Αναφέρονται κρούσματα ακόμα και σε παιδιά. Πώς αντιμετωπίζεται και τι επιφυλάσσει το μέλλον.
Η σκλήρυνση κατά πλάκας (ή πολλαπλή σκλήρυνση) είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση που προσβάλει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Προκαλεί τυπικές βλάβες που ονομάζονται απομυελινωτικές πλάκες, οδηγώντας στην εμφάνιση νευρολογικών συμπτωμάτων και στη συσσώρευση αναπηρίας.
Η νόσος εμφανίζεται κυρίως σε νεαρούς ενήλικες ηλικίας 20 έως 40 ετών. Ωστόσο ποσοστό 5% των νέων διαγνώσεων μπορεί να αφορά παιδιά, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των περιστατικών και σε ηλικίες μεγαλύτερες των 50 ή και 60 ετών, αναφέρει ο νευρολόγος-νευροανοσολόγος Δημήτρης Παπαδόπουλος, διευθυντής της Γ’ Nευρολογικής Κλινικής του νοσοκομείου Metropolitan General, αναπληρωτής καθηγητής Νευρολογίας του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου.
Συχνότητα εμφάνισης και συμπτώματα
Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας. Στη χώρα μας ο αριθμός των ασθενών υπερβαίνει τους 20.000.
Σύμφωνα με πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες, η σκλήρυνση κατά πλάκας αποτελεί πλέον το συχνότερο αίτιο νευρολογικής αναπηρίας στο δυτικό κόσμο, μετά τους τραυματισμούς του νευρικού συστήματος.
Η κλινική εικόνα της παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία εκδηλώσεων. Χαρακτηριστικά μπορεί να προσβάλλει το αισθητικό, κινητικό και αυτόνομο σύστημα αλλά και τις γνωσιακές λειτουργίες και την ψυχική σφαίρα, με συχνές εκδηλώσεις:
- Τα μουδιάσματα
- Το θάμβος όρασης
- Τη μυϊκή αδυναμία
- Την αστάθεια βάδισης
- Την ακράτεια ούρων
- Τη δυσκολία στη συγκέντρωση
- Το άγχος
- Την κατάθλιψη
Πιθανά αίτια
Αν και τα ακριβή αίτια της νόσου δεν μας είναι ακόμη γνωστά, όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν υπέρ της αλληλεπίδρασης κληρονομικών παραγόντων με περιβαλλοντικούς, όπως:
- Η λοίμωξη από τον ιό Ebstein-Barr (EBV)
- Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D
- Το κάπνισμα
Οι μηχανισμοί με τους οποίους η σκλήρυνση κατά πλάκας δημιουργεί τις απομυελινωτικές πλάκες δεν έχουν ξεκαθαριστεί πλήρως. Ωστόσο, φαίνεται ότι το ανοσοποιητικό σύστημα κινητοποιείται κατά ορισμένων συστατικών του νευρικού συστήματος τα οποία αναγνωρίζει ως ξένα. Το επακόλουθο είναι η δημιουργία εστιών φλεγμονής με καταστροφή του περιτυλίγματος των νευρικών ινών (απομυελίνωση), εξηγεί ο δρ Παπαδόπουλος.
Οι θεραπευτικές επιλογές
Με το σκεπτικό αυτό, οι υπάρχουσες θεραπείες για τη νόσο έχουν ως στόχο να τροποποιήσουν ευνοϊκά το ανοσοποιητικό σύστημα, ώστε να προληφθεί ο σχηματισμός νέων απομυελινωτικών πλακών στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Με αυτό τον τρόπο θα αποτραπεί η εμφάνιση νέων συμπτωμάτων και η εξέλιξη της αναπηρίας.
Αν και η σκλήρυνση κατά πλάκας δεν μπορεί να θεωρηθεί οριστικά ιάσιμη, «διαθέτουμε μεγάλο αριθμό φαρμακευτικών παραγόντων οι οποίοι μας επιτρέπουν να είμαστε αρκετά αποτελεσματικοί στο να τη διατηρούμε σε ύφεση», τονίζει ο καθηγητής. «Η μεγάλη ποικιλία των υπαρχουσών θεραπειών μας επιτρέπει επίσης να παρέχουμε στους ασθενείς μας επιλογές που είναι συμβατές με τις ιδιαιτερότητες, τις ανάγκες του τρόπου ζωής τους και τις επιθυμίες τους αναφορικά με τον οικογενειακό προγραμματισμό».
