Με την εμπλοκή της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα, που λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος για την προώθηση των απαιτήσεών της στο πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων και τη διεκδίκηση πρωταγωνιστικού ρόλου στη Μέση Ανατολή, με αιχμή τη Συρία, δημιουργούνται νέα δεδομένα στην περιοχή, τα οποία επηρεάζουν και τους σχεδιασμούς της Αθήνας σε ό,τι αφορά τα Ελληνοτουρκικά.
Μάλιστα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ντόναλντ Τραμπ, με τον Τούρκο πρόεδρο να ζητάει την επανένταξη της Άγκυρας στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35, αλλά και τον τερματισμό στις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί βάσει του νόμου CAATSA
Παράλληλα ο Ερντογάν εξέφρασε την πλήρη εμπιστοσύνη του ότι η Τουρκία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως δύο σύμμαχοι, θα προωθήσουν τη συνεργασία τους με αλληλεγγύη, προσανατολισμό στα αποτελέσματα και ειλικρίνεια κατά τη νέα αυτή περίοδο.
Σε αυτό το περιβάλλον, η Διευρυμένη Διάσκεψη για το Κυπριακό, αλλά και οι επιλογές σχετικά με την ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την Κρήτη είναι αποφασιστικής σημασίας για τον καθορισμό των επόμενων βημάτων στα Ελληνοτουρκικά, τον καθορισμό της συνεδρίασης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας στην Άγκυρα και τη συνάντηση κορυφής Κυριάκου Μητσοτάκη – Ταγίπ Ερντογάν.
Στη Γενεύη, όπου πραγματοποιείται τη Δευτέρα και την Τρίτη η πενταμερής Διάσκεψη για το Κυπριακό υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, η Τουρκία οδηγεί τη διαδικασία σε αδιέξοδο λόγω της άκαμπτης πλέον θέσης της για εγκατάλειψη του πλαισίου λύσης που βασίζεται στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και την υιοθέτηση θέσεων που οδηγούν στη λύση των δύο κρατών.
Η προσπάθεια του κ. Γκουτέρες, που κρατά κλειστά τα χαρτιά του, είναι, χωρίς να αποδοκιμάζεται βεβαίως αυτή η εκτός πλαισίου στάση της τουρκικής πλευράς, να μην κηρυχθεί αδιέξοδο, αλλά να υπάρξει ένας οδικός χάρτης για τα επόμενα βήματα και να δρομολογηθούν κάποιες κινήσεις υπό μορφή Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της τουρκοκυπριακής κοινότητας που θα αφήσουν ανοιχτή, έστω και θεωρητικά, την προοπτική επανέναρξης των συνομιλιών.
Στο περιθώριο της διάσκεψης, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης αναμένεται να έχει συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν, στο πλαίσιο της προετοιμασίας της συνάντησης κορυφής στην Άγκυρα, όπου τα θέματα είναι πολλά. Μεταξύ αυτών αναμένεται να τεθεί και το ζήτημα των ερευνών για την ηλεκτρική διασύνδεση.
«Τα πλοία θα βγουν»
Ανώτατη διπλωματική πηγή δηλώνει στο «ΘΕΜΑ» ότι «θα εξαντλήσουμε κάθε δυνατότητα ώστε να μην υπάρξει εμπλοκή στις έρευνες και ότι τα πλοία θα βγουν για τις έρευνες κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες».
Η ίδια πηγή τονίζει ότι επιδίωξη είναι να υπάρξει κατανόηση πως για τις εργασίες αυτές δεν απαιτείται άδεια και ότι τέτοιου είδους εργασίες έχουν όφελος για όλες τις πλευρές. Επιμένει, δε, ότι «τα πλοία θα βγουν είτε υπάρξει αυτή η κατανόηση είτε όχι, οπότε θα υποστηριχθούν με κάθε τρόπο από την Ελλάδα και τη Γαλλία που έχει εμπλοκή στο έργο».
Στην Τριμερή Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ εκφράστηκε υποστήριξη του έργου, αλλά, σύμφωνα με πληροφορίες, ελάχιστα συζητήθηκε στη διάρκεια της συνάντησης, καθώς το θέμα πλέον είναι η ελληνική απόφαση για συνέχιση των ερευνών.
