αντίστοιχα. Για παροχές που αντιστοιχούν σε 16 έως 25 έτη ασφάλισης ο φόρος είναι 5% και 10%, αντίστοιχα. Για παροχές που αντιστοιχούν σε 26 και περισσότερα έτη ασφάλισης ο φόρος είναι 2,5% για σύνταξη και 5% για εφάπαξ. Οι ετήσιες εισφορές (εργαζομένου και εργοδότη) θα είναι έως 15.000 ευρώ, όριο που θα αναπροσαρμόζεται κατ’ έτος βάσει του δείκτη τιμών καταναλωτή.
2. Απασχόληση συνταξιούχων. Καταργείται η ποινή μείωσης της σύνταξης 30% για εργαζόμενους συνταξιούχους και θεσπίζονται κρατήσεις σε μισθό ή προσαύξηση σε εισφορές. Οι εργαζόμενοι συνταξιούχοι ως μισθωτοί θα έχουν κράτηση 10% στον μισθό. Αν είναι ελεύθεροι επαγγελματίες μόνο με κύρια ασφάλιση (π.χ., πρώην ΟΑΕΕ) θα πληρώνουν την εισφορά με προσαύξηση 50%, ενώ αν είναι αυτοαπασχολούμενοι με κύρια και επικουρική ασφάλιση (π.χ. δικηγόροι και μηχανικοί) θα πληρώνουν την εισφορά κύριας ασφάλισης με προσαύξηση 40% και την εισφορά επικουρικής με προσαύξηση 40%.
3. Σύνταξη σε οφειλέτες. Χορηγείται το 40% της σύνταξης σε όσους χρωστούν έως 30.000 ευρώ στον ΕΦΚΑ (κυρίως ΟΑΕΕ και ΕΤΑΑ) και έως 10.000 ευρώ στον ΟΓΑ. Αίτηση θα μπορούν να υποβάλουν στο 67ο έτος, εφόσον έχουν πληρώσει 20 χρόνια ασφάλισης. Προβλέπεται άρση τραπεζικού απορρήτου και, αν οι καταθέσεις τους είναι πάνω από 12.000 ευρώ για χρέη σε ΟΑΕΕ ή 6.000 ευρώ για τον ΟΓΑ, τότε η αίτηση θα απορρίπτεται. Το άλλο 60% της σύνταξης θα συμψηφίζεται με τις οφειλές και, όταν το χρέος φτάσει στα 20.000 ευρώ για ΟΑΕΕ ή 6.000 ευρώ για ΟΓΑ, τότε θα δίδεται όλη η σύνταξη και θα παρακρατείται η υπόλοιπη οφειλή σε 60 δόσεις.
4. Επικουρική σύνταξη με 15ετία. Σε όλα τα Ταμεία καθιερώνεται η έκδοση επικουρικής σύνταξης με 15ετία, αφού προηγουμένως εκδοθεί η κύρια σύνταξη. Κερδισμένοι είναι όσοι έχουν διαδοχική στην επικουρική και οι ασφαλισμένοι σε ταμεία ΔΕΚΟ και Δημόσιο που για να πάρουν επικουρική πρέπει να έχουν τα ίδια έτη ασφάλισης με την κύρια σύνταξη, δηλαδή 35ετία, διαφορετικά θα περιμένουν το 67ο έτος. Τώρα θα παίρνουν την επικουρική με πλήρες ποσό και με όσα χρόνια ασφάλισης έχουν, αρκεί να πιάνουν τη 15ετία.
5. Πέναλτι επικουρικής για μειωμένο όριο ηλικίας. Στις περιπτώσεις χορήγησης μειωμένης κύριας σύνταξης, εφαρμόζεται μείωση στο τμήμα της επικουρικής σύνταξης που αφορά χρόνο ασφάλισης μέχρι την 31η/12/2014, σε ποσοστό ίσο με αυτό που επιβλήθηκε στην κύρια σύνταξη λόγω μειωμένου ορίου ηλικίας. Η διάταξη έρχεται να καλύψει το νομοθετικό κενό στον νόμο 4387/2026 (νόμος Κατρούγκαλου), καθώς στο άρθρο 96 για τις επικουρικές του δεν προβλεπόταν μείωση λόγω ορίου ηλικίας, πλην όμως οι υπηρεσίες εφάρμοζαν κανονικά τη μείωση. Η εκ των υστέρων νομοθέτηση της μείωσης γίνεται και για την αποφυγή προσφυγών από συνταξιούχους.
