Μάνα, η πρώτη μας λέξη. Η πιο γνώριμη, αλλά που περικλείει τόσο συναίσθημα και τόσο απόλυτα προσωπική εμπειρία -εντελώς ξεχωριστή για τον καθένα μας- που μοιάζει εξαιρετικά δύσκολο να δοθεί ένας κοινά αποδεκτός, ένας τελεσίδικος… ορισμός. Τι σημαίνει μάνα; Τι σημαίνει να είσαι μάνα; Μιλήσαμε με γυναίκες που έχουν γίνει μητέρες με τρόπους περισσότερο ή λιγότερο παραδοσιακούς, με γυναίκες που έχουν έρθει αντιμέτωπες με τις προκλήσεις της μητρότητας από διαφορετικές σκοπιές και σε διαφορετικές δεκαετίες για να διαπιστώσουμε ποια στοιχεία συνθέτουν αυτόν τον τόσο καθοριστικό ρόλο στη ζωή τους.
Κατερίνα Τερζοπούλου / «Δημοσιογράφος εν αποστρατεία, μελλοντική influencer»
Παλιότερα ο γονιός είχε μόνο υποχρεώσεις
Δεν εξηγείται με δύο κουβέντες τι είναι η μητρότητα. Θα έλεγα πως είναι ένα ολοκληρωτικό δόσιμο. Φέρνεις στον κόσμο μια άλλη ζωή. Πώς βίωσα τη μητρότητα σε σχέση με τη νέα γενιά μανάδων; Χάος, χάος, χάος, καμία σχέση. Υποθέτω ότι τα συναισθήματα είναι τα ίδια. Αλλά η σχέση των παιδιών με τους γονείς σήμερα είναι πολύ διαφορετική. Τόσο διαφορετική που δεν συγκρίνεται με το παρελθόν, ειλικρινά. Το έχω και σαν παράπονο αυτό. Η ελευθερία που έχουν παιδιά και γονείς είναι πολύ έντονη σήμερα. Κάποτε δεν υπήρχε αυτό. Ο γονιός ήταν γονιός, έπρεπε να είναι εκεί. Είχε μόνο υποχρεώσεις προς το παιδί του. Σήμερα οι ρόλοι είναι πιο ρευστοί. Αν και αυτό που έχω ακούσει από τα παιδιά μου είναι ότι «τα παιδιά δεν θέλουν φίλους τους γονείς τους – τους θέλουν γονείς». Από την άλλη, αν δεν είσαι και λίγο φίλος, νιώθεις ότι απομακρύνεστε. Oχι, δεν είναι μια εύκολη ισορροπία. Εξαρτάται και από τους χαρακτήρες – και των γονιών και των παιδιών. Να δώσω συμβουλή στις νέες μητέρες; Δεν θα έλεγα ότι οι συμβουλές χρειάζονται. Το ένστικτο θα δουλέψει. Εμείς είχαμε συμβουλές τότε; Oχι. Το ένστικτο δουλεύει, η αγάπη δουλεύει.
Ιωάννα Ζέρβα
Μανίνα Ζουμπουλάκη / Δημοσιογράφος και συγγραφέας
Είσαι τουρίστρια μάνα αν φύγεις ένα Σαββατοκύριακο
Οποιαδήποτε γυναίκα που έχει παιδί μπορεί ανά πάσα στιγμή να κατηγορηθεί ότι είναι κακή νοικοκυρά, μέτρια μαγείρισσα και τουρίστρια μάνα. Τουρίστρια μάνα είσαι, ας πούμε, αν τα παιδιά σου είναι 5 και 7 χρονών και εσύ φύγεις για ένα Σαββατοκύριακο κάπου γιατί έχεις πήξει. Το πόσο καλή μάνα είσαι κρίνεται συνεχώς. Από τον παιδίατρο, από την παιδική χαρά, από τις άλλες μαμάδες, από το σχολείο, από τον μπαμπά των παιδιών που έχει διαφορετικά πρότυπα στο μυαλό του. Οι νεότεροι που μεγάλωσαν με μαμάδες που δούλευαν είναι πιο ανοιχτόμυαλοι. Στη γενιά μας υπήρχε η εικόνα μιας μητέρας που στέκεται όρθια ενώ τρώει η οικογένεια. Αυτά έχουν αλλάξει. Οπως η έννοια της τιμωρίας. Προσωπικά, πιστεύω ότι είναι ένα φασιστικό μέσο και κάνει τα παιδιά γλείφτες. Είμαι υπέρ των συνεπειών γιατί το παιδί πρέπει να μάθει ότι οι πράξεις του έχουν συνέπειες. Τα παιδιά χρειάζονται ασφάλεια και αγάπη. Δεν χρειάζονται πίεση. Και οι μάνες δεν χρειάζεται να είναι τέλειες.
