Εγκρίθηκε σήμερα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το κοινό σχέδιο εφαρμογής του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο το οποίο ουσιαστικά καθορίζει τα βασικά ορόσημα ώστε όλα τα κράτη-μέλη να θέσουν σε εφαρμογή τις νομικές και επιχειρησιακές ικανότητες που απαιτούνται για την επιτυχή έναρξη εφαρμογής της νέας νομοθεσίας έως τα μέσα του 2026.
Το κοινό σχέδιο εφαρμογής παρέχει υπόδειγμα για τα εθνικά σχέδια εφαρμογής που πρέπει να εγκριθούν από τα κράτη μέλη έως το τέλος του τρέχοντος έτους. Επιπλέον, οργανισμοί της ΕΕ θα παρέχουν επίσης επιχειρησιακή και στοχευμένη στήριξη στα κράτη μέλη καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας.
Το σχέδιο συγκεντρώνει τις νομικές, τεχνικές και επιχειρησιακές εργασίες σε 10 δομικά στοιχεία για να εστιάσει και να διευκολύνει τις προσπάθειες πρακτικής εφαρμογής. Όλα τα δομικά στοιχεία είναι θεμελιωδώς αλληλεξαρτώμενα και πρέπει να εφαρμοστούν παράλληλα, όπως σημειώνει η Κομισιόν σε ανακοίνωση που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα.
Τα 10 δομικά στοιχεία:
1. Κοινό σύστημα πληροφοριών για τη μετανάστευση και το άσυλο (Eurodac): θα στηρίξει τα κράτη μέλη, ιδίως όσον αφορά τον καθορισμό της ευθύνης και την παρακολούθηση των δευτερογενών μετακινήσεων. Το νέο Eurodac είναι το μεγάλης κλίμακας σύστημα ΤΠ που θα αποθηκεύει και θα επεξεργάζεται τα δεδομένα των αιτούντων άσυλο. Η έγκαιρη ανάπτυξη και έναρξη λειτουργίας του μεταρρυθμισμένου συστήματος Eurodac αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για την εφαρμογή όλων των άλλων στοιχείων του Συμφώνου.
2. Ένα νέο σύστημα για τη διαχείριση της μετανάστευσης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ: διαχείριση των παράτυπων αφίξεων υπηκόων τρίτων χωρών και θέσπιση ταχέων, αποτελεσματικών και εξορθολογισμένων διαδικασιών για το άσυλο και την επιστροφή, καθώς και ισχυρών διασφαλίσεων. Ο κανονισμός για τον έλεγχο διαλογής, ο κανονισμός για τη διαδικασία ασύλου και ο κανονισμός για τη διαδικασία επιστροφής στα σύνορα προβλέπουν εναρμονισμένη προσέγγιση. Όλοι οι παράτυποι μετανάστες θα καταγράφονται και θα υποβάλλονται σε έλεγχο της ταυτότητάς τους, του κινδύνου για την ασφάλεια, της ευπάθειας και της υγείας τους. Σε δεύτερο στάδιο, θα εφαρμόζεται υποχρεωτική διαδικασία στα σύνορα για όσους είναι πιθανό να μην χρήζουν διεθνούς προστασίας ή να παρουσιάζουν κίνδυνο για την ασφάλεια.
3. Εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών υποδοχής για τους αιτούντες σε σχέση με τις ανάγκες τους. Για παράδειγμα, για τους αιτούντες διεθνή προστασία υπάρχει νωρίτερα πρόσβαση στην αγορά εργασίας (6 μήνες αντί για 9 μήνες), σωματική και ψυχική υγειονομική περίθαλψη και μεγαλύτερη προστασία για τις οικογένειες, τα παιδιά και τους ευάλωτους αιτούντες. Επιπλέον, η οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής διαθέτει επίσης νέα εργαλεία που βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα του συστήματος υποδοχής και συμβάλλουν στην πρόληψη δευτερογενών μετακινήσεων. Για παράδειγμα, τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να κατανέμουν τους αιτούντες σε καταλύματα και γεωγραφικές περιοχές, εξαρτώντας την παροχή υλικών συνθηκών υποδοχής από την πραγματική διαμονή στο κατάλυμα στο οποίο έχουν τοποθετηθεί οι αιτούντες ή σε συγκεκριμένη περιοχή. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προβλέπουν μόνο βασικές ανάγκες όταν οι αιτούντες δεν βρίσκονται στο κράτος μέλος στο οποίο υποτίθεται ότι βρίσκονται.
4. Δίκαιες, αποτελεσματικές και συγκλίνουσες διαδικασίες ασύλου: ο κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου και ο κανονισμός για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου εξορθολογίζουν τη διαδικασία αξιολόγησης και λήψης αποφάσεων για τις ατομικές αιτήσεις ασύλου σε ολόκληρη την Ευρώπη και ενισχύουν τις εγγυήσεις, τα δικαιώματα και τις εγγυήσεις για τους αιτούντες και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας.
5. Αποτελεσματικές και δίκαιες διαδικασίες επιστροφής: η μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ μπορεί να είναι βιώσιμη μόνο εάν επιστρέψουν αποτελεσματικά όσοι δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ. Ο συντονιστής επιστροφών θα διαδραματίσει καίριο ρόλο, αξιοποιώντας τις εργασίες που έχουν ήδη δρομολογηθεί για τη βελτίωση του κοινού σχεδιασμού των πτήσεων και των αποστολών ταυτοποίησης, μεταξύ άλλων για τη βελτιστοποίηση της χρήσης της στήριξης του Frontex, την ανταλλαγή πρακτικών και εμπειριών σχετικά με την από κοινού έκδοση αρνητικών αποφάσεων ασύλου και αποφάσεων επιστροφής, καθώς και τη συνεργασία για την επιστροφή επιστρεφόντων που συνιστούν απειλή για την ασφάλεια.
