Πολλαπλά και μετρήσιμα οφέλη θα έχει η χώρα μας από την νέα πρόωρη αποπληρωμή δημοσίου χρέους, ύψους 5,29 δισεκατομμυρίων ευρώ, η οποία σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί στις 15 Δεκεμβρίου.
Τον δρόμο άνοιξαν με τις αποφάσεις τους, την περασμένη Τρίτη, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) που έκαναν θερμά δεκτό το αίτημα της ελληνικής Κυβέρνησης να προβεί στην πρόωρη αποπληρωμή μέρους δανείων GLF (Greek Loan Facility – Ελληνική Δανειακή Διευκόλυνση) από τις εποχές του 1ου Προγράμματος Στήριξης.
Αποπληρώνοντας πρόωρα το ποσόν αυτό, εφέτος κιόλας αντί από το 2031 και μετά, το ελληνικό Δημόσιο:
– μειώνει ταχύτερα τα χρέη του,
– περιορίζει την έκθεσή του σε κίνδυνο αύξησης επιτοκίων στο μέλλον ενώ, επιπλέον
– ο Κρατικός Προϋπολογισμό και οι φορολογούμενοι πολίτες απαλλάσσονται άμεσα από πληρωμές ύψους 1,6 δισ. ευρώ τα οποία, συνολικά βάσει προγράμματος, θα κατέβαλλαν από το 2026 και στα επόμενα χρόνια, αποκλειστικά και μόνον για τόκους για το συγκεκριμένο ποσό αυτό (5,29 δισ.) αν δεν “έσβηνε” νωρίτερα.
Τα κέρδη δεν εξαντλούνται όμως στα παραπάνω: όπως τόνισε ανακοινώνοντας τις αποφάσεις του ESM ο Διευθύνων Σύμβουλος, Pierre Gramegna, “αυτή η πρόσθετη πρόωρη αποπληρωμή του δανείου GLF στέλνει ένα ακόμη θετικό μήνυμα στις χρηματοπιστωτικές αγορές”. Πρακτικά, δηλαδή, προετοιμάζει το έδαφος και για νέες αναβαθμίσεις από διεθνείς Οίκους αξιολόγησης το 2026, τις οποίες έχει ανάγκη η χώρα για να ανέλθει υψηλότερα στην επενδυτική βαθμίδα -όπου μόλις επέστρεψε μετά από μια δεκαπενταετία απαξίωσης των ελληνικών τίτλων στην κατηγορία “junk” (“σκουπίδια”).
Τι θα συμβεί
Η νέα κίνηση πρόωρης αποπληρωμής, αφορά στα δάνεια GLF, ύψους 52,9 δισ. ευρώ συνολικά. Αυτά αποτέλεσαν τον πυρήνα της πρώτης χρηματοδοτικής στήριξης προς την Ελλάδα, τον Μάιο του 2010. Συνήφθησαν διμερώς με 14 χώρες της ζώνης του ευρώ και επιστρέφονται σε αυτές, επειδή δεν είχαν ακόμη συσταθεί ο EFSF και ο ESM.
Πέρα από τις τακτικές καταβολές κάθε έτους, με βάση το “δοσολόγιο” λήξεων και πληρωμών χρέους, το Ελληνικό Δημόσιο ετοιμάζεται σε λίγες ημέρες να αποπληρώσει πρόωρα και επιπλέον 5,29 δισ. ευρώ, τα οποία κανονικά θα έπρεπε να εξοφληθούν στα έτη 2033 – 2041.
Τα 5,29 δισ. αποτελούν ένα μέρος μόνο (το ένα δέκατο) από τα διακρατικά δάνεια GLF τα οποία έλαβε την περίοδο 2010-2013 η χώρα μας.
Ωστόσο θα εξοφληθούν από εφέτος ήδη, απαλλάσσοντας άμεσα τη χώρα από τόκους ύψους 1,6 δισ. ευρώ, τους οποίους σταδιακά θα κατέβαλλε στα επόμενα 8 έως και 16 χρόνια.