Αικατερίνη Παπαγεωργίου / Σκηνοθέτης και καλλιτεχνική διευθύντρια Θεάτρου Μπέλλος
Αμφισβητούσαν αν θα τα καταφέρω τόσο νέα και μόνη μου
Ο γιος μου είναι 4 ετών τώρα κι εγώ 27. Η πλειονότητα του κόσμου θεωρεί την απόφασή μου ριψοκίνδυνη, για το αν θα μπορέσω να αντεπεξέλθω σε όλο αυτό που απαιτεί η μητρότητα, ως μια μονάδα, πόσω μάλλον όντας νεαρή γυναίκα. Υπήρξαν περίοδοι που με πλήγωνε αυτή η αμφισβήτηση, αλλά γρήγορα έπαψε να με απασχολεί. Κάτι που προσπαθώ και εγώ να υπενθυμίζω στον εαυτό μου είναι ότι εντέλει ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε ακριβώς στη θέση του άλλου και να γνωρίζουμε ακριβώς τις διαδρομές μέσα από τις οποίες πέρασε προκειμένου να οδηγηθεί εκεί που εμείς τον βλέπουμε σήμερα και, πολύ ελαφρά τη καρδία, μπορεί κάτι να σχολιάσουμε. Νιώθω πολύ καλά με αυτή μου την απόφαση. Και με τα λάθη και τα σωστά που μπορεί να έχω κάνει, γιατί θεωρώ πως έχω κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσα, έχοντας δώσει ό,τι μπορούσα να δώσω. Η μητρότητα είναι κάτι πολύ όμορφο, είναι μαγικό. Είναι ένα ταξίδι. Ξαναγνωρίζεις τον κόσμο μέσα από τα μάτια του παιδιού. Δίνεις πάρα πολλή αγάπη, παίρνεις πάρα πολλή αγάπη, αλλά σίγουρα είναι ένας ρόλος που χρειάζεσαι χρόνο για να τον αφομοιώσεις. Συνέχεια σκέφτομαι ότι πρέπει να προετοιμάζει κανείς το παιδί του για να είναι αυτόνομο – όχι μόνο για να βγει να πάει κάπου, αλλά για να πάει κάπου και να μπορεί να είναι ανεξάρτητο, να διαχειριστεί πράγματα και καταστάσεις χωρίς τη δικιά μας συνδρομή. Αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο για τη μητέρα, να πει ότι «το παιδί πρέπει να μην το κάνω εξαρτημένο, να μη με έχει ανάγκη».
Ολγα Κεφαλογιάννη / Υπουργός Τουρισμού
Mητρότητα, το μεγαλύτερο δώρο της ζωής
Η Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας είναι μια αφορμή να τιμήσουμε όλες τις γυναίκες που προσφέρουν, που φροντίζουν, που αγαπούν με όλο τους το είναι. Κάθε μητέρα, με τον δικό της τρόπο, δίνει καθημερινά κομμάτια της καρδιάς και της ψυχής της. Αξίζει να θυμόμαστε πως κάθε διαδρομή προς τη μητρότητα είναι μοναδική: είτε ήρθε φυσικά, είτε μετά από αγώνα, είτε ακόμη περιμένει να γίνει πραγματικότητα.
Εχω επιλέξει να μιλήσω ανοιχτά για τη δική μου πορεία γιατί πιστεύω στη δύναμη της αλήθειας και στην αξία της αλληλεγγύης μεταξύ μας. Να στεκόμαστε δίπλα σε κάθε γυναίκα που ελπίζει, που προσπαθεί, που ονειρεύεται. Η μητρότητα είναι φροντίδα και ενσυναίσθηση, αγώνας και συγκίνηση. Δεν είναι τίποτα εύκολο, αλλά τίποτα δεν συγκρίνεται με τη στιγμή που ακούς τη λέξη «μαμά» από το παιδί σου. Γι’ αυτό και τα παιδιά μου μού δίνουν κάθε μέρα δύναμη, με κάνουν να πιστεύω περισσότερο και μου θυμίζουν ποιο είναι το αληθινό νόημα της ζωής.
