Συναγερμός στην Αθήνα για τα νέα κόλπα της Άγκυρας που βάζει σε… πειρασμό Αίγυπτο και Συρία

Συναγερμό στην Αθήνα προκαλεί η ξαφνική κινητικότητα της Αγκυρας, με πρωτοβουλίες αλλά και «διαρροές», προκειμένου να ανατρέψει διπλωματικές κινήσεις της Αθήνας στο τόξο Συρίας – Αιγύπτου – Λιβύης που είχαν ως στόχο την αποκατάσταση των διπλωματικών διαύλων με Δαμασκό, Τρίπολη και Βεγγάζη, αλλά και την επιβεβαίωση της στρατηγικής σχέσης με το Κάιρο.

Η Τουρκία κινείται στην κατεύθυνση ενίσχυσης και παγίωσης του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, διατηρώντας στο τραπέζι την προοπτική υπογραφής αντίστοιχου μνημονίου με τη Συρία και κυρίως τον προσεταιρισμό της Αιγύπτου ώστε να ανατραπεί η ισορροπία δυνάμεων και συσχετισμών που έχει δημιουργήσει η στενή σχέση με την Ελλάδα, η οποία κορυφώθηκε με την υπογραφή της συμφωνίας μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ το 2020. Η τηλεφωνική επικοινωνία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι και η πρόσκληση στην Αθήνα του υπουργού Εξωτερικών της προσωρινής κυβέρνησης της Συρίας, ο οποίος και συναντήθηκε με τον Γιώργο Γεραπετρίτη, ήταν η πρώτη αντίδραση της Αθήνας σε αυτές τις κινήσεις της Αγκυρας.

Στις 8 Αυγούστου ο Τούρκος ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν επισκέφθηκε το Κάιρο, όπου συναντήθηκε με τον πρόεδρο Αλ Σίσι και τον ομόλογό του Μπαντρ Αμπντελατί με αφορμή την 100ή επέτειο της ίδρυσης διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, επιβεβαιώνοντας συγχρόνως τις προσπάθειες που καταβάλλονται με όχημα και την αντιμετώπιση της κρίσης στη Γάζα για την πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων. Σύμφωνα με τουρκικά ΜΜΕ, ο Χ. Φιντάν στη συνάντησή του με τον πρόεδρο Αλ Σίσι είχε αναλάβει ειδική αποστολή: να επαναφέρει τις παλαιότερες ιδέες και προτάσεις της Τουρκίας για μια διμερή συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, η οποία θα ακολουθεί το «υπόδειγμα» του χάρτη που έχει καταθέσει στον ΟΗΕ η Αγκυρα και αποτυπώνει τις απώτερες επιδιώξεις της «Γαλάζιας Πατρίδας». Η πρόταση αυτή, που χρονολογείται από την εποχή Μουμπάρακ και στη συνέχεια είχε υποβληθεί εκ νέου στην κυβέρνηση των Αδελφών Μουσουλμάνων του Μοχάμεντ Μόρσι, ουσιαστικά προβλέπει τον διαμοιρασμό της υφαλοκρηπίδας της Ανατολικής Μεσογείου μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου βάσει της μέσης γραμμής μεταξύ των έναντι ηπειρωτικών ακτών των δύο χωρών με πλήρη αγνόηση των δικαιωμάτων και της επήρειας των ελληνικών νησιών, αλλά και της Κύπρου. Η πρόταση αυτή αποτελούσε πάντοτε ένα ισχυρό δέλεαρ για την Αίγυπτο, καθώς της προσφέρει μια εξαιρετικά μεγάλη ζώνη υφαλοκρηπίδας, η οποία κανονικά και με βάση την επήρεια των νησιών ανήκει στην Ελλάδα. Βεβαίως, για μια τέτοια συμφωνία η Αίγυπτος θα έπρεπε να αναθεωρήσει και ουσιαστικά να ακυρώσει τη συμφωνία οριοθέτησης που έχει με την Κύπρο, εκτός εάν επιλεγεί η μέθοδος «μερικών οριοθετήσεων».