Πώς προκύπτει το όφελος
Με βάση τα χαρακτηριστικά της Ελληνικής Δανειακής Διευκόλυνσης (GLF) το δάνειο των 52,9 δισ. επιβαρύνεται ετησίως με κυμαινόμενο επιτόκιο, το οποίο σήμερα διαμορφώνεται σε 2,3%-2,4% (αλλά είχε φτάσει και πάνω από 3% το 2024).
Με τέτοια επιτόκια, μόνον και μόνο για αυτά τα 5,29 δισ. που θα αποπληρώσει πρόωρα σε λίγες ημέρες, η χώρα (Δημόσιο και φορολογούμενοι) έχει επιβαρυνθεί για τόκους ήδη πάνω από 1,8 δισ. ευρώ ως τώρα, από την περίοδο 2010-2013 που τα δανείστηκε.
Μετά την πρόωρη εξόφληση και διαγραφή τους όμως από τα “κιτάπια” των χρεών της, η χώρα στο εξής δεν θα πληρώνει τίποτα απολύτως πια για τα δάνεια αυτά. Αυτομάτως ο Κρατικός Προϋπολογισμός ελαφρύνεται από τόκους που, με τα σημερινά δεδομένα, υπολογίζονται σε περίπου 140 εκατ. ευρώ ετησίως. Δεδομένου ότι τους τόκους αυτούς θα έπρεπε η χώρα να τους καταβάλλει για μεσοσταθμικά υπολειπόμενη διάρκεια 12 έτη (ο μέσος όρος δηλαδή μεταξύ των 8 έως και 16 ετών που απέμεναν για να λήξουν τα συγκεκριμένα δάνεια) προκύπτει ελάφρυνση κατά 1,6 δισ. ευρώ από τόκους στα χρόνια αυτά συνολικά, έως το 2041.
Έτσι, με μία κίνηση, “σβήνει” ταυτόχρονα υποχρεώσεις 7 δισεκατομμυρίων ευρώ: εξοφλεί μεν δανειακό κεφάλαιο 5,29 δισ. ευρώ αλλά, ταυτόχρονα, απαλλάσσεται και από τόκους που θα ξεπερνούσαν τα 1,6 δισ. ευρώ συνολικά.
3,5 δισ. λιγότερα για τόκους… και έπεται συνέχεια
Η κίνηση αυτή δεν είναι μεμονωμένη. Εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο πρόωρων αποπληρωμών, με στόχο την απαλλαγή της χώρας από υψηλού κόστους) δάνεια και βελτίωση του προφίλ του ελληνικού δημόσιου χρέους.
Ήδη έχουν προηγηθεί τρεις πρόωρες αποπληρωμές ευρωπαϊκών δανείων συνολικού ύψους 15,9 δισ. ευρώ (στα έτη 2022-2024) και με τη νέα θα αγγίξουν τα 20,1 δισ. ευρώ. Ενώ επιπλέον 7,9 δισ. έχουν δοθεί για προεξόφληση των δανείων διάσωσης της χώρας από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με αποτέλεσμα την ολική διαγραφή του χρέους προς το Ταμείο.
Συνυπολογίζοντας αντίστοιχα και τα οφέλη από τις πρόωρες αποπληρωμές που προηγήθηκαν μέχρι το 2025 (περίπου 600 εκατ. ευρώ από την αποπληρωμή GLF το 2024, πάνω από 200 εκατ. ευρώ το 2022-2023, αλλά και σχεδόν 1 δισ. από την ολική προεξόφληση δανείων 7,9 από ΔΝΤ νωρίτερα) το ελληνικό αποπλήρωσε ταχύτερα δάνεια 29 δισ. ευρώ, αλλά διέγραψε και τόκους 3,5 δισ. ως τώρα -ποσό που αυξάνεται όμως όσο η στρατηγική αυτή συνεχίζεται και στα επόμενα χρόνια.