Η Τουρκία, στο επεισόδιο της Κάσου, εμπόδισε τη συνέχιση των ερευνών στην ελληνική οριοθετημένη ΑΟΖ με την αποστολή πέντε πολεμικών πλοίων και συγχρόνως εκμεταλλεύτηκε τη γνωστοποίηση των συντεταγμένων των ερευνών από το ιταλικό πλοίο προκειμένου να εκδώσει δική της NAVTEX (σε περιοχή που αμφισβητεί την ελληνική αρμοδιότητα για έκδοση αναγγελιών), υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για τουρκική υφαλοκρηπίδα βάσει του παράνομου Τουρκολιβυκού Μνημονίου.
Επίσης, όταν το ιταλικό ερευνητικό επέστρεψε σε διεθνή ύδατα βόρεια του Αγίου Νικολάου, η Τουρκία, με την αποστολή κορβέτας και μέσω σχετικού μηνύματος, πρόβαλε τη θέση της ότι η Ελλάδα δεν έχει δικαίωμα για οποιαδήποτε εργασία ή έρευνα εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού.
Η ίδια πηγή τονίζει επίσης ότι σε λίγες εβδομάδες θα δημοσιευτεί και ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, ενώ για τα Θαλάσσια Πάρκα δήλωσε ότι δεν υπάρχει εικόνα στο ΥΠΕΞ, καθώς συνεχίζονται οι διεργασίες στο υπουργείο Περιβάλλοντος.
Για την Ελλάδα το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης, πέρα από τη μεγάλη οικονομική και ενεργειακή σημασία, αποτελεί και μείζον ζήτημα αξιοπιστίας για τον ρόλο της στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και για τη δυνατότητά της να ασκεί ανεμπόδιστα τα κυριαρχικά δικαιώματά της.
Από την έκβαση τόσο της Διευρυμένης Διάσκεψης για το Κυπριακό όσο και από τις συνεννοήσεις του κ. Γεραπετρίτη με τον κ. Φιντάν στη Γενεύη θα διαμορφωθεί και το πλαίσιο για την προετοιμασία και τον προγραμματισμό της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν στην Άγκυρα, η οποία είχε τοποθετηθεί για πριν από το Πάσχα.
Έντονη ανησυχία
Η Αθήνα παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις και την προσπάθεια της Τουρκίας να εμπλακεί στην Ευρωπαϊκή Άμυνα και στη νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης.
Μια τέτοια εξέλιξη όχι μόνο ενισχύει τον περιφερειακό ρόλο της Τουρκίας, αλλά λειτουργεί πολλαπλασιαστικά στην ενίσχυσή της στο παζάρι δεκαετιών με την Ε.Ε. για την απόσπαση σοβαρών ανταλλαγμάτων που διαμορφώνουν μια «ειδική σχέση» στα μέτρα της Αγκύρας.
Η Τουρκία εκμεταλλεύεται τη συγκυρία καθώς η Ευρώπη έχει βρεθεί σε «vertigo» λόγω των επιλογών της αμερικανικής διοίκησης και έτσι πουλάει πολύ ακριβά αυτό που έχτισε με συνέπεια, κόπο και χρήμα: μια αυτοτελή, ισχυρή και ανταγωνιστική αμυντική βιομηχανία, τη στιγμή που η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής άμυνας. Παράλληλα, η Τουρκία δηλώνει πρόθυμη να καλύψει όποιες ανάγκες προκύψουν σε έμψυχο δυναμικό για μια ενδεχόμενη ειρηνευτική αποστολή στην Ουκρανία (αν και εφόσον αυτή απαιτηθεί), δίνοντας έτσι λύση στο τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές χώρες.
Οι δυνατότητες παρέμβασης της Ελλάδας είναι σχετικά περιορισμένες και εξαντλούνται στο επίπεδο των «27». Ωστόσο, είναι προφανές ότι η διαμόρφωση ενός ευρύτερου εξωθεσμικού μηχανισμού, όπως η «Συμμαχία των Προθύμων» για την Ουκρανία και την ευρωπαϊκή ασφάλεια, αποτελεί ένα πλαίσιο στο οποίο η ελληνική δυνατότητα παρέμβασης είναι μικρή.