Ο πρόεδρος Αλ Σίσι στο παρελθόν έχει απορρίψει τις τουρκικές προτάσεις, αφήνοντας την οριοθέτηση για το μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη και τις ανησυχίες της Ελλάδας. Ομως το γεγονός ότι παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες της Αθήνας -πριν ακόμη το 2015- για πλήρη οριοθέτηση με την Αίγυπτο και ανατολικά του 25ου μεσημβρινού δεν υπήρξε ανταπόκριση από το Κάιρο είναι ενδεικτικό ότι η αιγυπτιακή ηγεσία, υπό την πίεση και εσωτερικών παραγόντων αλλά και της γραφειοκρατίας του ΥΠΕΞ, θέλει να κρατά ανοικτό το ζήτημα ώστε να το χρησιμοποιεί διπλωματικά έναντι τόσο της Αθήνας όσο και της Αγκυρας.

Εάν η Αίγυπτος υποκύψει στον πειρασμό για έναρξη διαπραγματεύσεων με την Τουρκία για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, τότε θα δημιουργηθεί μια πολύ σοβαρή κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο και θα τορπιλιστεί η ελληνοαιγυπτιακή στρατηγική σχέση, η οποία έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα επωφελής για τα δύο μέρη. Ωστόσο, με την απόφασή της να συναινέσει στην υπογραφή της συμφωνίας μερικής οριοθέτησης με την Ελλάδα, αλλά και με την αποδοκιμασία του Τουρκολιβυκού Μνημονίου μέσω επιστολών της στον ΟΗΕ, η Αίγυπτος έχει σε μεγάλο βαθμό δεσμευτεί ώστε να μην αποδεχθεί ασμένως την τουρκική πρόταση.

Η Τουρκία εκτός από τις θαλάσσιες ζώνες που (χωρίς να της ανήκουν) προσφέρει στην Αίγυπτο, συγχρόνως προβάλλει και το «όραμα» της ένταξης της χώρας στον ενεργειακό χάρτη της περιοχής ως κόμβου μεταφοράς ενέργειας. Επιπλέον, έχοντας επιβάλει επί του εδάφους το μπλοκάρισμα μεγάλων έργων υποδομής όπως ο EastMed και το Data Corridor στέλνει το μήνυμα προς το Κάιρο ότι μόνο με τη δική της συναίνεση και εφόσον εκπληρώνονται οι όροι που θέτει θα μπορούν να υλοποιηθούν τέτοια έργα, τα οποία αφορούν μελλοντικά και την Αίγυπτο στην Ανατολική Μεσόγειο. Επίσης, ότι μόνο η σύμπραξη με την Τουρκία θα διευκολύνει την προσπάθεια της Αιγύπτου να καταστεί ενεργειακός και διαμετακομιστικός κόμβος προς την Ευρώπη.

Λίγες ημέρες μετά την επίσκεψη Φιντάν στο Κάιρο, στον τουρκικό Τύπο αποκαλύφθηκε ότι η Τουρκία έχει εξασφαλίσει τη στήριξη της Αιγύπτου στο πρόγραμμα κατασκευής του τουρκικού μαχητικού πέμπτης γενιάς KAAN, το οποίο πάντως βρίσκεται ακόμη σε εμβρυακό στάδιο. Μια τέτοια συζήτηση όμως, ακόμη κι αν δεν ευοδωθεί, δείχνει ότι έχουν υπάρξει βήματα για την αποκατάσταση και της στρατιωτικής συνεργασίας των δύο χωρών, με δεδομένο το ενδιαφέρον που έχει δείξει το Κάιρο και για τα τουρκικής κατασκευής drones.