Γιατί στο χρέος και όχι σε ενισχύσεις
Ένα άλλο πλεονέκτημα της πρόωρης αποπληρωμής είναι ότι δεν επιβαρύνει τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Όπως αναφέρει και η απόφαση ESM/EFSF, η πρόωρη πληρωμή στις 15 Δεκεμβρίου προς τα κράτη που δάνεισαν την Ελλάδα το 2010 θα γίνει με χρήματα από τον ειδικό λογαριασμό όπου φυλάσσεται το αποθεματικό των “ρευστών” (ταμειακών) διαθεσίμων του Δημοσίου, ο οποίος δημιουργήθηκε προς το τέλος των Μνημονίων με -αποκλειστικό- σκοπό τη διαχείριση και πληρωμή δημοσίου χρέους. Από τον λογαριασμό “βγήκαν” τα 29 δισ. ως τώρα, αλλά το 2025 θα κλείσει με αποθεματικό – ρεκόρ που θα ξεπερνά τα 35 δισ. ευρώ, όπως εκτιμούν στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
Ωστόσο οι πληρωμές αυτές έχουν και κάποια άλλα χαρακτηριστικά τα οποία, αν και πολύ σημαντικά, συνήθως αγνοούνται στον δημόσιο διάλογο.
Για παράδειγμα, εκφράζεται συχνά το ερώτημα γιατί τα διαθέσιμα αυτά δισεκατομμύρια (είτε τα 5,29 δισ. που θα δοθούν εφέτος ή και τα 29 δισ. συνολικά την τελευταία τετραετία) δίνονται για να αποπληρωθούν πρόωρα χρέη προς τους δανειστές, αντί να κατευθύνονται σε παροχές, αυξήσεις μισθών ή επιδομάτων κλπ.
Αν και προκαλεί εύλογο ενδιαφέρον, η σύγκριση μεταξύ αποπληρωμής χρέους και άλλων κρατικών δαπανών δεν ευσταθεί και δεν προσφέρεται προς συζήτηση, καθώς πρόκειται για εντελώς διακριτές κατηγορίες που δεν υποκαθιστούν η μία την άλλη.
Οι λόγοι είναι πολλοί, ενώ ο κυριότερος ίσως βρίσκεται στη διάκριση μεταξύ χρηματοοικονομικών και δημοσιονομικών συναλλαγών, σύμφωνα με τους κανόνες της Eurostat και του Συμφώνου Σταθερότητος.
Με βάση τους κανόνες αυτούς, κάθε αποπληρωμή χρέους αποτελεί χρηματοοικονομική (ταμειακή) συναλλαγή: δεν προσμετράται στο πρωτογενές πλεόνασμα, ούτε στο συνολικό έλλειμμα, ούτε στους στόχους δαπανών. Ειδικά η κάθε πρόωρη αποπληρωμή, είναι “μιας χρήσεως”, θα γινόταν ούτως ή άλλως σε καθορισμένη ημερομηνία στο μέλλον. Ωστόσο και άμεσο αποτέλεσμα έχει τη μείωση του χρέους, και μειώνει δαπάνες για τόκους μελλοντικά.
Το ακριβώς αντίθετο ισχύει για άλλες κρατικές δαπάνες (παροχές, μισθοί, συντάξεις κλπ) οι οποίες αποτελούν δημοσιονομικές πράξεις και συναλλαγές: μειώνουν το πλεόνασμα, αυξάνουν το έλλειμμα και προσμετρώνται στο ετήσιο όριο (“κόφτη”) αύξησης δαπανών, καθώς επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος και δημιουργούν μελλοντικά ανάγκες για νέα δάνεια και νέες δαπάνες για τόκους.
Συνεπώς, τα κεφάλαια του ειδικού λογαριασμού δεν προσφέρονται για δημοσιονομικές δαπάνες του κράτους. Ωστόσο, όπως τονίζουν αρμόδια στελέχη στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, η αξιοποίησή τους για πρόωρη αποπληρωμή όχι μόνο μειώνει δραστικά το χρέος, αλλά εξοικονομεί μελλοντικούς πόρους από τόκους, οι οποίοι δίνουν “ανάσα” στον Προϋπολογισμό οι οποίες, στη συνέχεια, μπορούν να χρηματοδοτήσουν βιώσιμες πολιτικές για τις επόμενες γενιές.