Διπλωματική πηγή τόνιζε ότι οι τελευταίες εξελίξεις αναδεικνύουν την ανάγκη να κινηθεί άμεσα και η Ελλάδα για την ενίσχυση της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας με ένα εθνικό σύστημα στο οποίο θα συμμετέχουν τόσο οι ελεγχόμενες από το κράτος εναπομείνασες βιομηχανίες όσο και ιδιώτες, ώστε τουλάχιστον ο κρίσιμος αυτός τομέας να επωφεληθεί από το τεράστιο πακέτο των ευρωπαϊκών αμυντικών εξοπλισμών.
Η οπτική του Ισραήλ
Αθήνα και Λευκωσία είχαν την ευκαιρία στο περιθώριο της τριμερούς να ενημερωθούν από τον Ισραηλινό ΥΠΕΞ, Γκίντεον Σάαρ, για τις εξελίξεις στη Συρία και την οπτική του Ισραήλ, το οποίο έχει προειδοποιήσει ότι δεν θα ανεχθεί ένα ισλαμικό κράτος στα σύνορά του και δεν θα επιτρέψει η ιρανική επιρροή στη χώρα να αντικατασταθεί από εκείνη της Τουρκίας.
Μετά τις σφαγές Αλαουιτών και Χριστιανών στη Λαττάκεια από τζιχαντιστές που συνδέονται με το καθεστώς Αλ Σαράα, Αθήνα και Λευκωσία έστειλαν προειδοποιητικά μηνύματα, υπενθυμίζοντας ότι η σταδιακή άρση των κυρώσεων έγινε υπό σαφείς προϋποθέσεις και με την προοπτική της αναστρεψιμότητας εφόσον το καθεστώς δεν τηρήσει τις δεσμεύσεις του.
Μετά τη συμφωνία του Αλ Σαράα με τις κουρδικές δυνάμεις του SDF, οι οποίες ελέγχουν τη βορειοανατολική Συρία -μια συμφωνία που θα κριθεί στην εφαρμογή της και προβλέπει την ενσωμάτωση των κουρδικών δυνάμεων στον «εθνικό στρατό»-, ενδιαφέρον παρουσιάζει η εσπευσμένη άφιξη στη Δαμασκό τουρκικής αντιπροσωπείας με επικεφαλής τους υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας Χακάν Φιντάν και Γιασάρ Γκιουλέρ, καθώς και τον διοικητή της ΜΙΤ, Ιμπραήμ Καλίν.
Η Τουρκία επιδιώκει να διατηρήσει την επιρροή της στο νέο καθεστώς και ταυτόχρονα να εξασφαλίσει ότι οι δυνάμεις του SDF δεν θα ενσωματωθούν στον στρατό, αλλά θα διαλυθούν, ώστε να εξαλειφθεί αυτό που η Άγκυρα θεωρεί ως απειλή ασφαλείας.
Επίσης επιδιώκει να αναλάβει η Δαμασκός με τη στήριξη της Άγκυρας τον πόλεμο εναντίον του ISIS ώστε να πειστεί πιο εύκολα ο Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις και να διακόψει τη στήριξή του στο SDF.
Πάντως, το Ισραήλ έχει προειδοποιήσει τόσο την Ε.Ε. όσο και τις ΗΠΑ για τον αποσταθεροποιητικό ρόλο της Τουρκίας στη Συρία, και εκ των πραγμάτων οι εξελίξεις στη χώρα αυτή θα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς αναδεικνύεται σε πεδίο «θερμής επαφής» Ισραήλ – Τουρκίας, σε μια στιγμή που το Τελ Αβίβ είναι αναβαθμισμένο λόγω της ταύτισης της νέας αμερικανικής κυβέρνησης Τραμπ με τις επιλογές του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, επηρεάζοντας έτσι τις ισορροπίες σε ολόκληρη την περιοχή.
Φωτογραφία: EUROKINISSI