5. Μειωμένη σύνταξη με διευκολύνσεις λόγω COVID. Αυξάνεται σε 6, αντί 5 έτη, το χρονικό όριο για τα 100 ένσημα ανά έτος που απαιτούνται στη μειωμένη σύνταξη. Η διάταξη ισχύει για τους ασφαλισμένους προ της 1ης/1/1993, που λόγω της πανδημίας δεν συμπλήρωσαν το 2020 τα 100 ένσημα για να υποβάλουν αίτηση συνταξιοδότησης για τη λήψη μειωμένης σύνταξης.
7. Επίδομα προσωπικής διαφοράς για το 2024. Χορηγείται επίδομα προσωπικής διαφοράς 200, 150 και 100 ευρώ σε συνταξιούχους του ΕΦΚΑ που έχουν προσωπική διαφορά κύριας σύνταξης άνω των 10 ευρώ και δεν θα δουν να περνάει στην τσέπη η αύξηση 3% που θα πάρουν περίπου 1,8 εκατ. συνταξιούχοι το 2024. Οι συνταξιούχοι με κύρια σύνταξη ή άθροισμα κύριων συντάξεων έως 700 ευρώ παίρνουν τα 200 ευρώ, από τα 700,01 ως 1.100 ευρώ παίρνουν 150 ευρώ και από 1.100,01 έως 1.600 ευρώ παίρνουν τα 100 ευρώ. Συντάξεις άνω των 1.600 ευρώ δεν παίρνουν επίδομα.
8. Εισφορές αγροτών με ενοικιαζόμενα δωμάτια. Διατηρούνται έως το τέλος του 2023 οι χαμηλές εισφορές για τους αγρότες που λειτουργούν παράλληλα τουριστικά καταλύματα έως 10 δωματίων. Από 1η/1/2024 οι εν λόγω αγρότες-επιχειρηματίες θα καταβάλλουν τις εισφορές των ελευθέρων επαγγελματιών, εκτός αν είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο αγροτών, οπότε θα συνεχίσουν να πληρώνουν τις εισφορές του ΟΓΑ και να διατηρούν καταλύματα έως 10 δωματίων.
9. Παγώνει το επιτόκιο ρυθμίσεων. Παγώνει έως και τον Σεπτέμβριο του 2025 η αύξηση του επιτοκίου που ισχύει στις ρυθμίσεις χρεών προς τα ασφαλιστικά ταμεία. Το επιτόκιο ρύθμισης θα είναι στο 5,5% για ρυθμίσεις χρεών με 24 δόσεις και για αιτήσεις που θα υποβληθούν έως τον Σεπτέμβριο του 2025. Με το πάγωμα του επιτοκίου ωφελούνται και οι νυν οφειλέτες, που δεν θα έχουν επιβάρυνση στις δόσεις τους από τις αυξήσεις επιτοκίων της ΕΚΤ, αλλά και οι μελλοντικοί οφειλέτες που θα κάνουν αίτηση για ρύθμιση χρεών έως τον Σεπτέμβριο του 2025 και θα κλειδώσουν όλες τις δόσεις τους με επιτόκιο 5,5%.
10. Επέκταση επιδόματος σε όλες τις μητέρες. Επεκτείνεται σε όλες τις μητέρες το επίδομα μητρότητας, ύψους 780 ευρώ τον μήνα για 9 μήνες. Ειδικότερα, επεκτείνεται σε μητέρες ελεύθερες επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενες και σε αγρότισσες, καθώς και σε μισθωτές μητέρες άλλων Ταμείων (ΤΑΥΤΕΚΩ, ΕΤΑΠ-ΜΜΕ, ΕΔΟΕΑΠ), που με την ισχύουσα νομοθεσία λάμβαναν μόνο το επίδομα κυοφορίας και λοχείας από τον φορέα τους. Το επίδομα θα χορηγείται αναδρομικά για τις γεννήσεις από 24/9/2023 και μετά.
