Του Νίκου Ρουσάνογλου
Πλέγμα πολιτικών για περισσότερα και φθηνότερα σπίτια, που θα απευθύνονται σε όλο το φάσμα των ενδιαφερόμενων νοικοκυριών, από νέα ζευγάρια και οικογένειες μέχρι φοιτητές και ανέργους, και θα είναι διαθέσιμα είτε για μακροχρόνια μίσθωση είτε για αγορά με προνομιακούς όρους και σχεδόν μηδενικό επιτόκιο, επιχειρεί να θέσει σε εφαρμογή με μεγαλύτερη ένταση σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν η κυβέρνηση. Με αφορμή την επικείμενη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ), θεωρείται βέβαιο ότι ο πρωθυπουργός, Κυρ. Μητσοτάκης, θα δώσει ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στη στεγαστική πολιτική της κυβέρνησης, καθώς είναι εμφανές ότι εξελίσσεται σε ένα μείζον κοινωνικό πρόβλημα, όσο τα διαθέσιμα ακίνητα παραμένουν λιγοστά και η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών είναι καθηλωμένη.
Μέχρι σήμερα τα σχετικά προγράμματα ναι μεν έχουν ξεκινήσει να εφαρμόζονται, αλλά απέχουν ακόμα σημαντικά από το να δώσουν “ανάσα” στην αγορά, μέσω της αύξησης της προσφοράς, ιδίως στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, όπου εντοπίζονται και τα μεγαλύτερα προβλήματα. Έτσι, οι τιμές ενοικίασης συνεχίζουν να κινούνται ανοδικά, καθώς η υποεπένδυση σε νέες κατασκευές κατοικιών επί σχεδόν μία δεκαετία δεν είναι εύκολο να καλυφθεί εύκολα, ιδίως από τη στιγμή που συνεχίζει να κινείται σε πολύ χαμηλό επίπεδο συγκριτικά με την περίοδο πριν από την οικονομική κρίση, παρά την αύξηση που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια.
Με δεδομένο ότι η μεγάλη πλειονότητα των νοικοκυριών αναζητά κατοικία με προσιτό κόστος ενοικίασης, η επιστροφή όσο το δυνατόν περισσότερων κλειστών/κενών διαμερισμάτων στην αγορά θεωρείται κρίσιμο στοιχείο για τη συγκράτηση των τιμών ενοικίασης. Έτσι, το πρόγραμμα “Ανακαινίζω-Νοικιάζω”, ύψους 50 εκατ. ευρώ, που “τρέχει” τους τελευταίους μήνες, θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμο. Μέχρι σήμερα, πάντως, καταγράφονται πενιχρά αποτελέσματα κι έλλειψη ενδιαφέροντος, παρότι έχει τεθεί ο φιλόδοξος στόχος της αξιοποίησης 12.500 ακινήτων. Για τον σκοπό αυτό, πρόσφατα επιχειρήθηκε η βελτίωση των όρων του προγράμματος, καθώς η επιδότηση που δίνεται πλέον για την εκτέλεση εργασιών ανακαίνισης κι επισκευών αυξάνεται, από το 40% που ήταν, στο 60%.
Στην πράξη, οι ενδιαφερόμενοι επιδοτούνται μέχρι ποσοστού 60% για την πραγματοποίηση δαπανών επισκευής και ανακαίνισης επί του ακινήτου τους, ύψους μέχρι 10.000 ευρώ, που περιλαμβάνουν τα απαιτούμενα υλικά και τις εργασίες. Παράλληλα, δίνεται η δυνατότητα προκαταβολής έως του 50% της συνολικής επιδότησης. Προϋπόθεση είναι στη συνέχεια το ακίνητο να εκμισθωθεί για ελάχιστη περίοδο τριών ετών.
Πάντως, πηγές της αγοράς επισημαίνουν ότι ένας από τους βασικότερους λόγους για τους οποίους μέχρι στιγμής το πρόγραμμα δεν έχει τύχει της απαιτούμενης αποδοχής είναι το γεγονός ότι το συνολικό κόστος για την ανακαίνιση ακινήτων που έχουν μείνει κλειστά επί χρόνια είναι πολύ μεγαλύτερο των 10.000 ευρώ (π.χ., 5.000 ευρώ κοστίζει σήμερα μια ολική ανακαίνιση ενός μικρού μπάνιου). Ακόμα κι αν επιδοτούνται τα 6.000 ευρώ, εκτιμάται ότι πολλά ακίνητα απαιτούν τουλάχιστον άλλα 15.000 – 20.000 ευρώ προκειμένου να καταστούν κατοικήσιμα έπειτα από αρκετά χρόνια εγκατάλειψης. Επίσης, ακόμα ένας αρνητικός παράγοντας είναι το γεγονός ότι για τη λήψη της επιδότησης όλες οι εργασίες πρέπει να πληρωθούν σε ηλεκτρονική μορφή και να εκδοθούν αντίστοιχα και τα σχετικά παραστατικά. Το γεγονός αυτό λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας για μια σειρά επαγγελματιών, που προτιμούν να αναλάβουν άλλες εργασίες. Έτσι, προκειμένου να αποφευχθεί ο σκόπελος αυτός, συστήνεται στους ενδιαφερόμενους ιδιοκτήτες να προτιμήσουν οργανωμένες εταιρείες ανακαίνισης, όπου φυσικά το κόστος είναι υψηλότερο.
