Του Κώστα Ράπτη
Καθ’ οδόν προς την εξαγγελθείσα χερσαία επίθεση των ισραηλινών δυνάμεων στη λιβανική επικράτεια ακούσθηκε συχνά η έκφραση “de-escalation through escalation”: αποκλιμάκωση δια της κλιμακώσεως. Άλλωστε, μόλις χθες, ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Μάθιου Μίλερ δήλωνε χαρακτηριστικά ότι μερικές φορές η στρατιωτική δράση μπορεί να ανοίξει τον δρόμο στη διπλωματία. Όμως την αποκλιμάκωση δια της κλιμακώσεως τη δοκιμάζει πλέον το Ιράν.
Η χθεσινοβραδινή επίθεση της Ισλαμικής Δημοκρατίας στο Ισραήλ με εκατοντάδες πυραύλους είχε χαρακτηριστικά αναβαθμισμένα σε σχέση με την αντίστοιχη του Απριλίου, όταν η Τεχεράνη προέβη σε αντίποινα για το πλήγμα εναντίον του προξενείου της στη Δαμασκό. Ο χρόνος αντίδρασης που δόθηκε στην ισραηλινή πλευρά ήταν μικρότερος και ο αριθμός των πυραύλων μεγαλύτερος, με αποτέλεσμα το ισραηλινό αντιπυραυλικό σύστημα Iron Dome να δείξει τα όριά του απέναντι σε μία “επίθεση κορεσμού”.
Μολονότι η ύπαρξη στρατιωτικής λογοκρισίας στο Ισραήλ δεν μας επιτρέπει να αποκτήσουμε πλήρη εικόνα, είναι προφανές (και αποτυπωμένο σε βίντεο πολιτών) ότι δεκάδες ιρανικοί πύραυλοι διαπέρασαν τον ισραηλινό εναέριο χώρο και έπληξαν σημαντικούς στόχους των υποδομών και της πολεμικής μηχανής του εβραϊκού κράτους. Το αν αληθεύουν οι ιρανικοί ισχυρισμοί ότι καταστράφηκε η αεροπορική βάση Νεβατίμ, ότι τέθηκαν εκτός λειτουργίας πάνω από 20 μαχητικά F-35 και ότι επλήγη θαλάσσια πλατφόρμα άντλησης φυσικού αερίου, μένει βέβαια να φανεί.
Η επιχείρηση “Αληθής Υπόσχεση 2” (όπως ονομάσθηκε, ως συνέχεια εκείνης του Απριλίου) αποτελεί μιαν ιδιόμορφη αντιστροφή των απειλών του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου από του βήματος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ότι “το μακρύ χέρι του Ισραήλ μπορεί να φθάσει σε οποιοδήποτε σημείο της ιρανικής επικράτειας και της περιοχής”. Αποτελεί επίσης αναίρεση των όσων διαδίδονταν διαδικτυακά (από λογαριασμούς φιλικούς προς το Ισραήλ ή τις μοναρχίες του Περσικού Κόλπου) ότι το Ιράν “ξεπούλησε τη Χεζμπολάχ”.
Η λογική λέει ότι δίχως την δυνατότητα να μάχεται το Ισραήλ δι’ αντιπροσώπων κοντά στα σύνορά του, το Ιράν μένει το ίδιο έκθετο απέναντι στις επιβουλές μιας πυρηνικής δύναμης, η οποία κατονομάζει την Ισλαμική Δημοκρατία ως “την κεφαλή του χταποδιού” το οποίο πρέπει να εξοντωθεί για να αναδυθεί μια “νέα Μέση Ανατολή”.
