Του Κώστα Ράπτη
Ερωτηθείς ο Βλαντίμιρ Πούτιν για το ποια πλευρά είχε την πρωτοβουλία διοργάνωσης της συνάντησης κορυφής με τον Ντόναλντ Τραμπ, η οποία θα πραγματοποιηθεί εντός της εβδομάδας, απάντησε διπλωματικά: “Υπήρχε αμοιβαίο ενδιαφέρον για αυτή τη συνάντηση – δεν έχει σημασία ποιος την πρότεινε πρώτος”.
Αλλά αυτό το “αμοιβαίο ενδιαφέρον” κάθε άλλο παρά εμφανές ήταν κατά τις ημέρες και τις εβδομάδες που προηγήθηκαν αυτής της απροσδόκητης εξέλιξης, η οποία συνιστά μείζονα ανατροπή. Ο Ντόναλντ Τραμπ, υπενθυμίζεται, μέχρι πρότινος εξέφραζε με κάθε τρόπο την “απογοήτευσή” του από τον Πούτιν, ενώ απαντώντας στις “αγέρωχες” αναρτήσεις του πρώην προέδρου της Ρωσίας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, διέταξε τη μετακίνηση δύο αμερικανικών υποβρυχίων εξοπλισμένων με πυρηνικά πλησιέστερα προς τη ρωσική επικράτεια. Επιπλέον, χθες προβλεπόταν να εκπνεύσει η προθεσμία που είχε θέσει ο Τραμπ για τη θέσπιση νέων κυρώσεων, εάν η Ρωσία δεν υπαναχωρούσε.
“Λαγός από το καπέλο”
Και όμως: ο Αμερικανός ειδικός απεσταλμένος (και έμπιστος του Τραμπ), Στιβ Ουίτκοφ, ο οποίος έγινε δεκτός από τον Ρώσο πρόεδρο την Τετάρτη στο Κρεμλίνο, κατάφερε να βγάλει “λαγό από το καπέλο”. Την επόμενη ημέρα η Ρωσία επιβεβαίωνε, διά του κορυφαίου συμβούλου του Κρεμλίνου, Γιούρι Ουσακόφ, ότι συμφωνήθηκε η πραγματοποίηση συνάντησης Πούτιν – Τραμπ, της πρώτης μετά το 2019, εντός των προσεχών ημερών (πιθανότατα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα).
Σχολιάζοντας την επίσκεψη Ουίτκοφ, ο Ουσακόφ ανέφερε: “Η συζήτηση επικεντρώθηκε σε θέματα που αφορούν τις μελλοντικές προσπάθειες συνεργασίας στο πλαίσιο της επίλυσης της ουκρανικής κρίσης. Για άλλη μία φορά, επισημάνθηκε ότι οι σχέσεις Ρωσίας – ΗΠΑ θα μπορούσαν να τεθούν σε μια εντελώς διαφορετική, αμοιβαία επωφελή βάση, σε έντονη αντίθεση προς τον τρόπο που έχουν εξελιχθεί αυτές οι σχέσεις τα τελευταία χρόνια. Όσον αφορά την ουκρανική ατζέντα, κατόπιν πρότασης των Ηνωμένων Πολιτειών, υπήρξε μια κατ’ αρχήν συμφωνία για τη διεξαγωγή μιας διμερούς συνάντησης υψηλού επιπέδου τις επόμενες ημέρες”.
Είναι γνωστό πόσο πολύ επιθυμούσε μια τέτοια συνάντηση ο ένοικος του Λευκού Οίκου, προκειμένου να προβάλει την εικόνα ενός “ειρηνοποιού”, ο οποίος με την “προσωπική διπλωματία” του δίνει λύσεις σε περιττές κρίσεις. Αντιθέτως, το Κρεμλίνο επανειλημμένα είχε τονίσει ότι δεν ενδιαφέρεται για μια απλή κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, η οποία δεν θα αντιμετωπίζει τα “θεμελιώδη αίτια” της κρίσης (βλ. επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς). Και σε κάθε περίπτωση, οι συναντήσεις στο επίπεδο του Πούτιν νοούνταν ως επιστέγασμα μιας διαμορφωθείσας συμφωνίας και όχι ως εκκίνηση της διαπραγμάτευσης.
Τι “δόθηκε”
Η τρίωρη διάρκεια της συνάντησης με τον Ουίτκοφ και το γεγονός ότι οι Πούτιν και Τραμπ “βγαίνουν μπροστά”, διακινδυνεύοντας το κύρος τους, υποδηλώνει ότι το περίγραμμα μιας συμφωνίας έχει ήδη διαμορφωθεί. Συνεπώς, δικαιούμαστε να υποθέτουμε ότι ο Αμερικανός ηγέτης “έδωσε” κάτι – το οποίο ο Ρώσος ομόλογός του βρήκε αρκετά δελεαστικό για να σπεύσει να το λάβει. Για τον Τραμπ, κάτι τέτοιο δεν είναι παρά ο τρόπος του να αναγνωρίσει τα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί και να μετατρέψει μιαν επιχειρησιακή “ουκρανική ήττα” σε διπλωματική “αμερικανική νίκη”.
