-|-
Οικονομική επιβράδυνση και υψηλότερο πληθωρισμό στην περίπτωση μεγάλης διάρκειας του πολέμου στο Ισραήλ και ενδεχόμενο στασιμοπληθωρισμού αν η κατάσταση κλιμακωθεί σε περιφερειακή σύρραξη με τη συμμετοχή του Ιράν είναι τα σενάρια που εξετάζει από τώρα το ΥΠΕΘΟ απέναντι στη νέα εστία πολέμου στη Μέση Ανατολή.
Τα δεδομένα είναι ότι οι συνέπειες, μικρές ή μεγάλες, στην αγορά ενέργειας θα είναι παγκόσμιες. Ωστόσο, αναμένεται ότι θα έχουν σχετικά μεγαλύτερες επιπτώσεις για την Ευρώπη, η οποία κρατά ίσες αποστάσεις στη σύρραξη, και λιγότερες για τις ΗΠΑ, παρότι έχουν δηλώσει ήδη την παρουσία τους στην περιοχή.
Μέχρι στιγμής η αγορά ενέργειας δείχνει ότι τηρεί στάση αναμονής. Η τιμή του αργού πετρελαίου είχε μια άνοδο από τα 84 ευρώ που ήταν την Παρασκευή (6/10) στα 90 δολάρια το βαρέλι για να υποχωρήσει ξανά στα 87 δολάρια το βαρέλι. Στην αγορά του φυσικού αερίου σημειώθηκε την Παρασκευή (13/10)μια απότομη άνοδος κοντά στα 54 ευρώ τη μεγαβατώρα από κάτω των 40 ευρώ πριν την επίθεση της Χαμάς, με αιτία όχι το Ισραήλ αλλά δολιοφθορά που εντοπίστηκε στον αγωγό Φινλανδίας-Εσθονίας.
Ωστόσο, παρά τη φαινομενική ηρεμία όλοι περιμένουν την κλιμάκωση της σύρραξης μετά τη χερσαία επέμβαση που ετοιμάζει ο Ισραηλινός στρατός στη λωρίδα της Γάζας. Τα μεγάλα ερωτηματικά είναι αν θα εμπλακεί άμεσα ή έμμεσα στη σύρραξη το Ιράν. Πιο ουσιαστικό από την ίδια την εμπλοκή της μουσουλμανικής χώρας με το ακραίο θεοκρατικό καθεστώς, είναι να κάνει χρήση του “όπλου” του ελέγχου των στενών του Ορμούζ. Δηλαδή αν θα προχωρήσει σε κλείσιμο των στενών, από όπου διέρχεται καθημερινά περίπου το 1/5 των φορτίων σε αργό πετρέλαιο και υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τις χώρες του κόλπου προς την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Είναι προφανές ότι αν φτάσουμε εκεί, κυρίως η Ευρώπη θα βιώσει ένα νέο ενεργειακό σοκ, το ίδιο σοβαρό αν όχι σοβαρότερο από αυτό του 2022.
Τούτο, διότι οι διαθέσιμες ποσότητες των καυσίμων που θα φτάνουν στην Ευρώπη θα μειωθούν και μάλιστα σε μια περίοδο υψηλής ζήτησης, όπως είναι οι μήνες του χειμώνα. Αυτό θα προκαλέσει νέα εκτόξευση στις τιμές της ενέργειας και στη συνέχεια στον πληθωρισμό στην Ε.Ε. που αναμένεται με τα σημερινά δεδομένα να κλείσει πάνω από το 5% για το 2023.
Το κακό σενάριο
Μια τέτοια εξέλιξη θα αποτελούσε τη βάση για ένα νέο ενεργειακό σοκ που θα ξεκινούσε ένα ντόμινο εξελίξεων, το οποίο μπορεί να φτάσει σε στασιμοπληθωρισμό τουλάχιστον για την Ευρώπη, η οποία βρίσκεται ήδη σε ένα περιβάλλον οικονομικής επιβράδυνσης. Πριν από τον πόλεμο στο Ισραήλ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είχε αυξήσει το βασικό παρεμβατικό επιτόκιο της στο 4% και προέβλεπε ότι η Ευρωζώνη θα αναπτυσσόταν με ρυθμό 0,7% για το 2023, 1% για το 2024 και 1,5% για το 2025, με την προοπτική μείωσης του πληθωρισμού από το 5,1% το 2023, στο 2,9% το 2024 και το 2,2% το 2025.