6. Ένα δίκαιο και αποτελεσματικό σύστημα: λειτουργώντας οι νέοι κανόνες περί ευθύνης: με τη θέσπιση αποτελεσματικού και σταθερού επιμερισμού των ευθυνών σε ολόκληρη την Ένωση και τη μείωση των κινήτρων για δευτερογενείς μετακινήσεις. Για παράδειγμα, οι διαδικασίες θα καταστούν αποτελεσματικότερες με τις κοινοποιήσεις “εκ νέου ανάληψης”. Επιπλέον, θα θεσπιστούν νέοι κανόνες με στόχο την πρόληψη της κατάχρησης του συστήματος (όπως η υποχρέωση των αιτούντων να υποβάλουν αίτηση στο κράτος μέλος πρώτης εισόδου).
7. Για να λειτουργήσει η αλληλεγγύη: για πρώτη φορά, η ΕΕ διαθέτει μόνιμο, νομικά δεσμευτικό αλλά ευέλικτο μηχανισμό αλληλεγγύης για να διασφαλίσει ότι κανένα κράτος μέλος δεν αφήνεται μόνο του όταν υφίσταται πίεση.
8. Ετοιμότητα, σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης και αντιμετώπιση κρίσεων: συμβολή στην οικοδόμηση μεγαλύτερης ανθεκτικότητας στην εξέλιξη των μεταναστευτικών καταστάσεων, καθώς και στη μείωση των κινδύνων καταστάσεων κρίσης.
9. Νέες διασφαλίσεις για τους αιτούντες άσυλο και τα ευάλωτα άτομα: αυξημένη παρακολούθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, με τη διασφάλιση αποτελεσματικών διαδικασιών, με παράλληλη προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ενός πραγματικού και αποτελεσματικού δικαιώματος ασύλου, μεταξύ άλλων για τους πλέον ευάλωτους, όπως τα παιδιά.
10. Επανεγκατάσταση, ένταξη και ένταξη: εντατικοποίηση των προσπαθειών σε αυτούς τους τομείς. Οι προσπάθειες των κρατών μελών για την ένταξη και την ένταξη των μεταναστών εξακολουθούν να είναι απαραίτητες για μια επιτυχημένη πολιτική μετανάστευσης και ασύλου.
“Σήμερα παρουσιάζουμε ένα σχέδιο στρατηγικής για τα επόμενα δύο έτη εργασιών που θα συμβάλουν στην υλοποίηση του συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο στην πράξη”, δήλωσε ο κ. Μαργαρίτης Σχοινάς, αντιπρόεδρος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής και πρόσθεσε: “Αυτό αποδεικνύει περαιτέρω την αποφασιστικότητα της Επιτροπής να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη διαθέτουν όλη την εμπειρογνωμοσύνη, την επιχειρησιακή και οικονομική στήριξη που χρειάζονται για να μετατρέψουν τις νομικές δεσμεύσεις στην πράξη. Δεν ξεκινούν όλα τα κράτη μέλη από το ίδιο σημείο, αλλά θα διασχίσουμε όλα μαζί την τελική γραμμή”.
Από την πλευρά της η κ. Ίλβα Γιούανσον, επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, δήλωσε: “Σήμερα περνάμε από λέξη σε δράση, με κοινό στόχο· να υλοποιήσουμε ό,τι συμφωνήσαμε. Με το κοινό σχέδιο εφαρμογής προχωράμε σε επιχειρησιακή και ρεαλιστική εφαρμογή για να κάνουμε τη διαφορά επί τόπου — στα κράτη μέλη, στις περιφέρειες και στις κοινότητες, καθώς και για τους ίδιους τους μετανάστες. Τα κράτη μέλη μπορούν να βασίζονται πλήρως στην Επιτροπή και τους οργανισμούς της ΕΕ και στη χρηματοδοτική και επιχειρησιακή μας στήριξη”.
Επόμενα βήματα
Το κοινό σχέδιο εφαρμογής θα υποβληθεί στα κράτη μέλη στο Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων, και στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθεί ως βάση για την προετοιμασία των εθνικών σχεδίων εφαρμογής των κρατών μελών, τα οποία πρέπει να υποβληθούν έως τον Δεκέμβριο του 2024. Με βάση το κοινό σχέδιο εφαρμογής, το επόμενο βήμα είναι να καταρτίσουν τα κράτη μέλη τα αντίστοιχα εθνικά τους σχέδια εφαρμογής έως τις 12 Δεκεμβρίου 2024. Τα κράτη μέλη μπορούν να βασίζονται στην επιχειρησιακή, τεχνική και χρηματοδοτική στήριξη της Επιτροπής και των οργανισμών της ΕΕ καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να λάβουν στήριξη από το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης, το οποίο θα προκηρύξει ειδική πρόσκληση για τη στήριξη των κρατών μελών στην ανάπτυξη των εθνικών τους σχεδίων εφαρμογής. Η Επιτροπή έχει συγκροτήσει ειδικές ομάδες υποστήριξης που θα επισκεφθούν όλες τις πρωτεύουσες των κρατών μελών από τώρα έως το φθινόπωρο για να βοηθήσουν τα κράτη μέλη στην προετοιμασία των εν λόγω εθνικών σχεδίων εφαρμογής.
Η Επιτροπή θα παρακολουθεί την πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά την εφαρμογή του Συμφώνου και θα υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.