Του Τάσου Δασόπουλου
Την επιστράτευση παλιών και νέων εργαλείων της φορολογικής διοίκησης για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής κατά 50% μέχρι και το τέλος της τετραετίας έχει θέσει ως στρατηγικό στόχο το νέο οικονομικό επιτελείο. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης στο πλαίσιο των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης έστειλε μια ξακάθαρη προειδοποίηση σε όσους φοροδιαφεύγουν ότι η πολιτεία θα αξιοποιήσει κάθε εργαλείο προκειμένου να αποκαλύψει τα πραγματικά εισοδήματα.
Μάλιστα στις πρώτες συσκέψεις που έγιναν τις προηγούμενες μέρες ο σκληρός πυρήνας του οικονομικού επιτελείου έθεσε για πρώτη φορά εκτός από ποιοτικό και συγκεκριμένο ποσοτικό στόχο. Ειδικότερα, με βάση ρεαλιστικές εκτιμήσεις που έχει στα χέρια του το υπουργείο Οικονομικών, σε όρους απώλειας φόρων το ποσό που εκτιμάται ότι χάνει κάθε χρόνο το κράτος φτάνει περίπου τα 8 δισ. ευρώ. Ο στόχος που τίθεται για πρώτη φορά είναι να εντοπίσει και να εισπράξει μέχρι και το τέλος της τετραετίας περίπου 4 δισ. ευρώ , δηλαδή το μισό από τους φόρους που δεν μπαίνουν στα δημόσια ταμεία κάθε χρόνο.
Αυτό σημαίνει ότι το υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών έχει ξεκινήσει σαφάρι για την αναζήτηση εισοδημάτων συνολικού ύψους 12,5 δισ. ευρώ τα οποία φοροδιαφεύγει, αν υπολογίσει κανείς ότι ο μέσος συντελεστής φορολογίας των εισοδημάτων από άμεσους και έμμεσους φόρους φτάνει το 32%.
Η πρόσφατη εκτίμηση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, κ. Γιάννη Στουρνάρα, από τα στοιχεία του ΑΕΠ ότι έχουμε κατανάλωση 140 δισ. ευρώ αλλά τα εισοδήματα που δηλώνονται είναι μόνο 80 δισ. ευρώ και άρα έχουμε εισόδημα που αποκρύπτεται ύψους 60 δισ. ευρώ προκαλώντας απώλεια φόρων ύψους 18% του ΑΕΠ, εκ πρώτης όψεως δείχνει σωστή. Υποκρύπτει όμως το σφάλμα της “διπλοεγγραφής” εισοδήματος. Για παράδειγμα, η εμπορική δραστηριότητα περνάει από το στάδιο της χονδρικής και στη συνέχεια της λιανικής. Σε όρους ΦΠΑ ενώ φόρος μεταφέρεται από στάδιο σε στάδιο, η δαπάνη στην οποία επιβάλλονται καταγράφεται δύο φορές δίνοντας την εσφαλμένη εντύπωση μεγαλύτερου εισοδήματος από το κανονικό.
Η ρεαλιστικότερη προσέγγιση του ΥΠΟΙΟ, η οποία παρουσιάστηκε και κατά την επίσκεψη που έκανε ο πρωθυπουργός στο ΥΠΟΙΟ την περασμένη εβδομάδα, κάνει λόγο για περίπου 12,5 δισ. ευρώ, δηλαδή 5,5% του ΑΕΠ, που συνεχίζει να διαφεύγει από τις φορολογικές αρχές.
“Πολιορκητικός κριός” οι ηλεκτρονικές συναλλαγές
Εκτός όμως από τις διαπιστώσεις οι συζητήσεις μπήκαν και στην ουσία του θέματος, δηλαδή στους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αποτελεσματικά. Σε πρώτη φάση έγινε αποδεκτό από όλους ότι η πιο αποτελεσματική από της μεθόδους της ανάδειξης φορολογικής ύλης είναι οι ηλεκτρονικές συναλλαγές.
Οι συναλλαγές με πλαστικό χρήμα και ηλεκτρονική τραπεζική αυξήθηκαν σημαντικά τελευταία κυρίως με σημείο αναφοράς την κρίση του κορονοϊού. Με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, ο συνολικός αριθμός συναλλαγών με κάρτες πληρωμών το 2022 ανήλθε σε 1.930 εκατ., από 1.658 εκατ. το 2021, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 16% σε σχέση με το 2021. Ο αριθμός των συναλλαγών με χρεωστικές κάρτες ανήλθε σε 1.775 εκατ., από 1.523 εκατ. το προηγούμενο έτος, αυξημένος κατά 17%.
Οι χρεωστικές κάρτες συνέχισαν να αποτελούν το κύριο υποκατάστατο της χρήσης μετρητών, με ποσοστιαία συμμετοχή 92% στο συνολικό αριθμό συναλλαγών με όλα τα είδη καρτών πληρωμών. Ο αριθμός των συναλλαγών με πιστωτικές κάρτες ανήλθε σε 154 εκατ., από 135 εκατ. το 2021, αυξημένος κατά 14%. Οι πιστωτικές κάρτες συμμετείχαν κατά 8% στον συνολικό αριθμό συναλλαγών.
