Του Κώστα Ράπτη
Το να καταβάλει πολεμικές επανορθώσεις προς τον αντίπαλό του ένα έθνος που έχει ηττηθεί σε στρατιωτική αναμέτρηση δεν είναι ασύνηθες στην Ιστορία. Το να καλείται όμως να τις καταβάλει σε μια τρίτη, εμμέσως εμπλεκόμενη χώρα και μάλιστα στην κύρια σύμμαχό του που εντέλει αποφάσισε να επισφραγίσει την ήττα του, είναι κάτι τόσο πρωτότυπο που μόνο επί των ημερών του Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσαμε να έχουμε δει.
Η έμπνευση του προέδρου των ΗΠΑ να διεκδικήσει το 50% των εσόδων από την εκμετάλλευση του ουκρανικού ορυκτού πλούτου, σε ανταπόδοση για την καταβληθείσα μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αμερικανική βοήθεια, βρίσκεται στην καρδιά της ραγδαίας επιδείνωσης των σχέσεων που σημειώνεται τα τελευταία 24ωρα ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και το Κίεβο.
Φαίνεται πως το σοκ που επεφύλαξε ο Τραμπ την προηγούμενη εβδομάδα, αρχικώς με την τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον Πούτιν και τη συμφωνία για την πρώτη επίσημη ρωσοαμερικανική συνάντηση στο Ριάντ, κατόπιν δε με την προκλητική ομιλία του αντιπροέδρου του Τζ. Ντ. Βανς στη Διάσκεψη του Μονάχου, δεν ήταν αρκετή. Η παρούσα εβδομάδα είδε την αμερικανική ηγεσία να στοχοποιεί πολιτικά την ίδια την Ουκρανία και τον πρόεδρό της Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σε μια ριζική “αλλαγή αφηγήματος” για τα αίτια της ουκρανικής κρίσης, η οποία συνιστά επί της ουσίας υιοθέτηση της ρωσικής ρητορικής.
Χωρίς ανακοίνωση η G7
Αρκεί και μόνο να αναλογισθεί κανείς ότι σε συνεδρίαση της G7 την Πέμπτη οι συμμετέχοντες δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε κοινό ανακοινωθέν για την τρίτη επέτειο έναρξης του πολέμου, διότι η αμερικανική πλευρά αντιδρούσε στη χρήση του όρου “ρωσική εισβολή”. Έκπληκτοι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ είδαν τον Τραμπ να προχωρά σε προκαταβολικές παραχωρήσεις, αν μη τι άλλο σε συμβολικό επίπεδο, προς τη Ρωσία χωρίς ακόμη να έχει στα χέρια της κάποιο απτό αποτέλεσμα αυτής της επίθεσης φιλίας. Εκτός και αν θεωρήσουμε ότι τα ήδη συμφωνηθέντα εμπιστευτικώς μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας έχουν προ πολλού “κλείσει” και πηγαίνουν πολύ πιο πέρα από το ουκρανικό ζήτημα.
Σε κάθε περίπτωση, η Αμερική εμφανίζεται πλέον ως “αθώα του αίματος” (σαν να κινούνταν όλη η διεθνής πραγματικότητα γύρω από τις δικές της εκλογικές εναλλαγές) και “ανακαλύπτει” το ανθρωπιστικό “κόστος” του ουκρανικού πολέμου, τον οποίο εμφανίζεται διατεθειμένη να τερματίσει άμεσα. Αποκτά έτσι ο Τραμπ ένα επικοινωνιακό πλεονέκτημα έναντι των αιφνιδιασμένων Ευρωπαίων συμμάχων του, τους οποίους μάλιστα εξέθεσε διπλά, με την αποστολή στις πρωτεύουσές τους ερωτηματολογίου έξι σκελών σχετικά με τι δύνανται να συνεισφέρουν για την ασφάλεια και τη σταθεροποίηση της Ουκρανίας την “επόμενη μέρα”. Η απάντηση προφανώς είναι: “Όχι πολλά”. Αλλά η ευρωπαϊκή θέση στηρίζεται ακριβώς στην αντίφαση ανάμεσα στη διεκδίκηση μιας “θέσης στο τραπέζι” και την επιμονή στον αναντικατάστατο χαρακτήρα της αμερικανικής παρουσίας, την οποία ο Τραμπ θέλει να περικόψει.
Το επιχειρούμενο και το πραγματικά επαπειλούμενο ρήγμα
Από τη Δευτέρα, πάντως, η συνάντηση στο Ριάντ ανάμεσα στις αντιπροσωπείες ΗΠΑ και Ρωσίας υπό τους Μάρκο Ρούμπιο και Σεργκέι Λαβρόφ αντιστοίχως έδωσε το σήμα ότι οι δύο πλευρές προσβλέπουν σε ευρύτερη συνεργασία. Παρότι ο Λαβρόφ προσήλθε με μαξιμαλιστικές θέσεις, αποκλείοντας προκαταβολικά την ανάπτυξη δυνάμεων από χώρες του ΝΑΤΟ ως εγγυητών της ασφάλειας της αυριανής Ουκρανίας, οι δύο πλευρές συμφώνησαν στη συγκρότηση τριών μικτών επιτροπών εργασίας: για το ουκρανικό ζήτημα, για τη διασφάλιση του ότι “οι διπλωματικές μας αποστολές μπορούν να λειτουργήσουν”, κατά την έκφραση του Ρούμπιο, καθώς και για τον προσδιορισμό των “ευκαιριών που αναδύονται” για την κοινή αντιμετώπιση γεωπολιτικών και οικονομικών ζητημάτων κοινού συμφέροντος. Το κλειδί που θα ανοίξει την πόρτα για αυτές τις ευκαιρίες, ωστόσο, είναι ο τερματισμός της σύρραξης στην Ουκρανία προειδοποίησε ο Ρούμπιο.