Την ίδια μέρα, όμως, γιορτάζω και ως κόρη. Η μητέρα μου ήταν και είναι πάντα δίπλα μας, στήριγμα αθόρυβο, αλλά ακλόνητο, σε κάθε μας βήμα. Μας μεγάλωσε με ήθος, με αξίες, σε ένα σπίτι όπου το «μαζί» είχε πάντα τον πρώτο λόγο. Μας έμαθε ότι τα αληθινά σημαντικά δεν είναι τα υλικά, αλλά οι άνθρωποι που αγαπάμε. Με το παράδειγμά της μας δίδαξε τι σημαίνει αξιοπρέπεια, πίστη και αγάπη. Η αγκαλιά της ήταν και παραμένει το καταφύγιό μας. Είναι το μέτρο, η ρίζα, η πυξίδα μας.
Σήμερα, ας γιορτάσουμε κάθε στιγμή αυτής της μοναδικής σχέσης: την αγκαλιά, το πρώτο βήμα, τη χαρά, την αγωνία, τη συνεχή παρουσία. Ολα όσα κάνουν τη μητρότητα αυτό που είναι: βαθιά ανθρώπινη, συγκλονιστική, αληθινή.
Χριστίνα Κοντοβά / Σχεδιάστρια μόδας
Η χαρά της υιοθεσίας
Η σκέψη της υιοθεσίας με συνόδευε για χρόνια. Δεν ήταν ποτέ μια βεβαιότητα, περισσότερο μια σκέψη που έμενε στο περιθώριο. Ταξίδευα συχνά στην Αφρική, κυρίως με την ActionAid, και ήταν σε ένα από αυτά τα ταξίδια που για πρώτη φορά το είπα φωναχτά: «Θα επιστρέψω για να υιοθετήσω ένα παιδί». Η υπόσχεση εκείνη έγινε πράξη. Ο ένας χρόνος που μείναμε στην Ουγκάντα ήταν από τους πιο δύσκολους, αλλά και πιο ουσιαστικούς σταθμούς της ζωής μου. Η σχέση μου με την Ada χτίστηκε σιγά-σιγά, με εμπιστοσύνη και υπομονή. Τα συναισθήματα δεν ήρθαν αμέσως, γεννήθηκαν με τον χρόνο, σχεδόν αθόρυβα, αλλά όταν ήρθαν, ήταν βαθιά και αληθινά. Οταν χρειάστηκε να επιστρέψω στην Ελλάδα για έναν μήνα, κατάλαβα ότι δεν είχα απλώς αφήσει πίσω μου ένα παιδί που φρόντιζα, αλλά το παιδί μου. Στην Ελλάδα ξεκίνησε μια νέα καθημερινότητα, με την Ada να είναι πια επίκεντρο στη ζωή μου. Πιστεύω πως κάθε γυναίκα που σκέφτεται την υιοθεσία αξίζει να ζήσει αυτή τη διαδικασία χωρίς να βιάζεται να φτάσει στο «μετά». Θεωρώ ότι όλες οι μαμάδες έχουμε τις ίδιες ανησυχίες, τα ίδια συναισθήματα. Θα ήμουν η ίδια μαμά ακόμη κι αν είχα γεννήσει ένα παιδί. Εκείνο που ίσως προσέφερε η υιοθεσία ήταν μια βαθύτερη συνειδητοποίηση της σημασίας της καταγωγής – μια επιπλέον ευαισθησία στο πού ανήκει κάποιος.
Δέσποινα Μπαράκη
Μπέττυ Μαγγίρα / Καλλιτέχνης
Η γενιά μας μεγάλωσε πιο ελεύθερα
Η μητρότητα δεν περιγράφεται με λέξεις, μόνο με συναισθήματα: είναι πληρότητα, ευτυχία, μια συγκλονιστική εμπειρία. Παράλληλα, όμως, συνοδεύεται από άγχη και αγωνίες, από τύψεις και ενοχές, γιατί στη σύγχρονη εποχή πρέπει να συνδυαστεί με όλους τους υπόλοιπους ρόλους που καλείται να παίξει μια γυναίκα: εργαζόμενη, μητέρα, σύζυγος, ερωμένη, φίλη. Ο χρόνος είναι περιορισμένος για να τα προλάβουμε όλα, να κάνουμε τα πάντα όπως θα θέλαμε, με την ίδια ζέση και αφοσίωση. Βλέπω διαφορές σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές μαμάδων. Συγκρίνοντας τη γενιά μου με της μητέρας μου, παρατηρώ ότι τότε οι γυναίκες δεν ασχολούνταν τόσο σχολαστικά με την ανατροφή των παιδιών.