Διπλωματική πηγή στην Αθήνα, πάντως, παραπέμπει στις ισχυρές δεσμεύσεις της αιγυπτιακής ηγεσίας τόσο σε επίπεδο ηγετών όσο και σε επίπεδο ΥΠΕΞ, που βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία, στον στρατηγικό χαρακτήρα των ελληνοαιγυπτιακών σχέσεων. Η ίδια πηγή τόνιζε ότι οι Αιγύπτιοι θα ήθελαν ακόμη και μια αμφίπλευρη επέκταση της συμφωνίας οριοθέτησης του 2020, η οποία όμως δεν είναι επί του παρόντος, ενώ στον ορίζοντα βλέπουν μια συνολική διευθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στην περιοχή.

Ανοιχτοί δίαυλοι

Η Τουρκία την περασμένη εβδομάδα υπέγραψε με τη μεταβατική κυβέρνηση της Συρίας μια σημαντική συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας, η οποία αποτελεί μεν κόκκινο πανί για το Ισραήλ, αλλά διασφαλίζει την έμμεση στρατιωτική παρουσία της Αγκυρας στη χώρα και την άσκηση επιρροής στην κυβέρνηση Αχμέντ αλ Σαράα. Για την Τουρκία, εξάλλου, δεν έχει φύγει ποτέ από το τραπέζι η πρόταση για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών στο πνεύμα του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, με την οποία θα σφετεριστεί μέρος της κυπριακής ΑΟΖ και θα δημιουργήσει ένα αρνητικό για τα ελληνικά συμφέροντα προηγούμενο στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Αθήνα, με την πρόσκληση στην Αθήνα του υπουργού Εξωτερικών της μεταβατικής κυβέρνησης της Συρίας, Ασάαντ αλ Σιμπάνι, επιχειρεί να κρατήσει ανοικτούς διαύλους με το ιδιόμορφο καθεστώς της Δαμασκού και συγχρόνως να αναδείξει τα οφέλη από μια λειτουργική σχέση με την Ελλάδα, σε αντιδιαστολή με τις συνέπειες που θα είχε η σύμπραξη της Δαμασκού σε πρωτοβουλίες της Τουρκίας που αντιβαίνουν στο Δίκαιο της Θάλασσας και παραβιάζουν δικαιώματα κράτους-μέλους της Ε.Ε. Σύμφωνα με το ελληνικό ΥΠΕΞ, στη συνάντηση αυτή υπήρξε συνεννόηση για την πραγματοποίηση τριμερούς συνάντησης Ελλάδας – Συρίας – Κύπρου τον Σεπτέμβριο στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Ωστόσο, πληροφορίες «διπλωματικών πηγών» που επικαλέστηκε η τουρκική ιστοσελίδα Turkiyegazetesi.com.tr, η οποία είναι εθνικιστική αλλά φιλοκυβερνητική και θεωρείται «έγκυρη», ανέφεραν ότι ο Σύρος ΥΠΕΞ εμφανίστηκε επιφυλακτικός απέναντι στην ελληνική πρόταση, δηλώνοντας ότι η χώρα του «δεν θα συμμετάσχει σε κανένα μπλοκ που θα σχηματιστεί κατά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο» και ότι η Συρία «ενεργεί με κατανόηση και σεβασμό των νόμιμων συμφερόντων της Αγκυρας στην περιοχή». Ελληνική διπλωματική πηγή, πάντως, τόνιζε ότι ο Σύρος ΥΠΕΞ αποδέχθηκε την Τριμερή, η οποία έχει εξαιρετική σημειολογία, καθώς θα πραγματοποιηθεί και στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και συγχρόνως είναι απολύτως αναγκαία για τη Δαμασκό, η οποία επιχειρεί το διεθνές rebranding της χώρας μετά την πτώση του καθεστώτος Ασαντ.