Ασφαλώς, οι μαξιμαλιστικοί στόχοι που έχει θέσει ο Πούτιν από τον Ιούνιο του 2024 για τον πόλεμο στην Ουκρανία δεν πρόκειται να εκπληρωθούν – συνεπώς μπορούμε να φανταστούμε κάθε είδους συμβιβασμούς ή προσωρινές λύσεις ως προς την εδαφική διάσταση του Ουκρανικού, τις εγγυήσεις ασφαλείας κ.ο.κ.
Όμως, υπάρχει κάτι το οποίο μιλά βαθιά στην επιχειρηματική ψυχή του Τραμπ, αλλά και της ρωσικής ελίτ: η προοπτική άρσης των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και προώθησης αμερικανικών επενδύσεων στη ρωσική επικράτεια. Οι Μοσχοβίτες που είδαν τις προάλλες τον Ουίτκοφ να απολαμβάνει τον περίπατό του στο πάρκο του Ζαριάντιε μαζί με τον επικεφαλής του ρωσικού επενδυτικού ταμείου, Κίριλ Ντιμίτριεφ, θα έπρεπε να έχουν καταλάβει καλύτερα.
Ούτως ή άλλως, η ρωσο-αμερικανική σχέση εκ των πραγμάτων καλύπτει μιαν “ύλη” πολύ ευρύτερη του ουκρανικού ζητήματος. Αρκεί και μόνο να αναλογισθεί κανείς την ανάγκη αποκατάστασης του κατεδαφισθέντος πλέον πλαισίου ελέγχου των εξοπλισμών, όπως κατέδειξε και η πρόσφατη απόφαση της Μόσχας να προχωρήσει σε ανάπτυξη όπλων μέσου βεληνεκούς, αλλά και η ανακοίνωση του Πούτιν ότι οι υπερηχητικοί πύραυλοι “Ορέσνικ” παράγονται πλέον μαζικά για τις ανάγκες του ρωσικού στρατού.
Χωρίς θέση για την Ουκρανία στο τραπέζι
“Η Ρωσία φαίνεται πλέον να κλίνει περισσότερο προς μια κατάπαυση του πυρός. Η άσκηση πίεσης αποδίδει. Αλλά το σημαντικότερο είναι να μην μας παραπλανούν στις λεπτομέρειες – ούτε εμάς ούτε τις ΗΠΑ”, σχολίασε ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Και επανερχόμενος μέσω Χ επέμεινε: “Στην Ουκρανία έχουμε επαναλάβει πολλές φορές ότι η αναζήτηση πραγματικών λύσεων μπορεί να είναι πραγματικά αποτελεσματική σε επίπεδο ηγετών”. Μία συνάντηση σε επίπεδο ηγετών αποτελεί “ξεκάθαρη προτεραιότητα” και μπορεί “να καταλήξει σε πραγματικά βιώσιμη ειρήνη”.
Συνεπώς και το Κίεβο εμφανίζεται περισσότερο έτοιμο από ποτέ για μία λύση. Άλλωστε το γεγονός ότι το 69% των Ουκρανών πολιτών προκρίνει, σύμφωνα με έρευνα της Gallup, τον άμεσο τερματισμό του πολέμου (έναντι μόλις 24% όσων επιλέγουν τη συνέχισή του μέχρι τη νίκη) αποτελεί δεδομένο που δεν μπορεί να παραγνωρισθεί.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας είχε ευθύς μετά την επίσκεψη του Ουίτκοφ στο Κρεμλίνο τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ντόναλντ Τραμπ, με τη συμμετοχή και Ευρωπαίων ηγετών. Ακολούθησαν την Πέμπτη τηλεφωνικές επαφές του Ζελένσκι με τους ηγέτες της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας με θέμα ενδεχόμενη εκεχειρία, εγγυήσεις ασφαλείας καθώς και την πρόταση για μια τριμερή συνάντηση κορυφής ΗΠΑ – Ρωσίας – Ουκρανίας.
Αλλά και ο Πούτιν συνομίλησε με μη κατονομαζόμενους συμμάχους, προφανώς για να καθησυχάσει το Πεκίνο ότι δεν αναζητεί εναλλακτικές στον ασφυκτικό εναγκαλισμό του.
Πάντως ο Τραμπ δήλωσε έτοιμος να συναντηθεί με τον Πούτιν ακόμη και αν ο Ρώσος ομόλογός του αρνηθεί να δει τον Ζελένσκι. Κατά τις υπηρεσίες της ρωσικής προεδρίας δεν συντρέχουν οι “προϋποθέσεις”, ώστε να οργανωθεί συνάντηση με τον Ουκρανό πρόεδρο. Συνεπώς, η διεκδίκηση μιας “θέσης στο τραπέζι” για τον Ζελένσκι δεν επιτυγχάνει τον στόχο της διατάραξης της ρωσο-αμερικανικής επαναπροσέγγισης, που ενδεχομένως έχουν κατά νου οι εντεύθεν του Ατλαντικού θιασώτες της “εξαγοράς χρόνου”.