Το υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών ενεργοποίησε από το 2021 κίνητρα που φτάνουν σε έκπτωση φόρου έως και 2.200 ευρώ, αν δηλωθούν ηλεκτρονικές αποδείξεις για υπηρεσίες από 20 κλάδους ελευθέρων επαγγελμάτων, όπου εντοπίζεται υψηλή φοροδιαφυγή. Το μέτρο δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, καθώς δεν μπόρεσε η δέσμευση του Δημοσίου για έκπτωση φόρου τον επόμενο χρόνο να “ανταγωνιστεί” την άμεση έκπτωση που προσφέρει ο ελεύθερος επαγγελματίας στο πελάτη που ισούται με τον ΦΠΑ αν δεν εκδοθεί απόφαση.
Στην κατεύθυνση αυτή αναζητούνται κίνητρα τα οποία θα πείθουν τους φορολογούμενους να ζητούν την απόδειξη αντί της άμεσης έκπτωσης του ελεύθερου επαγγελματία . Στόχος είναι τα κίνητρα να είναι περισσότερο δελεαστικά, από αυτά που ισχύουν σήμερα και αν είναι δυνατό να προσφέρονται άμεσα ώστε να περιοριστούν τα ποσά που διακινούνται χωρίς αποδείξεις.
Διασύνδεση POS με ταμειακές
Ένα ακόμη όπλο στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής θα είναι το “κλείσιμο ” του κυκλώματος της έκδοσης των αποδείξεων, με τη διασύνδεση των μηχανημάτων POS με τις ταμειακές μηχανές. Το σχέδιο στην αρχή του χρόνου ήταν να γίνει αρχικά μέχρι το τέλος Ιουνίου, η διασύνδεση για 400.000 ταμειακές-POS για επιχειρήσεις με τζίρο μέχρι 100.000 ευρώ και μέχρι το τέλος Ιουλίου για επιχειρήσεις με τζίρο άνω των 100.000 ευρώ . Ωστόσο σε συνάντηση που είχε πριν τις εκλογές ο διοικητής της ΑΑΔΕ κ. Γιώργο Πιτσιλής, με τους εκπροσώπους των εταιρειών πληροφορικής που θα προσαρμόσουν τα συστήματα διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν τεχνικά προβλήματα που αναβάλλουν τη διασύνδεση των μηχανημάτων pos με τις ταμειακές μηχανές για τις αρχές του 2024. Ο νέος υφυπουργός Οικονομικών, κ. Χάρης Θεοχάρης, σε συνεργασία με τον διοικητή της ΑΔΔΕ, αναζητούν τώρα τρόπους να επισπευστεί η διαδικασία ώστε η διασύνδεση να γίνει μέσα στο 2023.
Αναβαθμισμένοι έλεγχοι στις δαπάνες
Παράλληλα, η ΑΑΔΕ επικεντρώνεται σε έναν άλλο κρίσιμο τομέα: τον έλεγχο φουσκωμένων δαπανών ελευθέρων επαγγελματιών και των προσωπικών εταιρειών, μέσω των οποίων αποκρύπτεται φορολογική ύλη.
Προς το παρόν, η φορολογική διοίκηση θα βασισθεί στα δηλωθέντα στοιχεία που προκύπτουν από τους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Σε περίπτωση που κάποιες μικρές επιχειρήσεις ή αυτοαπασχολούμενοι δηλώνουν δαπάνες υψηλότερες από τον μέσο όρο, θα είναι υποψήφιες για έλεγχο.
Καλύτερους και περισσότερο αυτοματοποιημένους ελέγχους θα εγγυηθεί ένας συνδυασμός μέτρων που ξεκινά την αναγνώριση μόνο των δαπανών που δηλώνονται ηλεκτρονικά στο myDATA, ανεξάρτητα αν οι δαπάνες αυτές οδηγούν σε έκπτωση από ΦΠΑ, είτε δηλώνονται για τη μείωση του φορολογητέου εισοδήματος, αλλά και διασταυρώσεις κρίσιμων φορολογικών στοιχείων με την χρήση τεχνητής νοημοσύνης.
Το μέτρο θα συμπληρωθεί από την υποχρεωτική έκδοση ηλεκτρονικών τιμολογίων που συζητείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο με προοπτική να εφαρμοστεί για όσα κράτη-μέλη το επιθυμούν, από τον Ιανουάριο του 2024. Σταδιακά μέχρι και το 2028 θα γίνει υποχρεωτικό για όλα τα κράτη-μέλη. Βοήθεια στην όλη προσπάθεια θα αποτελέσει και η έκδοση ηλεκτρονικών δελτίων αποστολής το επόμενο διάστημα ώστε να μπορούν να ελέγχονται η διακίνηση εμπορευμάτων.