Ο Βλαντίμιρ Πούτιν δοκιμάζει ρόλο “Νέστορα” της διεθνούς πολιτικής. Και απευθύνει συμβουλές στις ηγεσίες των ΗΠΑ και του Ισραήλ, εν μέσω της επικίνδυνης σύγκρουσής τους με το Ιράν, στην οποία ο ίδιος αδημονεί να παίξει ρόλο μεσολαβητή.
Βέβαια ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έχασε την ευκαιρία να “βάλει πάγο” στον ένοικο του Κρεμλίνου, προτρέποντάς τον να… μεσολαβήσει στην ουκρανική κρίση, που παραμένει σε πλήρη εξέλιξη. Όμως οι δισταγμοί που φαίνεται να εκδηλώνει έκτοτε ο Αμερικανός πρόεδρος σε ό,τι αφορά την άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ στη θερμή αναμέτρηση του Ισραήλ με το Ιράν μοιάζει να επιβεβαιώνουν τον Πούτιν, ο οποίος σε εφ’ όλης της ύλης τοποθέτησή του την Τετάρτη επισήμανε: “Όταν ξεκινάς κάτι, πρέπει να ξέρεις αν ο στόχος είναι επιτεύξιμος ή όχι”.
Οι εκτιμήσεις Πούτιν
Ο ισχυρός άνδρας της Μόσχας φαίνεται πως έχει δώσει στον εαυτό του τις απαραίτητες απαντήσεις σχετικά με την ιρανική κρίση. Θεωρεί πως το καθεστώς της Τεχεράνης δεν απειλείται πολιτικά με κατάρρευση, αλλά και ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα δεν είναι επιχειρησιακώς εφικτό να διακοπεί.
“Βλέπουμε σήμερα στο Ιράν, με όλη την πολυπλοκότητα των εσωτερικών πολιτικών διεργασιών του (που είναι γνωστές και δεν έχει νόημα να επεκταθούμε), ότι εξακολουθεί να υπάρχει μια συσπείρωση της κοινωνίας γύρω από την πολιτική ηγεσία της χώρας. Αυτό συμβαίνει σχεδόν πάντα και παντού (σε πολεμικές περιστάσεις) και το Ιράν δεν αποτελεί εξαίρεση”, διαπίστωσε ο Πούτιν, ενώ για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα πρόσθεσε: “Θα επαναλάβω μόνο όσα γνωρίζουμε και ακούμε από όλες τις πλευρές. Αυτά τα υπόγεια εργοστάσια υπάρχουν, τίποτα δεν τους έχει συμβεί. Και σε αυτό το πλαίσιο, μου φαίνεται ότι θα ήταν σωστό να αναζητήσουμε όλοι μαζί τρόπους για να τερματίσουμε τις εχθροπραξίες”.
Ο Ρώσος πρόεδρος επιμένει ότι μια διπλωματική λύση που να καλύπτει τις ανάγκες τόσο του Ιράν όσο και του Ισραήλ είναι δυνατή, περιγράφοντας πάντως μια κατάσταση στην οποία η Τεχεράνη διατηρεί το δικαίωμα εμπλουτισμού ουρανίου υπό διεθνή επιτήρηση.
Επιπλέον υπενθύμισε ότι περίπου 600 Ρώσοι εργάζονται στον ιρανικό πυρηνικό σταθμό του Μπουσέχρ και το Ισραήλ έχει δεσμευτεί απέναντι στη Ρωσία για την ασφάλειά τους.
Προηγουμένως είχε αναφέρει με νόημα ότι η Ρωσία δεν προσφέρει κάποια στρατιωτική υποστήριξη προς το Ιράν, διότι το τελευταίο δεν την έχει ζητήσει.
Κοινό μήνυμα με τον Σι
Όλα αυτά αποτελούν μια προσπάθεια της Ρωσίας να βγει από την αμηχανία των πρώτων ημερών μετά την 13η Ιουνίου, οπότε περιοριζόταν σε εκκλήσεις προς όλες τις πλευρές για “αυτοσυγκράτηση”.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για την Κίνα, η οποία σταδιακά ανεβάζει τους ρητορικούς τόνους της υποστήριξης προς το Ιράν. Αλλά ως εκεί.
Βλαντίμιρ Πούτιν και Σι Τζινπίνγκ θέλησαν να εμφανισθούν από κοινού ως η “φωνή της λογικής” σε τηλεφωνική επικοινωνία τους την Πέμπτη, όπου καταδίκασαν έντονα τις ενέργειες του Ισραήλ, αποκαλώντας τες παραβίαση του Χάρτη του ΟΗΕ και άλλων κανόνων του διεθνούς δικαίου, σύμφωνα με το Κρεμλίνο. Ο Κινέζος ηγέτης προέτρεψε τα αντιμαχόμενα μέρη, “ειδικά το Ισραήλ”, να παύσουν το πυρ το συντομότερο δυνατό για να αποφύγουν περαιτέρω κλιμάκωση και περιφερειακές επιπτώσεις.
Σε ένα συγκαλυμμένο μήνυμα προς τον Τραμπ, ο Σι τόνισε ότι “οι μεγάλες δυνάμεις” που έχουν ιδιαίτερη επιρροή στα εμπλεκόμενα μέρη της σύγκρουσης θα πρέπει να εργαστούν για να “ηρεμήσουν την κατάσταση, όχι το αντίθετο”.