Αντιμετώπιση συμπτωμάτων και επιπλοκών
Εκτός από τις προαναφερθείσες ανοσοτροποποιητικές θεραπείες, υπάρχουν συμπληρωματικά θεραπείες που είναι αρκετά αποτελεσματικές στην συμπτωματική αντιμετώπιση των εκδηλώσεων που έχει η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν όλα τα φάρμακα αλλά και φυσιοθεραπευτικές και ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, που χρησιμοποιούνται για να αντιμετωπισθούν συμπτώματα και επιπλοκές όπως:
- Η σπαστικότητα των μυών
- Η εύκολη κόπωση
- Το άγχος
- Η κατάθλιψη
- Οι ορθοκυστικές διαταραχές
- Ο νευροπαθητικός πόνος
- Οι δυσκολίες στη βάδιση κ.λπ.
«Οι παρεμβάσεις αυτές, αν και δεν επηρεάζουν τη δραστηριότητα και την πορεία της νόσου, έχουν σημαντικό ρόλο στην διασφάλιση της ποιότητας ζωής των ασθενών», τονίζει ο δρ Παπαδόπουλος.
Επιπλέον, «πολλές μελέτες με μεγάλους αριθμούς ασθενών αποδεικνύουν τη σημαντική πρόοδο της θεραπευτικής της στην πρόληψη των υποτροπών και της εξέλιξης της αναπηρίας που σχετίζεται με αυτές, αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους σε σύγκριση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι πρωταρχικό ρόλο για την καλύτερη έκβαση της θεραπείας έχει η έγκαιρη διάγνωση και η έγκαιρη έναρξη της θεραπευτικής αγωγής», επισημαίνει.
Το μέλλον στη θεραπεία
Όπως εξηγεί ο δρ Παπαδόπουλος, η μεγάλη θεραπευτική πρόκληση στην σκλήρυνση κατά πλάκας αφορά την ανακάλυψη νευροπροστατευτικών και επανορθωτικών θεραπειών.
Οι θεραπείες αυτές θα προλαμβάνουν, θα αναστέλλουν και θα αναστρέφουν την προοδευτική επιδείνωση και τη μόνιμη αναπηρία που χαρακτηρίζει τις προοδευτικές μορφές της νόσου.
«Η ανάγκη αυτή δεν ικανοποιείται από τις υπάρχουσες θεραπείες, αλλά αφορά μεγάλο ποσοστό των ασθενών μας. Ερευνητικές προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα επιζητούν τη βαθύτερη κατανόηση των μηχανισμών που οδηγούν στην εγκατάσταση της μόνιμης αναπηρίας, καθώς και τις δυνατότητες επιδιόρθωσης και αναγέννησης των ιστών. Με βάση τις σύγχρονες αντιλήψεις, για να προλάβουμε και να αναστρέψουμε την αναπηρία επιδιώκουμε τη νευροπροστασία. Δηλαδή την πρόληψη της καταστροφής των νευρικών κυττάρων και την επιδιόρθωση των απομυελινωτικών πλακών (επαναμυελίνωση)», τονίζει.
Στην κατεύθυνση αυτή μελετάται ολοένα μεγάλος αριθμός φαρμάκων με ελπιδοφόρα αποτελέσματα. «Η ένταση των ερευνητικών προσπαθειών στις οποίες συμμετέχουν και ερευνητικές ομάδες από τη χώρα μας, προμηνύει στο εγγύς μέλλον την εξασφάλιση αποτελεσματικών θεραπευτικών λύσεων και για τις προοδευτικές μορφές της νόσου τις οποίες σήμερα δεν αντιμετωπίζουμε ικανοποιητικά», καταλήγει ο κ. Παπαδόπουλος.
Φωτογραφία: iStock