Της Βάσως Αγγελέτου
Με βραδείς ρυθμούς προχωρά η εκταμίευση των δανειακών πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), παρά τον ικανοποιητικό βαθμό απορρόφησης των κονδυλίων, γεγονός που αντανακλά σωρεία παθογενειών που διαχρονικά υπονομεύουν την υλοποίηση των επενδύσεων στη χώρα.
Στις παθογένειες αυτές περιλαμβάνονται, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές της Τράπεζας της Ελλάδος, η γραφειοκρατία και οι καθυστερήσεις στην αδειοδότηση των έργων, καθώς και δυσκαμψίες όπως οι απαιτήσεις σε collaterals οι οποίες για εταιρείες προηγμένης τεχνολογίας (π.χ. σε ΑΙ) δεν έχουν αντίκρισμα.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία για το ΤΑΑ, μέχρι τον Μάρτιο του 2024 είχαν συμβασιοποιηθεί στην Ελλάδα 287 δάνεια, συνολικού προϋπολογισμού 11,15 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 4,75 δισ. ευρώ είναι δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, τα 3,77 δισ. είναι δάνεια των τραπεζών και τα 2,63 δισ. ευρώ είναι ίδια κεφάλαια των επενδυτών.
Ακόμη μεγαλύτερη είναι η υστέρηση των εκταμιεύσεων στο τμήμα του Ταμείου Ανάκαμψης που αφορά στις επιχορηγήσεις, γεγονός που αποδίδεται κυρίως στις δυσκίνητες διαδικασίες εκ μέρους των αρμόδιων φορέων του Δημοσίου.
Το πρόβλημα επισήμανε με δηλώσεις του προ ημερών ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου ώστε να μην χαθεί η ιστορική ευκαιρία αξιοποίησης κονδυλίων ύψους 36 δισ. ευρώ που προσφέρει το πρόγραμμα.
Όπως επισήμανε ο κεντρικός τραπεζίτης, παρότι το ποσοστό απορρόφησης των συνολικών πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης σήμερα είναι ικανοποιητικό (41%) και η Ελλάδα είναι 4η στη σχετική ευρωπαϊκή κατάταξη, ωστόσο, οι εκταμιεύσεις προς τις επιχειρήσεις προχωρούν με βραδύτερο ρυθμό (14% έναντι 29,4% που είναι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος), γεγονός που καθυστερεί την πραγματοποίηση επενδυτικών δαπανών.
Ερωτηθείς σχετικά με τις επισημάνσεις του Επόπτη επί των καθυστερήσεων στα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, ο διευθύνων σύμβουλος της Τράπεζας Πειραιώς Χρήστος Μεγάλου εξήγησε ότι οι καθυστερήσεις εντοπίζονται στην υλοποίηση των επενδύσεων μάλλον παρά στην εκταμίευση των δανείων από τις τράπεζες.
“Προσωπικά δεν θεωρώ ότι υπάρχει χρονική υστέρηση, δεδομένου ότι τα πλάνα των επιχειρήσεων είναι τέτοια που θέλουν ένα εύλογο χρονικό διάστημα προκειμένου να υλοποιηθούν οι επενδύσεις και να ξεκινήσουν οι εκταμιεύσεις”.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Ανώτερος Γενικός Διευθυντής Εταιρικής και Επενδυτικής Τραπεζικής της τράπεζας, Θεόδωρος Τζούρος, από τα 17 δισ. ευρώ που προβλέπονται στο δανειακό σκέλος του Ταμείου Ανάκαμψης, έχουν συμβασιοποιηθεί τα 5 δισ. ευρώ, από τα οποία έχουν εκταμιευτεί τα 1,7 δισ. ευρώ.
“Ο λόγος της υστέρησης είναι η φύση των επενδύσεων”, δήλωσε σχετικά ο κ. Τζούρος. Όταν, για παράδειγμα, η επένδυση αφορά στην κατασκευή ξενοδοχείου, θα πρέπει οι επένδυση να υλοποιηθεί, να εκδοθούν τα σχετικά τιμολόγια και κατόπιν η τράπεζα να προβεί σε εκταμίευση των πόρων του Ταμείου.