Η μαμά μου δεν χρειαζόταν να είναι 24 ώρες το 24ωρο από πάνω μας. Μεγαλώναμε πιο ελεύθερα, παίζαμε μόνες μας στα πάρκα, στον δρόμο, όλη μέρα έξω. Αντιθέτως, τα παιδιά τώρα μεγαλώνουν κυρίως μέσα στο σπίτι, και η εποχή των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, των τάμπλετ και των οθονών έχει αλλάξει τις συνθήκες ανατροφής τους. Ακόμη και όταν βγαίνουν έξω, πρέπει να είμαστε συνεχώς μαζί τους, κάτι που περιορίζει χρονικά τη ζωή του γονιού. Σήμερα υπάρχουν πολλά «πρέπει»: πρέπει να θηλάσεις, να κάνεις αυτό ή το άλλο. Υπάρχουν πολλοί κανόνες και πρότυπα συμπεριφοράς που μπορεί να σε επηρεάσουν. Αλλά καθώς δεν είναι όλες οι γυναίκες ίδιες, ούτε νιώθουν το ίδιο, θα έλεγα σε μια νέα μητέρα να μεγαλώσει το παιδί της όπως νιώθει η ίδια, όχι όπως προστάζει η κοινωνία. Πρέπει εκείνη πρώτα είναι ευτυχισμένη, γιατί όταν η ίδια νιώθει καλά, το παιδί θα είναι ευτυχισμένο. Τα παιδιά θέλουν μόνο αγάπη, όπως και η αγάπη τους που είναι τόσο ανιδιοτελής.
Ελένη Τσιάρα / Μαία Msc, συνεργάτιδα δρος Στ. Χανδακά
Η γέννηση είναι το θαύμα των θαυμάτων
Στα σχεδόν 20 χρόνια επαγγελματικής εμπειρίας, αυτό που βλέπω πάντα είναι η συγκίνηση της μητέρας, η μεγάλη χαρά και η ικανοποίηση ότι «τα κατάφερα». Πίσω από το τελευταίο κρύβεται μεγάλος φόβος, αγωνία, αλλά και μεγάλη επιθυμία. Και όσο μεγαλύτερος ο φόβος, τόσο πιο έντονη η χαρά όταν αυτός ξεπερνιέται. Το βλέπεις στα μάτια της μητέρας, στη βλεμματική επαφή που έχει το ζευγάρι όταν αγκαλιάζει το μωρό και το κρατάει σφιχτά στην αγκαλιά. Ισως ακούγεται απίστευτο, αλλά θυμάμαι όλες τις γυναίκες, μία προς μία. Η σχέση μου μαζί τους ξεκινά από το θετικό τεστ εγκυμοσύνης και συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, με τις αγωνίες, τους φόβους και τις ανασφάλειές τους. Εχω δύο παιδιά, αλλά πριν τα αποκτήσω είχα και δύο αποβολές. Αυτό με βοήθησε πάρα πολύ γιατί, έχοντας βιώσει κι εγώ ένα τραύμα ως άνθρωπος και ως μητέρα, μπόρεσα να προσεγγίσω ακόμα καλύτερα τις γυναίκες, με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση. Η γέννηση ενός παιδιού είναι το θαύμα των θαυμάτων.