Επιχείρηση προσεταιρισμού

Το μεγάλο παιχνίδι της Τουρκίας συνεχίζεται με επίκεντρο τη Λιβύη, καθώς η επιχείρηση προσεταιρισμού και της Βεγγάζης βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, με ανησυχητικά μηνύματα σχετικά με πιθανή προσυπογραφή και υλοποίηση επί του πεδίου του Τουρκολιβυκού Μνημονίου και από την Ανατολική Λιβύη.  Χαρακτηριστική της κινητικότητας της Άγκυρας ήταν η σημερινή επίσκεψη του επικεφαλής των Μυστικών Υπηρεσιών της Τουρκίας Ιμπραχίμ Καλίν, ο οποίος είναι «δεξί χέρι» του Ερντογάν στη Βεγγάζη, όπου συναντήθηκε με τον στρατάρχη Χαφτάρ. 

Η συνάντηση Καλίν – Χαφτάρ

Σύμφωνα με την πλευρά του Χαλίφα Χαφτάρ, κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον Καλίν συζητήθηκαν θέματα διμερούς συνεργασίας, κοινών συμφερόντων και περιφερειακής ασφάλειας.

Σε ανακοίνωσή της, η Γενική Διοίκηση του Εθνικού Στρατού της Λιβύης σημειώνει ότι η συνάντηση αντικατοπτρίζει την αποφασιστικότητα για την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των ναυτικών δυνάμεων των δύο χωρών. Στόχος είναι η εμβάθυνση των «ιστορικών σχέσεων» μεταξύ των ναυτικών δυνάμεων της Τουρκίας και της Λιβύης, με τρόπο που να συμβάλλει στην περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα, προσθέτει η ανακοίνωση.

Στις 12 Αυγούστου ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ είχε προαναγγείλει έρευνες με τουρκικά ερευνητικά σε θαλάσσιες περιοχές της Λιβύης σε σύντομο χρονικό διάστημα, στο πλαίσιο της προσπάθειας της Αγκυρας για έρευνες εκτός των δικών της θαλασσίων ζωνών. Την περασμένη Πέμπτη δημοσίευμα του Bloomberg ταρακούνησε τα νερά, καθώς αποκάλυπτε σχέδιο παροχής άδειας στην Τουρκία από τον Χαλίφα Χαφτάρ για έρευνες στις θαλάσσιες περιοχές που ελέγχει μεταξύ Λιβύης και Κρήτης. Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, το οποίο υπέγραφε δημοσιογράφος τουρκικής καταγωγής με στενές σχέσεις με την κυβέρνηση Ερντογάν (και που συχνά λειτουργεί ως «λαγός»), επίκειται μέσα στις προσεχείς ημέρες και η κύρωση από τη Βουλή του Τομπρούκ του Τουρκολιβυκού Μνημονίου.

Εξάλλου, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται από την Αθήνα η απάντηση της Τρίπολης στη ρηματική διακοίνωση που κατέθεσε η Ελλάδα στον ΟΗΕ στις 5 Αυγούστου, με την οποία απορρίφθηκε η προσπάθεια επαναφοράς του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, αλλά και η κατάθεση συντεταγμένων από τη Λιβύη για τα εξωτερικά όρια της ΑΟΖ της. Με τις συντεταγμένες αυτές η μέση γραμμή μετακινιόταν προς βορρά, κοντά στην Κρήτη, επικαλύπτοντας σημαντικό τμήμα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ.

Η Τουρκία έχει επιδοθεί εδώ και μήνες σε συστηματική προσπάθεια προσέγγισης με την Ανατολική Λιβύη, η οποία φαίνεται ότι αποδίδει, καθώς τόσο η Βεγγάζη όσο και ο Χαφτάρ ελπίζουν ότι θα εξισορροπήσουν τη μονομερή και σημαντική στήριξη που πρόσφερε ήδη από το 2019 η Αγκυρα στο αντίπαλο στρατόπεδο της Τρίπολης. Οι επισκέψεις την περασμένη εβδομάδα της τουρκικής κορβέτας «TCG Kınalıada» στη Λιβύη, η οποία κατέπλευσε στο λιμάνι της Τρίπολης και πραγματοποίησε κοινή άσκηση θαλάσσιας διέλευσης με το πλοίο του λιβυκού ναυτικού «Shafaq», η -ασυνήθιστη για τα μέχρι τώρα δεδομένα- επίσκεψή της στο λιμάνι της Βεγγάζης, η ίδρυση τουρκικού προξενείου στη Βεγγάζη, οι ολοένα πυκνότερες επαφές της οικογένειας Χαφτάρ με την Αγκυρα, καθώς και και η πρόσκληση προς τουρκικές επιχειρήσεις συνθέτουν το πλαίσιο αποκατάστασης των σχέσεων.

