Αντιμέτωπος με ποινικές ευθύνες για την εγκατάλειψη της μονάδας επεξεργασίας λυμάτων της Πάτμου είναι ο δήμαρχος του νησιού Νικήτας Τσαμπαλάκης, καθώς αποδεικνύεται ότι ο βιολογικός καθαρισμός δεν λειτουργούσε σύμφωνα με τις προδιαγραφές εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια.
Παράλληλα, αναμένεται η ανακοίνωση προστίμου στον δήμο από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου μετά την αυτοψία υπαλλήλων της στα τέλη Αυγούστου, εξαιτίας του σάλου που προκλήθηκε από την έντονη δυσοσμία σε πολλές περιοχές της Πάτμου στην κορύφωση της τουριστικής κίνησης.
Η έκθεση των επιθεωρητών Περιβάλλοντος είναι στο στάδιο της ολοκλήρωσης και πρόκειται να σταλεί στον δήμο, ενώ αναμένονται και τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών στο δίκτυο της ύδρευσης που θα εντοπίσουν και τα αίτια για το «καφέ νερό» που τρέχει σε βρύσες του νησιού.
Συνεργείο της ΕΥΔΑΠ κατόρθωσε να λειτουργήσει τουλάχιστον η προεπεξεργασία των λυμάτων, που σημαίνει ότι εξακολουθούν μεν να καταλήγουν ανεπεξέργαστα στη θάλασσα, αλλά πλέον χωρίς και τα στερεά απόβλητα, όπως συνέβαινε μέχρι τα τέλη του Αυγούστου. «Ακόμα και τα μωρομάντιλα που πετάγονταν στις αποχετεύσεις κατέληγαν στη θάλασσα μαζί με τα λύματα», έλεγαν χαρακτηριστικά στελέχη της ΕΥΔΑΠ που έσπευσαν στο νησί μετά τον διεθνή σάλο για τις εικόνες ντροπής στην κορύφωση της τουριστικής περιόδου.
Νέες μεμβράνες €80.000
Το χρόνιο πρόβλημα στη μονάδα έχει δημιουργηθεί από το δίκτυο της αποχέτευσης στο οποίο εισέρχεται θαλασσινό νερό, με το αλάτι να καταστρέφει τους βιοαντιδραστήρες της μονάδας. Παράλληλα, ο υποθαλάσσιος αγωγός παραμένει φραγμένος από φερτά υλικά, που είχαν κατακλύσει το δίκτυο αποχέτευσης σε μια μεγάλη νεροποντή, καθώς μαζί με τα λύματα καταλήγουν στον βιολογικό και τα όμβρια.
Ο δήμαρχος του νησιού, που έχει και την ευθύνη της λειτουργίας της μονάδας επεξεργασίας των λυμάτων, υποστήριξε μιλώντας στο OPEN ότι το πρόβλημα θα έχει λυθεί σε 45 ημέρες. Ωστόσο, το δημοτικό συμβούλιο ακύρωσε προ ημερών τη μελέτη αποχέτευσης του Κάμπου, ενός από τους βασικούς οικισμούς του νησιού, ξεσηκώνοντας έντονες τοπικές αντιδράσεις.
Ο δήμος πάντως έχει προχωρήσει σε παραγγελία νέων μεμβρανών προκειμένου να αντικαταστήσει τους κατεστραμμένους βιοαντιδραστήρες της μονάδας επεξεργασίας λυμάτων, με το κόστος τους να φτάνει στα 80.000 ευρώ.
Αυξήσεις και έλλειμμα
Την ίδια στιγμή, η πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου αποφάσισε αυξήσεις-σοκ τόσο για την ύδρευση όσο και για την αποχέτευση. Οπως αναφέρουν τα «Πατμιακά Χρονικά» που είδαν τους λογαριασμούς, για το α’ τετράμηνο του έτους ο καταναλωτής θα πληρώσει για κατανάλωση 60 κυβικών μέτρων 125,45 ευρώ, ενώ την περυσινή χρονιά για την ίδια κατανάλωση είχε πληρώσει 78,51 ευρώ. Πρόκειται για αύξηση γύρω στο 65%. Ακόμα μεγαλύτερες είναι οι αυξήσεις που επιβλήθηκαν στην αποχέτευση -παρότι δεν λειτουργεί- και φτάνουν στο 110%!
Η συμπολίτευση του δήμου κάνει λόγο για μεγάλο έλλειμμα 418.000 ευρώ στον τομέα ύδρευσης και αποχέτευσης που δημιουργήθηκε λόγω του υψηλού -όπως υποστηρίζουν τα στελέχη της- κόστους παραγωγής νερού από τις αφαλατώσεις, τη λειτουργία του βιολογικού και του υψηλού κόστους επισκευής και συντήρησης του «τρύπιου» δικτύου ύδρευσης.
