Ισχύει το “δικαίωμα στη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα”, το οποίο θεμελιώνεται στο άρθρο 2 του Θεμελιώδους Νόμου της Γερμανίας, όταν σκοτώνονται άνθρωποι μακριά από τη Γερμανία, από ένα άλλο κράτος, το οποίο ωστόσο έχει λάβει τουλάχιστον έμμεση γερμανική βοήθεια εν προκειμένω με τη χρήση στρατιωτικών βάσεων επί γερμανικού εδάφους;
Αυτό ήταν το περίπλοκο ερώτημα που κλήθηκε να απαντήσει το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο την περασμένη εβδομάδα.
Η υπόθεση αφορά δύο άντρες, οι συγγενείς των οποίων σκοτώθηκαν σε αμερικανική επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Υεμένη το 2012. Η τεχνική υποδομή της αμερικανικής αεροπορικής βάσης στο Ράμσταϊν στο κρατίδιο της Ρηνανίας-Παλατινάτου ήταν αυτή που αξιοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο της επίθεσης.
Οι συγγενείς των δύο θυμάτων προσέφυγαν αρχικά στο Διοικητικό Δικαστήριο της Κολωνίας, το οποίο απέρριψε την προσφυγή ως αβάσιμη. Στη συνέχεια προσέφυγαν στο Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο, το οποίο έκανε εν μέρει δεκτή την προσφυγή διατάσσοντας την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας να λάβει κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίσει ότι “οποιαδήποτε χρήση της αεροπορικής βάσης Ράμσταϊν για την ανάπτυξη μη επανδρωμένων αεροσκαφών από τις ΗΠΑ στο έδαφος της Υεμένης πραγματοποιείται σύμφωνα με το δημόσιο διεθνές δίκαιο”.
Μετά από έφεση που άσκηση η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, το Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο τροποποίησε την προηγούμενη απόφαση, απορρίπτοντας την έφεση. Η υπόθεση κατέληξε στο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης.
Οι προϋποθέσεις της Καρλσρούης
Στην απόφαση της περασμένης Τρίτης το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο καταλήγει ότι η Γερμανία έχει γενικό καθήκον προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αρχών του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και στο εξωτερικό, αφήνοντας πάντως παράλληλα στην κυβέρνηση μεγάλα περιθώρια για τον καθορισμό της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής άμυνας.
Το Δικαστήριο θέτει όμως δύο κρίσιμες προϋποθέσεις: πρώτον την επαρκή σύνδεση με τις κυριαρχικές αρμοδιότητες του γερμανικού κράτους και δεύτερον τον σοβαρό κίνδυνο συστηματικής παραβίασης του διεθνούς δικαίου. Κατά την κρίση του Δικαστηρίου, αυτές οι δύο προϋποθέσεις δεν πληρούνταν στην υπόθεση των αμερικανικών επιθέσεων με drone στην Υεμένη, διαπιστώνοντας πως οι ΗΠΑ έλαβαν επαρκώς υπόψιν την προστασία των πολιτών στη μάχη ενάντια στη διεθνή τρομοκρατία. Ταυτόχρονα η απόφαση κάνει λόγο για “νόμιμους στρατιωτικούς στόχους”.
Όμως η επίθεση στην Υεμένη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο όχι μόνο υπόπτων για τρομοκρατία, αλλά και αμάχων. Και όπως επικρίνει η νομικός Πολίνα Στάρσκι από το Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ στο γερμανικό δίκτυο Phoenix, “εάν δεν γνωρίζουν εναντίον ποιου επιτίθενται, οφείλουν να υποθέσουν πως πρόκειται για αμάχους”.
Εάν η πολεμική αεροπορία των ΗΠΑ μπορούσε να τηλεκατευθύνει τους πυραύλους της από την αμερικανική επικράτεια απευθείας προς τους εκάστοτε στόχους, δεν θα χρειαζόταν να αξιοποιήσει τις δυνατότητες της βάσης στο Ράμσταϊν, παρατηρεί η απόφαση.
Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, όταν πρόκειται για επιθέσεις στη Μέση Ανατολή.Για τεχνικούς και γεωοστρατηγικούς λόγους η στρατιωτική βάση στο Ράμσταϊν είναι έτσι απαραίτητη για την ανακατεύθυνση ραδιοσημάτων στην περίπτωση αντίστοιχων επιχειρήσεων.
Κατευθυντήριες γραμμές για το μέλλον
Ο δικηγόρος που εκπροσώπησε της οικογένειες των θυμάτων, Αντρέας Σίλερ, χαρακτήρισε απογοητευτική την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Προσέθεσε όμως ότι η διατύπωση του καθήκοντος προστασίας προσφέρει τώρα κατευθυντήριες γραμμές και για το μέλλον: “Από την απόφαση αυτή και έπειτα ενδέχεται να υπάρξουν περιπτώσεις, όπου παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου στο εξωτερικό θα φτάνουν στα γερμανικά δικαστήρια”.
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, από την άλλη πλευρά, μάλλον ανακουφίστηκε με την απόφαση του Δικαστηρίου. Ο Γερμανός υφυπουργός Άμυνας Νιλς Σμιντ υπογράμμισε πως η συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο ήταν ανέκαθεν προτεραιότητα της Γερμανίας. Την ίδια στιγμή, προσέθεσε ότι η απόφαση έδωσε στη γερμανική πολιτική άμυνας “το απαραίτητο περιθώριο” για να αποτελεί έναν αξιόπιστο σύμμαχο στο μέλλον.
Για την ιστορία, όπως επισημαίνει στο επίσημο δελτίο Τύπου μετά την έκδοση της απόφασης το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, η βάση του Ράμσταϊν, που χρησιμοποιείται από τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ, ενημέρωσε το γερμανικό υπ. Άμυνας τον Απρίλιο του 2010 και τον Νοέμβριο του 2011 για την “προγραμματισμένη κατασκευή σταθμού αναμετάδοσης δορυφορικών σημάτων”. Ο σταθμός αυτός, μεταξύ άλλων, επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί και για τον χειρσμό μη επανδρωμένων αεροσκαφών σε ξένες χώρες. Το γερμανικό υπ. Άμυνας δεν έφερε καμία αντίρρηση.
