Του Κώστα Ράπτη
Μπροστά τους οι αμερικανικές εκλογές μοιάζουν με… συνοικιακές αρχαιρεσίες, τουλάχιστον από τη δημογραφική άποψη. Η Ινδία των 1,4 δισεκατομμυρίων κατοίκων πραγματοποιεί από τις 19 Απριλίου έως την 1η Ιουνίου τις ανά πενταετία εκλογές για την ανάδειξη της Lok Sabha, ήτοι της εθνικής Κάτω Βουλής των 543 εδρών, που αντιστοιχούν σε ισάριθμες μονοεδρικές περιφέρειες από τις 28 πολιτείες και τις 8 ενωσιακά εδάφη, αναλογικά κατανεμημένες προς τον πληθυσμό τους.
Το γεγονός ότι η Ινδία αποτελεί την μεγαλύτερη σε πληθυσμό χώρα του πλανήτη (και μάλιστα την μεγαλύτερη κοινοβουλευτική δημοκρατία), καθώς και την μόνη η οποία το 2023 κατέγραψε ρυθμό ανάπτυξης που άγγιξε το 8% θα αρκούσε για να καταδειχθεί η σημασία αυτών των εκλογών. Πόσω μάλλον που στην παρούσα συγκυρία των θεαματικών γεωπολιτικών μεταβολών, ο ρόλος της Ινδίας, που διαφυλάσσει επίζηλα την στρατηγική της αυτονομία, είναι κεφαλαιώδης για τη διαμόρφωση των διεθνών ισορροπιών .
Χώρα-κλειδί
Ιδρυτικό μέλος των Αδεσμεύτων, πυρηνική δύναμη από τη δεκαετία του ’90, μέλος στις μέρες μας της Ομάδας Brics, παραδοσιακή φίλη και εισαγωγέας οπλισμού της Ρωσίας (την οποία διευκόλυνε στις πετρελαϊκές της εξαγωγές κατά παράκαμψη των κυρώσεων της Δύσεως), εκ γενετής εχθρός του Πακιστάν (γεγονός το οποίο καλλιεργεί αντι-ισλαμικά αντανακλαστικά και διάθεση προσέγγισης του Ισραήλ), ανταγωνίστρια της Κίνας, με την οποία πάντως αναζητεί ένα modus vivendi, παρά τις ενίοτε εκρηκτικές μεθοριακές τους διαφορές, η Ινδία αποτελεί επίσης αντικείμενο εντατικού “φλερτ” από πλευράς των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες προσβλέπουν στην οικοδόμηση ενός μετώπου ανάσχεσης του Πεκίνου, με τη συμμετοχή του Δελχί, του Τόκιο και της Καμπέρας, αλλά και στην φιλελευθεροποίηση της αχανούς ινδικής εσωτερικής αγοράς.
Αυτή η ιδιαιτερότητα εξηγεί το γιατί οι ΗΠΑ είναι υποχρεωμένες να παραβλέπουν το γεγονός ότι ο Ναρέντρα Μόντι προέρχεται από το ίδιο “καλούπι” των αντι-φιλελεύθερων εθνικιστών πολιτικών όπως ο Πούτιν ή ο Ερντογάν. Αν και η Ουάσιγκτον φροντίζει να “διορθώνει” κατά καιρούς το μήνυμα, αναδεικνύοντας όλο και πιο συχνά τις εκτροπές της κυβέρνησης Μόντι σε ό,τι αφορά την θέση των μειονοτήτων (Μουσουλμάνων, Σιχ) στο πλαίσιο της εμπέδωσης του ινδουιστικού εθνικισμού.
Προέρχεται άλλωστε ο Ινδός πρωθυπουργός από την οργάνωση RSS, η οποία διαχρονικά καλλιεργεί μια μορφή ινδουιστικού εθνικισμού με φασίζουσες τάσεις, γεγονός όχι χωρίς συνέπειες για εσωτερική ειρήνη της πολύγλωσσης, πολυθρησκευτικής και εν γένει πολύχρωμης χώρας.