Παράλληλα, προς το τέλος του έτους, αναμένεται να ξεκινήσει και το πρόγραμμα “Κοινωνική Αντιπαροχή”, τα οφέλη του οποίου, εφόσον κατορθώσει να αποδώσει καρπούς, θα είναι πολλαπλά. Ουσιαστικά, αφορά την επανεκκίνηση της στεγαστικής πολιτικής που κατέρρευσε μετά την κατάργηση του ΟΕΚ (Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας), με τη διαφορά ότι, κατά κύριο λόγο, οι δικαιούχοι θα μισθώνουν τα ακίνητα που θα δημιουργηθούν, ενώ καθοριστικός θα είναι και ο ρόλος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Στο πλαίσιο αυτό, σε πρώτη φάση σχεδιάζεται η αξιοποίηση έως 1.600 αδιάθετων δημόσιων ακινήτων, κυρίως οικοπεδικών εκτάσεων σε όλη την επικράτεια, τα οποία αρχικά θα αξιολογηθούν ως προς την καταλληλότητα κι εμπορικότητά τους και στη συνέχεια θα συμπεριληφθούν στους διαγωνισμούς που θα προκηρυχθούν με τη μορφή ΣΔΙΤ (Συμβάσεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα).
Αρχικά θα προκριθούν περίπου 10 οικόπεδα, που έχουν και οικοδομικές άδειες και βρίσκονται σε περιοχές όπως η Παιανία (20 στρέμματα), η Κηφισιά (11 στρέμματα), η Λάρισα (40 στρέμματα), ο Βόλος (74 στρέμματα), η Ξάνθη (28 στρέμματα), αλλά και σε Πάτρα, Χαλκιδική, Σέρρες και Αγρίνιο. Στόχος των έργων αυτών θα είναι η ανάπτυξη 2.500 κατοικιών για 5.000 ωφελούμενους, νέους έως 39 ετών, με ετήσιο εισόδημα από 10.000 ευρώ έως 16.000 ευρώ για άγαμο και έως 24.000 ευρώ για έγγαμο. Αυτό θα γίνει με ιδιωτικά κεφάλαια, μέσω συμβάσεων παραχώρησης εκμετάλλευσης. Δηλαδή, ο ιδιώτης θα αναλαμβάνει να κατασκευάσει τα νέα οικιστικά συγκροτήματα (κατεδαφίζοντας και τυχόν υφιστάμενα κτίσματα) και θα αποδίδει ένα ποσοστό αυτών στο Δημόσιο, ώστε να γίνεται η διάθεσή τους σε δικαιούχους, είτε για ενοικίαση είτε και για αγορά. Μάλιστα, σε κάποια εξ αυτών θα εφαρμοστεί ένα μοντέλο rent-to-own, όπου η συμφωνία με τον δικαιούχο θα ξεκινά από ενοικίαση και έπειτα από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα θα μετατρέπεται σε δικαίωμα αγοράς. Οι ιδιώτες θα κρατούν ένα ποσοστό που θα κυμαίνεται από 40% έως 70%, ανάλογα με την περίπτωση και τον διαγωνισμό, τα οποία θα εκμεταλλεύονται για συγκεκριμένη περίοδο (άνω των 25 ετών), ώστε να έχουν και τη σχετική απόδοση επί της επένδυσής τους. Ωστόσο η κυριότητα του κτιρίου και των διαμερισμάτων θα παραμένει στο Δημόσιο, στο οποίο και θα επιστρέφεται η κυριότητα των ακινήτων μόλις ολοκληρωθεί η περίοδος εκμετάλλευσης.
Σημαντική κρίνεται και η παρέμβαση μέσω του προγράμματος “Κάλυψη”, που αφορά τη στέγαση άνεργων οικογενειών, μέσω της επιδότησης ενοικίου για 2+1 έτη, που αφορά την κάλυψη 2.500 οικογενειών, με τα σχετικά ποσά να αυξάνονται σε σχέση με πριν. Έτσι, η επιδότηση ενοικίου φτάνει έως 400 ευρώ (για τριμελείς οικογένειες), ενώ παρέχεται και η δυνατότητα στους πρώην ωφελούμενους να λάβουν επίδομα στέγασης για 1+1 χρόνια εφόσον υπάρχει ενεργή σύμβαση μίσθωσης και προσφέρονται και έως 1.500 ευρώ για δαπάνες οικοσκευής.