Βίκυ Βολιώτη / Ηθοποιός
Η μάνα πρέπει να ακούει μόνο το ένστικτό της
Η μητρότητα είναι το πιο όμορφο πράγμα που έχω κάνει και νιώσει στη ζωή μου, μια εμπειρία που πραγματικά δεν πίστευα ότι μπορεί να προσφέρει τόση αγάπη στον ίδιο σου τον εαυτό. Ηταν κάτι πρωτόγνωρο και εξαιρετικά πολύτιμο. Ανάμεσα στις γενιές μαμάδων υπάρχουν διαφορές, όμως, ειλικρινά, δεν μπαίνω στη διαδικασία να κρίνω αν κάποια γενιά ήταν καλύτερη. Είναι διαφορετικές γιατί διαμορφώθηκαν από τις ανάγκες, τις κοινωνικές αλλαγές και τις γνώσεις που αποκτούμε σιγά-σιγά. Συνεπώς, υπάρχουν τεράστιες διαφορές, όμως τα καλά και τα κακά επιμερίζονται εξίσου. Δηλαδή, οι παλιότερες γενιές, για παράδειγμα, μπορεί να ήταν πιο χαλαρές, να μεγάλωναν παιδιά πιο ανεξάρτητα, ενώ τώρα είμαστε πιο υπερπροστατευτικοί έχοντας γνώση πολλών πραγμάτων -νομίζω ότι μερικές φορές υπερβάλλουμε- και αυτό δημιουργεί παιδιά που δυσκολεύονται περισσότερο να γίνουν ανεξάρτητα. Ομως, κάθε γενιά μαμάδων και μπαμπάδων έχει τα καλά και τα κακά της. Θα συμβούλευα μια νέα μαμά να ακούει το ένστικτό της και μόνο. Να μην ακολουθεί καμία συμβουλή που της δίνουν χωρίς να την επεξεργαστεί, γιατί η γονεϊκότητα είναι μια μοναδική εμπειρία και έχει να κάνει με τους χαρακτήρες, τα παιδιά και τις συνθήκες. Αρα, να ακούει σαφέστατα ό,τι της λένε οι άλλοι -μπορεί από αυτά να αντλήσει-, αλλά να μην τα ακολουθεί πιστά χωρίς να τα φιλτράρει. Κυρίως, να ακολουθεί το ένστικτό της και να σκέφτεται τι δεν θα ήθελε εκείνη να της συμβαίνει για να μην το κάνει στο παιδί της.
Ευφροσύνη Βλαχιώτη / Διευθύντρια Νοσηλευτικής Υπηρεσίας ΓΝΠΑ «Η Αγία Σοφία»
Για εμάς, είναι δικά μας παιδιά
Στο νοσοκομείο μας «Η Αγία Σοφία» εισάγονται παιδιά με εισαγγελική παραγγελία από την πρώτη ημέρα ζωής έως και την ηλικία των 16 ετών, που μπορεί να παραμείνουν για λίγες εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια, με όσες ανάγκες συνεπάγεται η καθημερινότητά τους. Και όταν δεν υπάρχει κάποιος δικός τους δίπλα τους, ερχόμαστε εμείς να καλύψουμε αυτό το κενό. Είμαστε εκεί όταν κλαίνε, όταν αρρωσταίνουν, όταν κάνουν τα πρώτα τους βήματα, όταν έχουν γενέθλια. Τους τραγουδάμε, τα ταΐζουμε, παίζουμε μαζί τους, οργανώνουμε εκπλήξεις. Συνάδελφοι έχουν γίνει ακόμη και νονοί τους, έχουμε βαφτίσει παιδιά στο νοσοκομείο. Γινόμαστε η οικογένειά τους, το σπίτι τους. Θυμάμαι τον μικρό Αργύρη, ένα βρέφος που άφησαν οι γονείς λόγω αδυναμίας να το φροντίσουν, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Εκείνες οι βάρδιες που τον είχα στην αγκαλιά μου ή στο καρότσι, να τον νανουρίσω, να τον αλλάξω, να τον παρηγορήσω, με έχουν σημαδέψει. Ημουν κι εγώ νέα μητέρα τότε και ό,τι προσέφερα στο δικό μου παιδί ήθελα να το προσφέρω και στον Αργύρη. Κάθε φορά που έφευγα από το νοσοκομείο αναρωτιόμουν αν ήταν καλά. Και υπήρξαν και άλλα παιδιά. Δεν ξεχνιούνται αυτά τα παιδιά. Για εμάς είναι δικά μας. Το έργο αυτό δεν είναι υπόθεση ενός ανθρώπου. Είμαστε μια μεγάλη ομάδα -γιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί-, όλοι με την ίδια αφοσίωση. Και έχουμε στο πλευρό μας κατ’ αρχάς τη διοίκηση του νοσοκομείου, αλλά και εθελοντές που προσφέρουν απλόχερα και καθημερινά χρόνο, αγάπη και υποστήριξη.