11. Προπληρωμένη κάρτα επιδομάτων. Τα επιδόματα ανεργίας, τέκνων και ανασφάλιστου υπερήλικα θα καταβάλλονται κατά 50% μέσω προπληρωμένης κάρτας που θα χρησιμοποιείται για συγκεκριμένες αγορές και κατά 50% θα τα παίρνουν σε μετρητά οι δικαιούχοι. Εξαιρούνται, και θα καταβάλλονται σε μετρητά, τα αναπηρικά επιδόματα, των ομογενών προσφύγων, το επίδομα στέγασης, η εισοδηματική ενίσχυση οικογενειών ορεινών και μειονεκτικών περιοχών, τα έξοδα κηδείας σε περίπτωση θανάτου ανασφάλιστου υπερήλικα, το επίδομα στεγαστικής συνδρομής σε ανασφάλιστους υπερήλικες, οι ενισχύσεις για πυρκαγιές και πλημμύρες σε τέκνα θανόντων εξαιτίας αυτών των καταστροφών, το επίδομα λόγω αφερεγγυότητας εργοδότη, το επίδομα διαθεσιμότητας, οι έκτακτες οικονομικές ενισχύσεις που καταβάλλει η ΔΥΠΑ, καθώς και για τα άτομα με οπτική αναπηρία σε ποσοστό άνω του ογδόντα τοις εκατό (80%). Η προπληρωμένη κάρτα θα εφαρμοστεί από τον Ιούνιο του 2024.
12. Απασχόληση ανέργων 12 μέρες με μισθό και επίδομα. Δεν θα κόβεται, αλλά θα μειώνεται, το επίδομα ανεργίας από ανέργους που θα απασχολούνται με ημερήσιες συμβάσεις έως 3 μέρες την εβδομάδα ή τις 12 ημέρες τον μήνα. Η νέα ρύθμιση ευνοεί τις “συμβάσεις μηδενικών ωρών” που προβλέπει ο εργασιακός νόμος 5053/2023, καθώς διευκολύνει ανέργους που θέλουν να εργαστούν περιστασιακά, π.χ. στην εστίαση τα Σαββατοκύριακα, χωρίς να κόβεται όλο το επίδομα. Για παράδειγμα, άνεργος με ημερήσιο επίδομα 19,16 ευρώ παίρνει 479 ευρώ όλο τον μήνα (25 x 19,16 = 479). Αν απασχοληθεί για 12 μέρες, θα αφαιρεθούν 12 ημερήσια επιδόματα (229,92 ευρώ) και το επίδομα ανεργίας θα μειωθεί στα 249 ευρώ. Από τη 12ήμερη απασχόληση με το κατώτατο ημερομίσθιο θα πάρει 34,84 ευρώ ημερησίως και συνολικά 418 ευρώ (12 x 34,84 = 418). Με το επίδομα (249 ευρώ) και τον μισθό της 12ήμερης απασχόλησης (418 ευρώ) ο άνεργος θα αυξήσει τις μηνιαίες αποδοχές του στα 667 ευρώ.
13. Απασχόληση συνταξιούχων με αναπηρία. Από 1η/1/2024 αίρεται η απαγόρευση για την απασχόληση συνταξιούχων αναπηρίας και δεν θα επιβάλλεται ούτε η κράτηση 10% που προβλέπεται για τους υπόλοιπους συνταξιούχους που απασχολούνται.
14. Σύνταξη θανάτου στα τέκνα. Ενοποιούνται οι προϋποθέσεις για συντάξεις λόγω θανάτου σε τέκνα. Με αυτόν τον τρόπο, ορφανά τέκνα που έχαναν τη σύνταξη θανάτου του γονέα τους μόλις συμπλήρωναν τα 18 τους έτη (εάν ο θάνατος γονέα είχε επέλθει προ του 2016 και δεν σπούδαζαν) πλέον θα τη λαμβάνουν για έξι επιπλέον χρόνια, όπως ακριβώς συμβαίνει όταν ο θάνατος του γονέα επήλθε μετά το 2016. Επίσης, στις ορφανικές συντάξεις επεκτείνεται στο Δημόσιο και στο πρώην ΝΑΤ η εφαρμογή της ειδικής ρύθμισης που εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που ο θανών γονέας προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα, η οποία προβλέπει ότι τα αμφοτεροπλεύρως ορφανά τέκνα με βαριά αναπηρία λαμβάνουν το 100% της σύνταξης των γονέων τους (από 50% που ισχύει με το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο).
15. Έλεγχοι και πρόστιμα από τα ΠΕΚΑ για τη μαύρη εργασία. Οι ελεγκτές των Περιφερειακών Ελεγκτικών Κέντρων Ασφάλισης (ΠΕΚΑ) του ΕΦΚΑ αποκτούν τη δυνατότητα ελέγχων και επιβολής προστίμων στις επιχειρήσεις σε περίπτωση που οι εργαζόμενοι δουλεύουν περισσότερες ώρες από αυτές για τις οποίες έχουν δηλωθεί στο “Εργάνη” ή λαμβάνουν μεγαλύτερο μισθό από αυτόν που έχει δηλωθεί και επί του οποίου καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές. Στόχος είναι η αυστηροποίηση του πλαισίου ελέγχου και η προώθηση της νόμιμης απασχόλησης, προκειμένου να μπει ένα τέλος στη μαύρη εργασία.