Η Αθήνα πάντως αναμένει το επόμενο διάστημα τις επισκέψεις ανώτατων Λίβυων αξιωματούχων στην ελληνική πρωτεύουσα, υπενθυμίζοντας ότι εκκρεμεί η επίσκεψη του υιού Χαφτάρ, Ελσάδικ, αλλά και του προέδρου του Κοινοβουλίου, Αγκίλα Σάλεχ, ενώ συνεχίζεται η προετοιμασία της ελληνικής επιχειρηματικής αποστολής στη χώρα το αμέσως επόμενο διάστημα. Ανώτερη διπλωματική πηγή τόνιζε ότι προς το παρόν δεν υπάρχουν πληροφορίες για τις φημολογούμενες άδειες σε τουρκικές εταιρείες από τον Χαφτάρ, ούτε για απόφαση της Βουλής για την κύρωση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, αν και η Αθήνα βρίσκεται σε διαρκή ετοιμότητα τόσο με τις επαφές της με τις δύο πλευρές στη Λιβύη όσο και με μεγάλους διεθνείς παίκτες που μπορεί να επηρεάσουν τις όποιες εξελίξεις στη Δυτική και την Ανατολική Λιβύη.

Ιδιαίτερα την περίοδο αυτή, κατά την οποία η ειδική απεσταλμένη του ΟΗΕ στη Λιβύη εντείνει τις προσπάθειες για δρομολόγηση πολιτικής λύσης, σχηματισμό ενιαίας κυβέρνησης, έγκριση εκλογικού νόμου και διενέργεια εκλογών, οι δύο πλευρές στη Λιβύη επιχειρούν να βελτιώσουν τη θέση τους και καθίστανται ευάλωτες σε εξωτερικές πιέσεις και εκβιασμούς. Συγχρόνως, όμως, αυτή η κατάσταση δίνει την ευκαιρία στην Ελλάδα να αξιοποιήσει όχι μόνο το εργαλείο των διμερών σχέσεων, αλλά κυρίως τη συμμετοχή της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ – και φυσικά τη στάση της στο πλαίσιο των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε., τα οποία λαμβάνουν αποφάσεις για τη Λιβύη.

Μέχρι την Παρασκευή, πάντως, δεν είχε υπάρξει καμία αντίδραση από λιβυκής πλευράς, ούτε επιβεβαίωση του δημοσιεύματος του Bloomberg. Την ίδια ημέρα, ωστόσο, είχε ολοκληρωθεί και η πρώτη φάση του μηνιαίου προγράμματος εκπαίδευσης για 25 αξιωματικούς της Ακτοφυλακής της Βεγγάζης στην Κρήτη βάσει της πρόσκλησης που είχε απευθύνει προς τις Αρχές της Ανατολικής Λιβύης ο κ. Γεραπετρίτης κατά την επίσκεψή του στη Βεγγάζη. Σύμφωνα με πληροφορίες, θα υπάρξει και δεύτερος γύρος εκπαίδευσης τον Σεπτέμβριο για Λίβυους αξιωματικούς του Λιμενικού, με πρώτο στόχο την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης.

25.08.2025, 10:59

25.08.2025, 13:31

26.08.2025, 08:31

25.08.2025, 09:37

25.08.2025, 09:37

26.08.2025, 07:47