Όπως και αν έχει, Πεκίνο και Μόσχα βρίσκονται σε εξαιρετικά λεπτή θέση, τη στιγμή που στοχοποιείται ένας βασικός εταίρος τους στο σχέδιο της ευρασιατικής ολοκλήρωσης και η Δύση φλερτάρει με την ιδέα της στρατιωτικής διείσδυσης στον χώρο όπου κρίνεται τόσο ο κινεζικός “νέος δρόμος του μεταξιού”, όσο και ο ρωσικός “διάδρομος Βορρά-Νότου” από την Πετρούπολη μέχρι τον Ινδικό Ωκεανό.
Κίνα και Ρωσία έχουν συνάψει με το Ιράν στρατηγικές συμφωνίες στον τομέα των επενδύσεων η πρώτη και της άμυνας (αλλά χωρίς πρόβλεψη αμοιβαίας συνδρομής!) η δεύτερη, ενώ συχνά πραγματοποιούν και κοινές ναυτικές ασκήσεις με την Ισλαμική Δημοκρατία. Όμως ούτε οι αιματηρές ρωσικές εκκρεμότητες στην Ουκρανία, ούτε το μακροπρόθεσμο χρονοδιάγραμμα της κινεζικής “ειρηνικής ανάδυσης” επιτρέπουν πρόσθετες στρατιωτικές περιπέτειες και μάλιστα για λογαριασμό ενός εταίρου που διαφυλάσσει πεισματικά την ανεξαρτησία του (για να μην υπολογίσει κανείς και τους ουκ ολίγους ρωσο-ιρανικούς πολέμους του ιστορικού παρελθόντος).
Ο Ερντογάν φοβάται τυχόν κατάρρευση του Ιράν
Μιλώντας την Τετάρτη στην κοινοβουλευτική ομάδα του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), με το ακροατήριό του να φωνάζει το σύνθημα “Κατάρα στο Ισραήλ”, ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας χαρακτήρισε “απόλυτα φυσικό, νόμιμο και θεμιτό δικαίωμα” την “αυτοάμυνα του Ιράν απέναντι στη ληστρική συμπεριφορά του Ισραήλ”.
Από τις 13 Ιουνίου, που ξεκίνησε η σύγκρουση του Ισραήλ με το Ιράν, ο ίδιος βρίσκεται σε έντονη διπλωματική δραστηριότητα, συνομιλώντας δύο φορές με τους προέδρους των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, και του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, αλλά και με λοιπούς ηγέτες.
Στην πραγματικότητα, η στάση της Τουρκίας υπακούει σε σύνθετους και αντιφατικούς υπολογισμούς.
Η ίδια η αντι-ισραηλινή ρητορική του Ερντογάν θα πρέπει να σχετικοποιηθεί – αν μη τι άλλο, διότι οι επιδεινωμένες πολιτικές σχέσεις ουδόλως επηρεάζουν τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων με το εβραϊκό κράτος, αρχής γενομένης από τη μεταφορά μέσω τουρκικών λιμένων αζερικού πετρελαίου στο Ισραήλ. Παράλληλα, το “αδελφό έθνος” του Αζερμπαϊτζάν φιλοξένησε πρόσφατα συνομιλίες της Τουρκίας με το Ισραήλ, προκειμένου να αποφευχθούν “ατυχήματα” στον χώρο της Συρίας, όπου μετά την ανατροπή του Άσαντ οι δύο πλευρές βρίσκονται σε άμεση επαφή.
Το Ιράν, πάλι, αποτελεί άσπονδο φίλο και ιστορικό ανταγωνιστή της Τουρκίας, η οποία, όπως άλλωστε και οι αραβικές μοναρχίες, δεν θα ήθελε επ’ ουδενί να δει την Τεχεράνη να αποκτά πυρηνικό όπλο. Το να “κοντύνει” με οποιονδήποτε τρόπο η Ισλαμική Δημοκρατία είναι μια εξέλιξη που δεν πρόκειται να δυσαρεστήσει τους Τούρκους ιθύνοντες, όμως το να αποσταθεροποιηθεί πλήρως αποτελεί ένα σενάριο το οποίο μόνο ρίσκα αντιπροσωπεύει για την Άγκυρα.
Σε πρώτο επίπεδο, η Τουρκία ανησυχεί για ενδεχόμενο προσφυγικό κύμα από το Ιράν, το οποίο θα επιδείνωνε το βαρύ κλίμα που επικρατεί στην Τουρκία για την παρουσία περίπου 4 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων.
Σε δεύτερο επίπεδο, οποιαδήποτε εκτίναξη της τιμής των υδρογονανθράκων λόγω της αστάθειας στον Περσικό Κόλπο θα επιβαρύνει την κατάσταση της ήδη ευάλωτης τουρκικής οικονομίας.
Ευρύτερα, μια γενικευμένη ανάφλεξη θα απέκλειε την Τουρκία από την Κεντρική Ασία, όπου προσβλέπει σε εντονότερη οικονομικο-πολιτική διείσδυση στις τουρκογενείς πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, ενώ τυχόν αντικατάσταση της Ισλαμικής Δημοκρατίας από ένα φιλοδυτικό καθεστώς θα υποβάθμιζε τον ρόλο της γείτονος ως “προμαχώνα” του ΝΑΤΟ στα ανατολικά.
Αλλά, βεβαίως, το πρώτιστο μέλημα της Άγκυρας είναι η αποτροπή της ενίσχυσης των Κούρδων και η διόλου απίθανη τροφοδότηση αποσχιστικών κινήσεων στις βορειοδυτικές επαρχίες του Ιράν, με ενδεχόμενο αποτέλεσμα τη δημιουργία και τρίτης αυτόνομης κουρδικής οντότητας στα τουρκικά σύνορα, έπειτα από αυτές στη Συρία και το Ιράκ.