Τι έμεινε από την τελετή απονομής του βραβείου κοινού LUX, πέρα από την υποχρέωση ψήφου στις επικείμενες Ευρωεκλογές;

Μια χούφτα αξιόλογες ταινίες με κοινωνικό πρόσημο, μια ψαλμωδία στα Εσθονικά και μια σημαία με τα αστεράκια της ΕΕ.

Επιστρέφοντας στο Ευρωκοινοβούλιο και ανεβοκατεβαίνοντας σκάλες, γέφυρες και ασανσέρ, το σύνθημα της ημέρας ήταν ένα: “Μην ξεχάσετε να ψηφίσετε”. Κι αν οι συνεχείς υπενθυμίσεις σε κάθε στάση μας στο χώρο δεν ήταν αρκετές, η μπλε σημαία με τα κίτρινα αστεράκια και τα αυτοκόλλητα “Use your vote” που δόθηκαν στους παρευρισκόμενους της τελετής ήταν σίγουρα ενέργεια που δεν μας επέτρεπε να ξεχάσουμε τις επερχόμενες εκλογές – όχι απαραίτητα για τους σωστούς λόγους. 

Τα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου αλλά και οι πολίτες είχαν, ωστόσο, ήδη χρησιμοποιήσει την ψήφο τους, επιλέγοντας ως καλύτερη ευρωπαϊκή ταινία της χρονιάς το γερμανικό “Γραφείο των Καθηγητών”, του Τούρκου στην καταγωγή Ίλκερ Τσαλτάκ, ένα εκρηκτικό δράμα σχολικής αίθουσας που ακολουθεί μία νεαρή ιδεαλίστρια καθηγήτρια (Λέονι Μπένες) στην προσπάθειά της να φέρει στο φως μια σειρά κλοπών. Η παραβατική συμπεριφορά (μαθητών, καθηγητών και διοικητικού προσωπικού), ο ρατσισμός, οι αμφίρροπες σχέσεις εξουσίας αλλά και το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα ήταν μερικά μόνο από τα ζητήματα που έθεσε η σφιχτή ταινία του Τσαλτάκ, κάποια πιο εκτενώς και άλλα πιο επιφανειακά, αλλά σίγουρα με αποφασιστικότητα. Στην κριτική του “α”, η ταινία σχολιάστηκε ως “ένας κοινωνικός μικρόκοσμος γεμάτος αντιθέσεις που γεννά ηθικά διλήμματα, τα οποία μέσα από ένα σφιχτογραμμένο σενάριο παίρνουν διαστάσεις ψυχολογικού θρίλερ”. 

Δεδομένης και της ορατότητας που έχει λάβει το θέμα του bullying στα σχολεία και στη χώρα μας, η νίκη του “Γραφείου των Καθηγητών” δεν εξέπληξε στ’ αλήθεια, ακόμα κι αν αναμετρήθηκε με ταινίες που αγαπήθηκαν παράφορα από το κοινό (“Πεσμένα Φύλλα”, Άκι Καουρισμάκι, Φινλανδία) αλλά και με τολμηρά και πραγματικά ρηξικέλευθα έργα (“Η Αδελφότητα της Καπνιστής Σάουνας”, Άνα Χιντς, Εσθονία). Αυτό που εξέπληξε ήταν η πλήρης απουσία ταινιών που να αφορούν τις σύγχρονες πολεμικές συρράξεις ή τον εθνικισμό, γεγονός που αποκτά μείζονα σημασία αν λάβουμε υπόψιν τις υποψηφιότητες του 2022, που συνέπεσαν με την κήρυξη του πολέμου ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία (νικήτρια ταινία της χρονιάς το οσκαρικά υποψήφιο “Κβο Βάντις, Άιντα;” της Τζασμίλα Ζμπάνιτς). Απ’ ότι φαίνεται, οι ευρωπαίοι πολίτες φέτος στράφηκαν στο αξίωμα “το προσωπικό είναι και πολιτικό” έχοντας να επιλέξουν επιπλέον ανάμεσα σε ταινίες με ζητήματα φύλου και ταυτότητας (“20000 Είδη Μελισσών”) και διαχείρισης της ψυχικής υγείας (“Στο Ποταμόπλοιο”, Νικολά Φιλιμπέρ).

Ενδεικτικές του αξιώματος αυτού, ήταν και οι σύντομες ομιλίες των εκπροσώπων των ταινιών, όταν έλαβαν θέση στο πόντιουμ για να μας συστήσουν τις ταινίες τους. Ο σεναριογράφος του “Γραφείου των Καθηγητών” Γιόχανς Ντάνκερ εξήγησε πως η ταινία αυτή ήταν αποτέλεσμα μιας διαπολιτισμικής φιλίας, μιας και ο ίδιος Γερμανός στην καταγωγή , βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, ενώ ο Τούρκος στην καταγωγή σκηνοθέτης Ίλκερ Τσαλτάκ γεννήθηκε στο Βερολίνο. Η Άλμα Πόιστι, πρωταγωνίστρια των “Πεσμένων Φύλλων”, επικεντρώθηκε μεταξύ άλλων στις συμβόλαια μηδενικών ωρών και τις συνέπειες τους για το εργατικό δυναμικό της Φινλανδίας, ενώ μας ζήτησε να “φροντίζουμε περισσότερο ο ένας τον άλλων, τους σκύλους, το περιβάλλον” και να διατηρήσουμε το χιούμορ μας. Ο Νικολά Φιλιμπέρ, σκηνοθέτης του γαλλικού “Ποταμόπλοιου” από την άλλη, επεσήμανε πως στη Γαλλία η δημόσια ψυχιατρική βρίσκεται στο περιθώριο και πρέπει να ξαναχτιστεί από το μηδέν.

Η Εστιμπαλίζ Ουρεσόλα Σολαγκουρέν, Βασκικής καταγωγής σκηνοθέτρια της ταινίας “20000 Είδη Μελισσών”, του φιλμ για ένα οκτάχρονο τρανς κορίτσι και την αναδόμηση που φέρνει αυτή η αλλαγή στις σχέσεις της οικογένειας, τόνισε πως στα βασκικά, τα οποία δεν αναγνωρίζονται ανάμεσα στις επίσημες γλώσσες του Κοινοβουλίου, και σε αντίθεση με τα ισπανικά “δεν υπάρχει η έννοια του φύλου”. Τέλος, η σκηνοθέτρια της “Αδελφότητας…” Άνα Χιντς, αφού δήλωσε πως “πολλοί άνθρωποι μου ζητούν να μιλάω πιο “όμορφα και βολικά” για τον βιασμό μου, αλλά πρέπει να συνηθίσουμε και στο άβολο”, κατέθεσε την κορυφαία ίσως στιγμή της βραδιάς, καλώντας μας να ψάλουμε όλοι μαζί έναν εσθονικό παραδοσιακό ύμνο· μια στιγμή πραγματικής “ένωσης” στο Ημικύκλιο.