Μάλιστα δυτικά μέσα ενημέρωσης δεν διστάζουν να υποστηρίξουν στον τίτλο σχετικών άρθρων τους ότι “υπό τον Μόντι η δημοκρατία στην Ινδία πνέει τα λοίσθια”.
Δεν είναι τυχαίο ότι η προεκλογική εκστρατεία του Μόντι ξεκίνησε με τη συγκέντρωση εκατομμυρίων Ινδών, για τα εγκαίνια, μετά από τριάντα χρόνια εργασιών, του ογκώδους ναού του θεού Ραμ στην Αγιόντια του κρατιδίου Ούταρ Πραντές (του πολυπληθέστερου της χώρας). Εκεί ακριβώς το 1992, έτος καμπής για τον ινδουιστικό εθνικισμό ξέσπασαν αιματηρές συγκρούσεις, όταν φανατικοί κατέστρεψαν μουσουλμανικό τέμενος του 16ου αιώνα, για να καταλάβουν τον χώρο, όπου φέτος ο Μόντι πραγματοποίησε τα λαμπρά εγκαίνια, με τον αρχηγό του RSS να συμπεριλαμβάνεται βεβαίως μεταξύ των ομιλητών.
Όλο και πλησιέστερα προς τη Μεσόγειο
Η γεωπολιτική ιδιαιτερότητά της έδωσε πάντως στην Ινδία την δυνατότητα να προεδρεύσει επιτυχώς στη σύνοδο της G20 τον περασμένο Σεπτέμβριο, εν μέσω εντάσεων που θα καθιστούσαν αδιανόητη ακόμη και την έκδοση τελικής δήλωσης, και παράλληλα να ανακοινώσει στα περιθώρια της διοργάνωσης το φιλόδοξο σχέδιο του διαδρόμου IMEC, που με εναλλαγή θαλάσσιων και χερσαίων οδών, θα συνδέει τον ασιατικό γίγαντα με τα λιμάνια του Περσικού Κόλπου και εκείθεν τη Χάιφα (το λιμάνι της οποίας απέκτησε πέρσι ο ινδικός όμιλος Adani) και τον Πειραιά, ως πύλη προς την Ευρώπη.
Πρόκειται βεβαίως για μια εναλλακτική (ή μάλλον ανταγωνιστική) διαδρομή προς τους κινεζικούς νέους “δρόμους του μεταξιού”, που με την επένδυση της Cosco στο αθηναϊκό επίνειο έχουν ήδη αποκτήσει προβάδισμα, προς ανησυχία των ΗΠΑ.
Άλλα σχήματα συνεργασίας που φέρνουν την χώρα του Μόντι πλησιέστερα προς την περιοχή μας είναι η τριμερής Ινδίας-Γαλλίας-Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και ο διάλογος Ι2U2 (Ινδία, ΗΠΑ, Ισραήλ, ΗΑΕ). Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να ειδωθεί και η προ μηνών επίσκεψη Μητσοτάκη στην Ινδία.
Σε κάθε περίπτωση, οι χώρες της ευρύτερης γειτονιάς μας αντικρίζουν την Ινδία όχι μόνο ως οικονομικό εταίρο, αλλά και από την οπτική γωνία της ασφάλειας. Η χώρα του Μόντι δεν είναι πια μόνο εισαγωγέας πετρελαίου και αποδέκτης μεταναστευτικών εμβασμάτων, αλλά και μια στρατιωτική δύναμη που θα μπορούσε να έχει ρόλο στην ασφάλεια των θαλασσίων.