Εξ ου και η φαινομενική αντίφαση ανάμεσα στην απόφαση να εξαπολυθεί η επιχείρηση “Αληθής Υπόσχεση 2” και στα μηνύματα κατευνασμού που εξέπεμψε ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν κατά τη δική του ομιλία στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Δεν πρόκειται μόνο για το γεγονός ότι ο μεταρρυθμιστής Πεζεσκιάν πορεύεται υπό τη σκιά του αγιατολλάχ Χαμενεΐ και των Φρουρών της Επανάστασης, που έδειξαν και πάλι ότι αυτοί έχουν τον τελευταίο λόγο σε ζητήματα πολέμου και ειρήνης. Είναι και το γεγονός ότι σύμπασα η ιρανική ηγεσία θεωρεί πως δίχως την αποκατάσταση αποτροπής απειλείται ευθέως στο έδαφός της. Θεωρεί δε πως μπορεί να χορογραφήσει τα πράγματα κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μην κινητοποιήσει ανεξέλεγκτη περιφερειακή κλιμάκωση.
Πρόκειται βέβαια για ρίσκο, δεδομένου του ότι εκκρεμεί η ισραηλινο-αμερικανική ανταπάντηση, η οποία πάντως δεν εκδηλώθηκε άμεσα, γεγονός που παραπέμπει σε προβληματισμό και ανάγκη βαθιάς προεργασίας. Μένει να φανεί αν θα στοχευθούν ιρανικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις, όπως το θέλουν οι τελευταίες πληροφορίες ή θέσεις του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης, όπερ θα συνιστούσε εξέλιξη πολύ μεγαλύτερης κλίμακας (επίθεση σε πυρηνικές εγκαταστάσεις ισοδυναμεί, και μόνο για τον φόβο απελευθέρωσης ραδιενέργειας, με πυρηνική επίθεση).
Πρέπει επίσης να αξιολογηθεί η σιωπή της Μόσχας και του Πεκίνου. Χαρακτηριστικά, ο Βλαντίμιρ Πούτιν “δεν βρήκε τον χρόνο” για την τηλεφωνική επικοινωνία που φέρεται να του ζήτησε ο Νετανιάχου εν αναμονή της ιρανικής επίθεσης.
Σε κάθε περίπτωση, το Ιράν και οι σύμμαχοί του πρωτίστως ενδιαφέρονται να παρασύρουν το Ισραήλ σε έναν αργόσυρτο πόλεμο φθοράς που θα το υπονομεύσει οικονομικά, στρατιωτικά και δημογραφικά. Για τον ίδιο ακριβώς λόγο η κυβέρνηση Νετανιάχου επείγεται να οδηγήσει τα πράγματα μίαν ώρα αρχύτερα σε “καθαρές λύσεις”, “εκβιάζοντας” ασφαλώς την αμεσότερη αμερικανική εμπλοκή.
Πάντως, με δεδομένο και το ότι η Χεζμπολάχ επανήλθε στα πλήγματα βαθιά εντός του Ισραήλ, ενώ η προαναγγελθείσα ισραηλινή χερσαία επιχείρηση στον Λίβανο δεν εκδηλώνεται, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η σημασία των βαρύτατων πληγμάτων που επέφερε το τελευταίο δεκαπενθήμερο το εβραϊκό κράτος στη σιιτική οργάνωση θα πρέπει, σε ό,τι αφορά τη “μεγάλη εικόνα” εφεξής, να σχετικοποιηθεί.
Αν υπάρχει κάποια μονιμότερη παρακαταθήκη μεσοπρόθεσμα, αυτή αφορά την ακύρωση της δυνατότητας άσκησης διπλωματίας, καθώς το Ιράν και οι σύμμαχοί του έχουν κάθε λόγο να αξιολογούν την πρόταση εκεχειρίας στον Λίβανο, την οποία είχαν επεξεργασθεί η Γαλλία και οι ΗΠΑ (επιχειρώντας να επιτύχουν με διπλωματικά μέσα ό,τι το Ισραήλ φιλοδοξεί να επιβάλει στρατιωτικά, δηλ. την αναδίπλωση της Χεζμπολάχ βορείως του ποταμού Λιτάνι), ως “παγίδα” η οποία χαλάρωσε τα δικά τους αντανακλαστικά.
Και πάντως οι δυτικές χώρες συσπειρώνονται και πάλι ρητά γύρω από το Ισραήλ, το οποίο ισχυρίζονται ότι προσπαθούν ανεπιτυχώς επί έναν χρόνο να χαλιναγωγήσουν, ώστε να αποφευχθεί η περιφερειακή ανάφλεξη.