Η νέα σύρραξη στο Ισραήλ, αν συνοδευτεί και από μεγάλες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, θα ανατρέψει εντελώς την πορεία τόσο της ανάπτυξης, που μπορεί να περάσει σε αρνητικό πρόσημο, αλλά και του πληθωρισμού, με τη σχετική πρόβλεψη να αναθεωρείται προς τα πάνω.
Η αντίδραση της ΕΚΤ
Όπως είναι φανερό, αυτό θα κάνει επιτακτική την αναπροσαρμογή της νομισματικής πολιτικής, που έχει σήμερα στόχο –μόνο– την επαναφορά του πληθωρισμού στον μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%. Η συνεδρίαση του Δ.Σ. της Τράπεζας που θα γίνει στην Αθήνα στις 25 και 26 του μήνα θα πρέπει να προχωρήσει στη διακοπή της επανεπένδυσης σε ομόλογα που έχουν συγκεντρωθεί από την ποσοτική χαλάρωση και το PEPP. Με μια τέτοια απόφαση, θα περιορίσει ακόμη περισσότερο τη ρευστότητα στην Ευρωζώνη, αφού τα ομόλογα που θα λήγουν και δεν θα ανανεώνονται θα πρέπει να πληρώνονται από τα κράτη-μέλη.
Το δεύτερο μεγάλο ερώτημα είναι η πολιτική επιτοκίων. Καθαρά τεχνοκρατικά, τα επιτόκια της ΕΚΤ βρίσκονται ακόμη στην περιοχή του 4% ενώ ο πληθωρισμός βρίσκεται πάνω από 5%, συνεπώς η νομισματική πολιτική παραμένει επεκτατική.
Αν η ΕΚΤ θα αποφασίσει νέες αυξήσεις επιτοκίων, θα αποτελέσει μια επιλογή η οποία, αν γίνει, θα οδηγήσει σε ύφεση με αμφίβολο αποτέλεσμα στον πληθωρισμό, ο οποίος θα αναζωπυρώνεται από τρόφιμα, υπηρεσίες και τη δεύτερη φάση της ενεργειακής κρίσης.
Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα
Η Ελλάδα δεν θα μείνει ανεπηρέαστη από μια τέτοια εξέλιξη, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΥΠΕΘΟ. Η μεγάλη εξάρτηση από τις εισαγωγές ενεργειακών προϊόντων (κυρίως φυσικού αερίου) θα ροκανίσει λόγω αυξημένου κόστους το ΑΕΠ τόσο το 2023 όσο και το 2024, από σήμερα που προβλέπεται ότι θα αυξηθεί στο 2,3% και το 3% αντίστοιχα φέτος και του χρόνου. Από την άλλη, η αυξημένη πίεση από την άνοδο των τιμών θα κάνει επιτακτική την ανάγκη νέων μέτρων στήριξης ώστε να στηριχθεί το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών.
Οι αποφάσεις θα ληφθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αφού έως τώρα ισχύει η απόφαση για απόσυρση των μέτρων στήριξης. Έτσι, το πακέτο των μέτρων στήριξης ύψους από 450 εκατ. έως 550 εκατ. ευρώ που σχεδιάζει, ήδη το ΥΠΕΘΟ για το τέλος του χρόνου θα είναι μεγαλύτερο και μάλιστα με προοπτική να επεκταθεί και για το 2024.
Το “ήπιο” σενάριο
Το πιο ήπιο σενάριο θέλει την παρέμβαση των ΗΠΑ στο Ισραήλ να συγκρατεί το Ιράν από το να εμπλακεί ενεργά στον πόλεμο του Ισραήλ. Οι τιμές της ενέργειας θα αυξηθούν 10%-20%, όπως αναμένουν αναλυτές της συγκεκριμένης αγοράς, ειδικά τους χειμερινούς μήνες όταν αυξηθεί η ζήτηση. Τούτο όμως, λόγω της αβεβαιότητας και του κινδύνου μιας ξαφνικής κλιμάκωσης και όχι τόσο λόγω της αναστάτωσης των διακινούμενων ποσοτήτων.
Σε αυτήν την περίπτωση, η Ελλάδα και η Ευρωζώνη θα πρέπει να αναθεωρήσουν οριακά τις προβλέψεις τους για ανάπτυξη και πληθωρισμό τόσο για το 2023 όσο και για το 2024, ενώ δεν αναμένεται να ανοίξει συζήτηση για νέα μέτρα στήριξης.
Την ίδια ώρα, η ΕΚΤ θα έχει το περιθώριο να παραμείνει στη θέση της για υψηλά επιτόκια για μεγάλο χρονικό διάστημα συνεχίζοντας να συμπιέζει την ανάπτυξη της Ευρωζώνης.