Διάτρητο δίκτυο
Αντίθετα, η πλευρά του πρώην δημάρχου Λευτέρη Πέντε υποστηρίζει ότι ενώ παράγονται 500.000 κυβικά νερού πληρώνονται μόνο 200.000 κυβικά μέτρα και τα υπόλοιπα είτε χάνονται λόγω του δικτύου, είτε απλώς δεν πληρώνονται!
Οι καταγγελίες δίνουν και παίρνουν στο νησί, καθώς οι δημοτικοί σύμβουλοι της μειοψηφίας υποστηρίζουν ότι κάποιοι ανοίγουν τις εγκαταστάσεις του βιολογικού τα απογεύματα προκειμένου να αδειάζουν εκεί τα λυματοφόρα, υπονοώντας ότι δεν πληρώνονται στον δήμο ούτε τα 10 ευρώ που έχουν οριστεί για κάθε βυτίο με λύματα…
Παράλληλα, τα τοπικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι μεγάλες ποσότητες νερού χάνονται λόγω διαρροών εξαιτίας του παλιού δικτύου του νησιού, χωρίς να ασχολείται κανείς με τις απαραίτητες επιδιορθώσεις. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι τον τελευταίο μήνα δεκάδες κυβικά νερού χάνονται καθημερινά στο Βαπτιστήριο στο λιμάνι της Σκάλας, λόγω διαρροής του δικτύου.
Το χρονικό της κατάρρευσης
Στις 8 Μαΐου του 2023 ο νεοσύστατος -τότε- Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Πάτμου «Ιππόκαμπος» προχώρησε σε καταγγελία, που απέστειλε σε όλες τις αρμόδιες αρχές, ότι ο βιολογικός καθαρισμός που είχε κατασκευαστεί με χρήματα του ΕΣΠΑ το 2018 είχε πάψει να λειτουργεί και τα λύματα ρίχνονταν και πάλι στη θάλασσα.
Δήμαρχος τότε ήταν ο κ. Πέντες, ο οποίος λίγες ημέρες πριν από την καταγγελία είχε ξεκινήσει τις διαδικασίες ανάδειξης ανάδοχης εταιρείας που θα αναλάμβανε τη λειτουργία του βιολογικού. Σε χρόνο ρεκόρ, μόλις έναν μήνα μετά, την 1η Ιουνίου, υπέγραφε τετράμηνη σύμβαση για τη λειτουργία του βιολογικού με την ελληνική εταιρεία Waste-Water-Energy (WWE) αντί 37.079 ευρώ.
Οι διαδικασίες επιταχύνθηκαν από τον κ. Πέντε μετά την καταγγελία του «Ιππόκαμπου», καθώς πλησίαζαν οι δημοτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2023. Το θέμα, ασφαλώς, κυριάρχησε στην προεκλογική περίοδο, με αποτέλεσμα ο ίδιος να βρεθεί στη θέση της αντιπολίτευσης και ο κ. Τσαμπαλάκης να πάρει τον δήμο με 300 ψήφους διαφορά.
Ωστόσο, η επίσπευση των διαδικασιών δεν απέτρεψε τον έλεγχο από τους επιθεωρητές Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, που έκαναν δύο αυτοψίες στον βιολογικό καθαρισμό της Πάτμου το καλοκαίρι του 2023 μετά την καταγγελία του «Ιππόκαμπου» και συνέταξαν έκθεση για την οποία, όπως ανέφεραν, «δεν βρήκαν ανταπόκριση» από τον δήμο. Σημειώνεται ότι η έκθεση των επιθεωρητών Περιβάλλοντος έφτασε στον Δήμο της Πάτμου τον Ιανουάριο του 2024, στην αρχή της δημαρχίας Τσαμπαλάκη.
Η εταιρεία WWE είναι εκείνη για την οποία ο νυν δήμαρχος Νικήτας Τσαμπαλάκης δήλωσε ότι κληρονόμησε από την προηγούμενη δημοτική αρχή – αν και η διετής σύμβαση που ισχύει σήμερα υπογράφηκε στις αρχές Φεβρουαρίου του 2024 επί δημαρχίας του.