“Στην Ελλάδα, οι επενδύσεις δυστυχώς δεν υλοποιούνται σε έξι μήνες αλλά σε δύο χρόνια”, ανέφερε ο ίδιος, εξηγώντας ότι η ταχύτητα των εκταμιεύσεων σχετίζεται με τη φύση των επενδύσεων. Για παράδειγμα, τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών και οπτικών ινών, τα ξενοδοχεία, οι υποδομές, τα κτήρια, έχουν χρόνο ωρίμανσης μεταξύ 2,5 και 3 χρόνια, επισήμανε ο κ. Τζούρος.
Ανάλογη εικόνα επικρατεί και στα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΕΕ, αναφέρουν οι ίδιες εποπτικές πηγές. “Δεν είναι μόνο ελληνικό το πρόβλημα, όμως εμείς διψάμε για επενδύσεις”, αναφέρουν χαρακτηριστικά. Κοινή πεποίθηση του τραπεζικού κλάδου, πάντως, είναι η αναγκαιότητα επέκτασης του χρονικού ορίζοντα του Ταμείου Ανάκαμψης προκειμένου να έχουν τα κράτη μέλη την ευκαιρία απορρόφησης μεγαλύτερου μεριδίου από τα φθηνά επενδυτικά κεφάλαια.
“Θα πρέπει η διάρκεια του προγράμματος να επεκταθεί και αυτό πιστεύω ότι θα συμβεί τελικά”, δήλωσε ο κ. Μεγάλου στο πλαίσιο της πρόσφατης εκδήλωσης για το rebranding της Τράπεζας Πειραιώς.
Το πρόβλημα της καθυστέρησης των εκταμιεύσεων προς τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα επισημαίνουν και μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες οι οποίες, μέσω του Συνδέσμου Τεχνικών Εταιρειών Ανωτέρων Τάξεων, ζητούν επιτακτικά την παράταση της περιόδου υλοποίησης των έργων μετά τον Αύγουστο του 2026.
ΕΝΑ: Μόλις στο 12% η πραγματική απορρόφηση του ΤΑΑ
Σε ακόμη μικρότερο ποσοστό αντιστοιχεί η πραγματική απορρόφηση των πόρων του Ταμείου, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας – Ελλάδα 2.0 του Ινστιτούτου ΕΝΑ, καθώς, όπως υποστηρίζεται, ένα μεγάλο τμήμα των εν λόγω απορροφήσεων είναι “λογιστικές”.
Πρόκειται, δηλαδή, για δαπάνες οι οποίες αφορούν είτε σε ενδιάμεσες μεταφορές ποσών μεταξύ λογαριασμών φορέων της Γενικής Κυβέρνησης στην Τράπεζα της Ελλάδας, για το σκέλος των επιχορηγήσεων, είτε σε πιστώσεις στα συνεργαζόμενα τραπεζικά ιδρύματα, για το σκέλος των δανείων. Πρόκειται για ένα ποσό που αγγίζει τα 5 δισ. ευρώ και αντιστοιχεί σε λογιστική απορρόφηση του 26% του συνόλου των κονδυλίων.
Ένα εξίσου υψηλό ποσό, της τάξης των 5,2 δισ. ευρώ, αφορά πόρους που “λιμνάζουν” και πρόκειται για κονδύλια που έχει στη διάθεσή της η χώρα, αλλά δεν έχουν ενεργοποιηθεί μέσω δράσεων και προγραμμάτων, σύμφωνα με τους οικονομολόγους του ΕΝΑ.
Και η εκταμίευση στις ωφελούμενες επιχειρήσεις υστερεί σημαντικά, σύμφωνα με το ΕΝΑ, καθώς οι συνολικές αναλήψεις είναι μόλις 1,4 δισ. ευρώ – ποσό που αντιστοιχεί σε λογιστική απορρόφηση 21% των συνολικών δανειακών πόρων του σχεδίου και σε πραγματική απορρόφηση μόλις 8%.