Αν αυτός είναι ο τρόπος του Τραμπ να προσεταιρισθεί τη Ρωσία, ώστε να προκαλέσει ρήγμα στις σχέσεις της με την Κίνα, που θεωρεί σημαντικότερο ανταγωνιστή των ΗΠΑ, η πραγματικότητα είναι ότι το μόνο πραγματικά επαπειλούμενο ρήγμα είναι αυτό εντός της “συλλογικής Δύσης”.
Δύο σύνοδοι υπό τον Μακρόν
Οι τριβές γίνονται ολοφάνερες από την αντίδραση του Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος, μετά την άτυπη μίνι σύνοδο της Δευτέρας στο Παρίσι, διοργάνωσε την Πέμπτη (κυρίως διαδικτυακά) και δεύτερη σε διευρυμένη σύνθεση, με τη συμμετοχή 20 χωρών, εκ των οποίων μία εκτός Ευρώπης (Καναδάς) και άλλες δύο εκτός Ε.Ε. (Ισλανδία, Νορβηγία). Παρούσα στη δεύτερη σύνοδο ήταν και η Ελλάδα δια του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Σύμφωνα με όσα ανήρτησε ο Μακρόν, η κοινή θέση των συμμετασχόντων είναι η επιδίωξη μιας “διαρκούς και σταθεράς ειρήνης”, όπως επιθυμεί και ο Τραμπ, αλλά με βάση τρεις άξονες: ότι η Ουκρανία πρέπει πάντα να συμμετέχει και να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματά της, ότι η ειρήνευση πρέπει να συνοδεύεται από ισχυρές και αξιόπιστες εγγυήσεις και ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ευρωπαϊκές ανησυχίες για την ασφάλεια.
Σημειώνεται πως ο Εμανουέλ Μακρόν αναμένεται, όπως προανήγγειλε ο ίδιος ο Τραμπ, στην Ουάσινγκτον στις αρχές της επόμενης εβδομάδας. Ομοίως και ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ.
“Δεν θα του απομείνει χώρα”
Την Τρίτη ο Τραμπ κλιμάκωσε υποστηρίζοντας ότι, αν βρισκόταν στα πράγματα όταν άρχισε ο πόλεμος, θα μπορούσε να είχε συνάψει μια συμφωνία που θα έδινε στην Ουκρανία “σχεδόν όλη τη γη και δεν θα είχαν σκοτωθεί άνθρωποι και καμία πόλη δεν θα είχε καταστραφεί”. Απέκρουσε τις αιτιάσεις για τη μη πρόσκληση της ουκρανικής πλευράς στη συνάντηση του Ριάντ λέγοντας, απευθυνόμενος νοερά στους Ουκρανούς ιθύνοντες: Ήσασταν εκεί τρία χρόνια. Δεν θα έπρεπε να το είχατε αρχίσει ποτέ. Θα μπορούσατε να είχατε κάνει μια συμφωνία”. Επιπλέον τόνισε ότι η διεξαγωγή εκλογών στην Ουκρανία δεν είναι κάτι που ζητά (μόνο) η Ρωσία, αλλά που θεωρεί απαραίτητο ο ίδιος, καθώς και “πολλές άλλες χώρες”.
Λίγο μετά ήρθαν τα χειρότερα, καθώς σε εκτενή ανάρτηση στο δικής του ιδιοκτησίας μέσο κοινωνικής δικτυώσεως Truth Social ο Τραμπ μεταξύ άλλων είχε να πει για τον Ουκρανό πρόεδρο: “Σκεφτείτε το: ένας μέτρια επιτυχημένος κωμικός, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έπεισε τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής να ξοδέψουν 350 δισεκατομμύρια δολάρια για έναν πόλεμο που δεν μπορούσε να κερδηθεί, που δεν χρειαζόταν ποτέ να ξεκινήσει, αλλά έναν πόλεμο που, χωρίς τις ΗΠΑ και τον Τραμπ, δεν θα μπορέσει ποτέ να διευθετήσει”.
Ακόμη, ο Τραμπ κατηγόρησε τον Ζελένσκι ότι είναι “ένας δικτάτορας χωρίς εκλογές”, ότι “έπαιζε τον Τζο Μπάιντεν σαν το βιολί”, και ότι επιθυμεί να συνεχίσει τη “χρυσοφόρο ροή” των αμερικανικών κονδυλίων, από τα οποία, όπως ο ίδιος παραδέχθηκε, αγνοούνται τα μισά. Προέτρεψε μάλιστα τον ηγέτη του Κιέβου να “βιαστεί, διαφορετικά δεν θα του απομείνει χώρα”.
Και για να μην μείνει η εντύπωση ότι αυτά ήταν στιγμιαίο ξέσπασμα, ο Αμερικανός πρόεδρος επανήλθε την Τετάρτη υποστηρίζοντας ότι κατά την επίσκεψή του στο Κίεβο στις 12 Φεβρουαρίου ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ “αντιμετωπίσθηκε με αρκετή αγένεια”.