Περίπλοκο μωσαϊκό
Θα καταφέρει ο Μόντι να εξασφαλίσει τρίτη κατά σειρά πρωθυπουργική θητεία; Όλα τα δεδομένα τον ευνοούν, όπως απέδειξαν ορισμένες πολιτειακές εκλογές των τελευταίων μηνών όπου το κυβερνών κόμμα επικράτησε, παρά τα προγνωστικά. Όμως αυτό κάθε άλλο παρά αδιάφορες καθιστά τις διεξαγόμενες εκλογές.
Η ιδιαιτερότητα του ινδικού συστήματος έγκειται στο ότι δεκάδες πολιτικά κόμματα έχουν αποκλειστικά πολιτειακή βάση και ελάχιστα μόνο είναι πανεθνικώς οργανωμένα. Για τον λόγο αυτό, στις γενικές εκλογές αντιπαρατίθενται συνασπισμοί, συχνά ετερόκλητοι, η συγκρότηση των οποίων στηρίζεται στις δεξιότητες συναλλαγής των πρωταγωνιστών. Και βέβαια δεν λείπουν οι συχνές μεταστροφές: λ.χ. το Κόμμα του Κογκρέσου και το Κομμουνιστικό Κόμμα έκαναν τα πάντα για να εκθρονίσουν την ανεξάρτητη πρωθυπουργό της Δυτικής Βεγγάλης, Μαμάτα Μπάνερτζι στις τελευταίες πολιτειακές εκλογές, αλλά τώρα “συμμαχούν” μαζί της σε κεντρικό επίπεδο, εναντίον του Μόντι.
Το κόμμα Bharatiya Janata του πρωθυπουργού Μόντι, πορεύεται σε συνασπισμό με άλλα 34 κόμματα από όλη τη χώρα στο πλαίσιο της Εθνικής Δημοκρατικής Συμμαχίας, έχοντας απέναντί του κυρίως τον νεοσύστατο συνασπισμό 28 κομμάτων με το ακρωνύμιο “I.N.D.I.A”, όπου κυριαρχεί το ιστορικό κεντροαριστερό Κόμμα του Κογκρέσου, μαζί με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδίας (Μαρξιστικό) και το κίνημα Aam Adhmi, που προέκυψε από τις διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς το 2011.
Το πλεονέκτημα του Μόντι προκύπτει σε έναν βαθμό από το γεγονός ότι οι αντίπαλοί του δεν έχουν προβάλλει ακόμη κάποια ηγετική προσωπικότητα για την πρωθυπουργία ούτε έχουν συμφωνήσει στην κατανομή των περιφερειών. Κυρίως όμως η ισχύς του εθνικιστή πρωθυπουργού προκύπτει από έναν συνδυασμό της “ταυτοτικής πολιτικής” με αξιοσημείωτες κοινωνικές μεταβιβάσεις, λ.χ. επιδοτήσεις καυσίμων ή τροφίμων. Η “επιστροφή της Ινδίας στον εαυτό της” και η “αποκατάσταση του μεγαλείου της” (που ακούγεται τόσο ανησυχητικά στα αυτιά της μουσουλμανικής μειονότητας των 200 εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά και της χριστιανικής) καταφέρνει, παραδόξως εκ πρώτης απόψεως, να γεφυρώνει την πολιτικο-οικονομική ελίτ περί τον Μόντι με τους μη προνομιούχους της ινδικής κοινωνίας (λ.χ. της κατώτερες κάστες στις οποίες επιφυλάσσεται το 15% των βουλευτικών εδρών).
Βέβαια, ο Μόντι δεν γνώρισε μόνο επιτυχίες ή νίκες κατά τη θητεία του. Χαρακτηριστικό υπήρξε το χάος που προέκυψε κατά την προσπάθεια περιορισμού της χρήσης μετρητών ή η υποχώρησή του κατά την πολύμηνη αναμέτρησή του με τους κινητοποιημένους αγρότες (η πρωτοπορία των οποίων προερχόταν κυρίως από την κοινότητα των Σιχ).
Ο λόγος ανήκει πλέον στα 960 εκατομμύρια των Ινδών ψηφοφόρων.