16. Χορηγείται επικουρική σύνταξη σε ετεροεπαγγελματίες με ΟΓΑ. Οι ετεροεπαγγελματίες πρατηριούχοι υγρών καυσίμων οι οποίοι λόγω πληθυσμιακών κριτηρίων (χωριά έως 3.000 κατοίκους) συνταξιοδοτούνται από τον ΟΓΑ πληρώνουν και εισφορές στο επικουρικό τους (ΤΕΑΠΥΚ), αλλά δεν παίρνουν επικουρική επειδή δεν το προβλέπει η νομοθεσία του ΟΓΑ. Η στρέβλωση αυτή καταργείται και θα χορηγηθούν αναδρομικά χιλιάδες συντάξεις σε συνταξιούχους του ΤΕΑΠΥΚ που παίρνουν κύρια σύνταξη ΟΓΑ. Ανάλογη διάταξη ισχύει και για το επικουρικό των αρτοποιών.
17. Ασφάλιση στο ΤΕΚΑ για όσους γεννήθηκαν από 1/1/1987 και μετά. Στην ασφάλιση του Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) υπάγονται υποχρεωτικά όλα τα πρόσωπα που ασφαλίζονται για πρώτη φορά από 1/1/2022 και εφεξής σε φορέα κύριας ασφάλισης ή έχουν γεννηθεί από 1/1/2004 και εφεξής, εφόσον τα πρόσωπα αυτά αναλάβουν οποτεδήποτε από 1/1/2022 και εφεξής ασφαλιστέα εργασία-απασχόληση. Στην ασφάλιση του Ταμείου υπάγονται προαιρετικά, έπειτα από αίτησή τους, έως 31/12/2024, οι ήδη ασφαλισμένοι στον Κλάδο Επικουρικής Ασφάλισης του ΕΦΚΑ, οι οποίοι έχουν γεννηθεί από 1/1/1987 και εξής. Επίσης μπορούν να ασφαλιστούν προαιρετικά οι αυτοαπασχολούμενοι υγειονομικοί, οι αγρότες, ακόμα και όσοι εξαιρούνται της υποχρεωτικής υπαγωγής στην επικουρική ασφάλιση.
18. Προαιρετική ασφάλιση στο επικουρικό του ΕΦΚΑ. Από την 1η/1/2022 στην ασφάλιση του Κλάδου Επικουρικής Ασφάλισης του ΕΤΕΑΕΠ υπάγονται προαιρετικά, έπειτα από αίτησή τους, οι αυτοαπασχολούμενοι υγειονομικοί, οι αγρότες, καθώς και τα πρόσωπα που εξαιρούνται της υποχρεωτικής υπαγωγής στην επικουρική ασφάλιση, εφόσον έχουν γεννηθεί έως και τις 31/12/1986.
19. Επιβράβευση κλιμακίων εκκαθάρισης συντάξεων. Στο προσωπικό που συμμετέχει στα κλιμάκια, ομάδες, υποομάδες εργασίας και στις ομάδες εργασίας που συστάθηκαν και λειτουργούν για την εκκαθάριση των εκκρεμών αιτήσεων συνταξιοδότησης, καθορίζεται ετήσια αποζημίωση, εφόσον επιτευχθούν οι ποσοτικοί στόχοι, έως 7.200 ευρώ το έτος. Το ίδιο ποσό προβλέπεται και για το προσωπικό ΕΦΚΑ που απασχολείται στην εξυπηρέτηση του κοινού, εφόσον επιτευχθούν οι αντίστοιχοι ποσοτικοί στόχοι.
20. Παράταση ορίου ηλικίας για στελέχη του ΕΦΚΑ πέραν του 67ου έτους. Οι διευθυντές και γενικοί διευθυντές του ΕΦΚΑ, καθώς και οι αναπληρωτές τους οι οποίοι συμπλήρωσαν το 67ο έτος για αυτοδίκαιη απόλυση από το Δημόσιο, μπορούν με αίτησή τους να παραμείνουν στην υπηρεσία τους έως την 31η/12/2024 για να συνδράμουν τον ΕΦΚΑ στην απονομή των εκκρεμών αιτήσεων συνταξιοδότησης και την εφαρμογή της ασφαλιστικής νομοθεσίας.