Του Κώστα Ράπτη
Το πόσο εύστοχα είναι (ή δεν είναι) τα πλήγματα που εξαπολύει το Ιράν εναντίον ισραηλινών στόχων, δεν είναι εύκολο να το διαπιστώσει ο εξωτερικός παρατηρητής, δεδομένης και της απαγόρευσης μετάδοσης εικόνων από το Ισραήλ.
Ίσως όμως αυτό να μην είναι το κρισιμότερο ερώτημα, διότι κατά τον ισραηλινό σχεδιασμό δεν προβλεπόταν τα αντίποινα αυτά να υπάρξουν καν.
Το κυριότερο στοιχείο της επίθεσης του Ισραήλ στο Ιράν πριν από μία εβδομάδα ήταν η προσπάθεια να οδηγηθεί το ιρανικό καθεστώς σε παράλυση, δια του “αποκεφαλισμού” της στρατιωτικής ηγεσίας του, της αδρανοποίησης της αεράμυνάς του με κυβερνοεπίθεση και της διασποράς γενικευμένης ανασφάλειας μέσω της δράσης σαμποτέρ στρατολογημένων εντός της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Περισσότερο και από το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, το οποίο προβάλλει ως η αιτία για την “προληπτική” επίθεση του Ισραήλ, η προοπτική μιας “αλλαγής καθεστώτος” στην Τεχεράνη βρίσκεται (και ομολογημένα πλέον) στην καρδιά των επιδιώξεων του εβραϊκού κράτους και των υπερατλαντικών του συμμάχων. Αυτή τη λογική άλλωστε υπηρετεί και η φιλολογία, τροφοδοτημένη με αμφίσημες δηλώσεις ακόμη και από τον Ντόναλντ Τραμπ, περί πιθανής εξόντωσης του ανώτατου ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας, αγιατολλάχ Αλί Χαμενεϊ.
Όμως παρά την επιβεβαίωση των αδυναμιών του, το ιρανικό καθεστώς ανασυντάχθηκε, ανταποδίδει τα πλήγματα και εξαρθρώνει με αλλεπάλληλες αστυνομικές επιχειρήσεις τα παράνομα δίκτυα στο έδαφός του. Και το κυριότερο: ο πληθυσμός του Ιράν συσπειρώνεται, από όσα μπορούμε να διακρίνουμε, στη βάση της υπεράσπισης της πατρίδας του, αφήνοντας κατά μέρος την όποια αντίθεσή του προς το καθεστώς.
Το γεγονός ότι οι ισραηλινές επιθέσεις της πρώτης ημέρας δεν περιορίσθηκαν σε αμιγώς στρατιωτικούς στόχους, αλλά κόστισαν τη ζωή δεκάδων αμάχων, που είχαν την ατυχία να συγκατοικούν στις ίδιες πολυκατοικίες με στρατηγούς, υπήρξε καθοριστικό. Η διόλου “ευσεβής” βόρεια Τεχεράνη αισθάνθηκε απειλούμενη κατά τρόπο πολύ πιο άμεσο απ’ ό,τι αν τα πλήγματα αφορούσαν μόνο τους “πυρηνικούς τυχοδιωκτισμούς των αγιατολλάχ”.
Η προσδοκία ότι η Ισλαμική Δημοκρατία θα εισερχόταν ταχέως σε ένα “ντόμινο κατάρρευσης” μαρτυρεί λανθασμένη ανάγνωση του τι είναι το σημερινό Ιράν.
Το Ιράν είναι μια αστικοποιημένη κοινωνία, πολύ διαφορετική λ.χ. από τη Λιβύη, το Ιράκ ή το Αφγανιστάν, όπου επιβιώνει ακόμη η οργάνωση κατά φυλές και οι κρατικοί θεσμοί δεν ήσαν ποτέ ισχυροί.
Επιπλέον, το Ιράν αποτελεί φορέα ισχυρής πολιτισμικής αυτοπεποίθησης, με συνείδηση μεγάλης δύναμης που μετρά ιστορία αιώνων.
Ο ιρανικός εθνικισμός δεν θα πρέπει ποτέ να υποτιμάται, διότι καθορίζει τα πνεύματα περισσότερο και από την σιιτική ροπή προς το μαρτύριο. Για την ακρίβεια, το ισλαμιστικό πολιτικό λεξιλόγιο αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο βρίσκει συνοχή και επιβεβαιώνει την θέλησή της για ανεξαρτησία μια πολυεθνοτική πρώην αυτοκρατορία στα χρόνια της νεωτερικότητας.
Όλος ο 20ός αιώνας, από τη Συνταγματική Επανάσταση του 1906 (που ενέπνευσε και τους Νεότουρκους στη γείτονα Οθωμανική Αυτοκρατορία) μέχρι την άνωθεν επιβεβλημένη “Λευκή Επανάσταση” του σάχη το 1963 και την Ισλαμική Επανάσταση του 1978-9 αποτελεί την αντιφατική προσπάθεια του Ιράν να βρει στον μεταλλασσόμενο σύγχρονο κόσμο μια θέση με τους όρους που πιστεύει ότι του αντιστοιχούν.
Τα ιστορικά τραύματα μιλούν ακόμη: θιασώτες και αντίπαλοι της Ισλαμικής Δημοκρατίας είναι βέβαιο ότι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο επιθυμούν να μην ξαναζήσουν ένα “νέο 1953” (την ανατροπή από ΗΠΑ και Βρετανία της κυβέρνησης Μοσαντέκ που εθνικοποίησε τον πετρελαϊκό τομέα), ενώ ο αιματηρός οκταετής πόλεμος με το Ιράκ την δεκαετία του ’80 είναι πολύ πρόσφατος, ώστε να έχουν εκλείψει τα αντανακλαστικά υπεράσπισης της πατρίδας.
Για το 60% του ιρανικού πληθυσμού που είναι κάτω από 30 ετών και ασφυκτιά, για τις γυναίκες που διεκδικούν την άρση της αστυνόμευσης των ηθών, για τους πληβείους που βρίσκονται σε σχεδόν συνεχή αναταραχή τα τελευταία χρόνια με οικονομικά και όχι μόνο αιτήματα, για τις εθνοτικές μειονότητες που δεν παύουν να θεωρούν το Ιράν σπίτι τους, η προοπτική μιας έξωθεν επιβεβλημένης “αλλαγής καθεστώτος” με χαοτικά χαρακτηριστικά δεν βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη. Μάλιστα για τα κοινωνικά στρώματα που αδημονούσαν να ανοιχτούν στον “κόσμο” (ήτοι τις δυτικές αγορές) και περιφρονούσαν τον “άξονα τις αντίστασης” και τις γεωπολιτικές εμμονές των κυβερνώντων, η επίθεση του Ισραήλ, πόσω μάλλον η πιθανότητα εμπλοκής των ΗΠΑ, αποτελεί οδυνηρή αφύπνιση.