Όλες οι διαδοχικές συμβάσεις του Δήμου της Πάτμου με τη WWE, όπως και η ισχύουσα, περιλαμβάνουν ένα κεφάλαιο που δεν υπήρχε σε καμία από τις προηγούμενες: ενώ από το 2019 έως το 2023 στη σύμβαση αναγράφονταν μόνο οι υποχρεώσεις του αναδόχου, πλέον συμπεριλαμβάνονται και εκείνες του δήμου: συγκεκριμένα, η δημοτική αρχή βαρύνεται πλέον και με τις δαπάνες «αντικατάστασης εξοπλισμού ή στοιχείων αυτού λόγω φθορών ή βλαβών ή οποιασδήποτε άλλης αιτίας και δεν οφείλονται σε κακή λειτουργία και συντήρηση του αναδόχου».
Πώς προέκυψε αυτή η «λεπτομέρεια» στις συμβάσεις για τη λειτουργία του βιολογικού της Πάτμου; Από το γεγονός ότι οι μεμβράνες -η καρδιά της επεξεργασίας των λυμάτων- της μονάδας του βιολογικού καθαρισμού είχαν καταστραφεί ήδη από το 2023 και επομένως η μονάδα δεν λειτουργούσε σύμφωνα με τις προδιαγραφές.
Η WWE, που συνεργάζεται με περισσότερους από 30 δήμους και τις μισές περιφέρειες της χώρας, έκανε τις απαραίτητες μετρήσεις στο δίκτυο της αποχέτευσης για το ποσοστό της αλατότητας των λυμάτων που έδειχναν το πρόβλημα – ωστόσο ο δήμος δεν ασχολήθηκε με το θέμα προτού ξεσπάσει ο θόρυβος από τα δημοσιεύματα…
Στη συνέντευξή του στο OPEN την 1η Σεπτεμβρίου ο δήμαρχος του νησιού υποστήριξε ότι ο βιολογικός καθαρισμός λειτουργούσε «μερικώς» -τη στιγμή που τα λύματα έφταναν μέσω υπερχείλισης στη θάλασσα εντελώς ανεπεξέργαστα και μάλιστα μαζί με τα στερεά απόβλητα, αφού δεν λειτουργούσε ούτε η προεπεξεργασία στη μονάδα.
Το συνεργείο της ΕΥΔΑΠ, που επιστρατεύτηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος όταν μετά τα μέσα Αυγούστου η έντονη δυσοσμία από τον χώρο του βιολογικού καθαρισμού προκάλεσε πλήθος δημοσιευμάτων που εξέθεσαν το νησί διεθνώς, βρήκε μόνο βλάβες, όπως και τον φραγμένο υποθαλάσσιο αγωγό, τον οποίο πλέον ο δήμος επιδιώκει να καθαρίσει με τη συνδρομή επαγγελματία δύτη…
Η οξείδωση
Το πρόβλημα της μονάδας του βιολογικού της Πάτμου, δηλαδή η καταστροφή των μεμβρανών και των διάφορων μεταλλικών μερών του εξοπλισμού από το αλάτι της θάλασσας που εισχωρεί στους αγωγούς της αποχέτευσης οι οποίοι στα παραλιακά μέρη έχουν τοποθετηθεί κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, δεν εντοπίζεται μόνο στο συγκεκριμένο νησί, αλλά στις περισσότερες νησιωτικές και παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας μας, όπου οι αγωγοί της αποχέτευσης τρέχουν κάτω από το επίπεδο της θάλασσας.
Είτε λόγω αστοχιών στην τοποθέτηση των σωλήνων ή των δακτυλίων στεγάνωσης, είτε λόγω δυσλειτουργιών στα φρεάτια, παρατηρείται εισροή θαλασσινού νερού στους αγωγούς, που έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του χρόνου ζωής των μεμβρανών των βιολογικών καθαρισμών, που υπό φυσιολογικές συνθήκες έχουν διάρκεια 7-8 έτη.
Στην περίπτωση της Πάτμου, το πρώτο πρόστιμο από την Περιφέρεια επιβλήθηκε ύστερα από μόλις δύο χρόνια λειτουργίας, ενώ τα σοβαρά προβλήματα ξεκίνησαν τέσσερα χρόνια μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του.
Μετά την κατακραυγή, ο δήμος έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια λειτουργίας της δεύτερης δεξαμενής του βιολογικού, που δεν είχε χρησιμοποιηθεί έως τώρα. Η δεξαμενή διαθέτει μεμβράνες, ωστόσο δεν είναι σαφές αν μπορούν να χρησιμοποιηθούν πια, καθώς δεν φυλάσσονταν στις αποθήκες, αλλά είχαν τοποθετηθεί κανονικά. Οπως υποστηρίζουν στελέχη της ΕΥΔΑΠ που μετέβησαν στο νησί, πρόκειται για «πολυκαιρισμένες» μεμβράνες με πολύ μειωμένο χρόνο ζωής.
