Η NASA εκπαιδεύεται στο Σαρακήνικο: Προϊστορία 23 εκατ. χρόνων γραμμένη στα λευκά βράχια
Το Σαρακήνικο αποτελεί το ιδανικό γήινο ανάλογο για διαστημικές μελέτες, ιδιαίτερα για την εξερεύνηση της Σελήνης και του Αρη, τονίζει η δρ. Ανεζίνα Σολωμονίδου, πλανητική γεωλόγος με θητεία στη NASA και την ESA
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Το περασμένο καλοκαίρι, στο Σαρακήνικο της Μήλου έφτασαν κορυφαία στελέχη της Αμερικανικής και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος, NASA και ESA αντίστοιχα. Οι επιστήμονες δεν επισκέφθηκαν το τοπίο (μόνο) για να θαυμάσουν την ανείπωτη, σεληνιακή ομορφιά του, αλλά για να το μελετήσουν. Στα δικά τους μάτια είναι ένα μοναδικής σημασίας τοπόσημο στη Γη, από το οποίο μπορούν να αντλήσουν συμπεράσματα που θα χρησιμοποιήσουν για την εξερεύνηση νέων πλανητών. Στα δικά τους μάτια, επίσης, είναι αδιανόητο ότι αυτή η περιοχή δεν προστατεύεται από διάφορες συνθήκες και βανδαλισμούς. Δεν γνώριζαν οι ίδιοι, βέβαια, ότι στο σημείο που αυτοί πάταγαν με προσοχή, μπήκαν μπουλντόζες και άρχισαν να σκάβουν τα κατάλευκα βράχια και να ρίχνουν τσιμέντο για να κατασκευαστεί ξενοδοχείο.
Η δρ Ανεζίνα Σολωμονίδου, πλανητική γεωλόγος, πλανητολόγος με θητεία στη NASA και την ESA, κατάγεται από τη Μήλο. Είναι μία από τις σημαντικότερες Ελληνίδες επιστήμονες, πρόεδρος του Τμήματος Επιστήμης Πλανητών και Ηλιακού Συστήματος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Γεωεπιστημών, που κλήθηκε να στελεχώσει ως ερευνήτρια το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος. Στη σκιά της αποκάλυψης από το protothema.gr, ότι επενδυτές αγόρασαν ένα μέρος του Σαρακήνικου, τη θέση Καμίνια, και ξεκίνησαν να χτίζουν ξενοδοχείο, δηλώνει συγκλονισμένη: «Για κάθε μέτρο που σκάβεται εκεί, χάνονται χιλιάδες χρόνια γεωλογικής ιστορίας». Είναι μια καταστροφή που αφορά όχι μόνο τους Μηλιούς, όπως εξηγεί, ούτε καν τους Ελληνες, αλλά ολόκληρη την ανθρωπότητα, καθώς ανάλογο τοπίο δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον πλανήτη.
Προσομοιώσεις ρομποτικών συστημάτων
Στα μάτια του αδαή, η ευρύτερη περιοχή του Σαρακήνικου είναι απλά μια περιοχή απόκοσμης ομορφιάς, με τα κατάλευκα βράχια να βυθίζονται στα γαλανά νερά του Αιγαίου. Στα μάτια των επιστημόνων, ωστόσο, δεν είναι έτσι. «Πρόκειται για ένα πραγματικό φυσικό αρχείο που δεν υπάρχει αλλού στη Γη, ένας μοναδικός γεωκληρονομικός χώρος», επισημαίνει η κυρία Σολωμονίδου. «Γι’ αυτό και μας είναι πολύ χρήσιμο, επειδή αποτελεί το ιδανικό γήινο ανάλογο -έτσι το αποκαλούμε- για διαστημικές μελέτες, ιδιαίτερα για την εξερεύνηση της Σελήνης και του Αρη. Το Σαρακήνικο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από επιστήμονες για προσομοιώσεις και δοκιμές ρομποτικών συστημάτων όπως τo Mars Rover, για εκπαίδευση αστροναυτών που ετοιμάζονται για αποστολές εξωγήινης γεωλογίας και τεχνικών για μελλοντικές αποστολές εξερεύνησης πλανητών».
Για τους επιστήμονες οι διαδικασίες που συντελέστηκαν σε βάθος εκατομμυρίων ετών είναι ιδιαίτερα χρήσιμες, καθώς μοιάζουν με τις ανάλογες διαδικασίες που συμβαίνουν σε άλλους πλανήτες με ηφαιστειακή δραστηριότητα, με συγκρούσεις με μετεωρίτες και άλλα γεωλογικά φαινόμενα που, όπως καταλαβαίνει κανείς, είναι πολύ δύσκολο να τα μελετήσουν από κοντά.
Ρωτάμε την κυρία Σολωμονίδου γιατί είναι τόσο μοναδικό αυτό το τοπίο στη Μήλο και πώς και πότε δημιουργήθηκε. Μας εξηγεί ότι το Σαρακήνικο ήταν ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο το οποίο εξερράγη πριν από 23 εκατομμύρια χρόνια και πήρε την τελική σημερινή του μορφή πριν από ενάμισι εκατομμύριο χρόνια. Φυσικό είναι, επίσης, καθώς το Σαρακήνικο της Μήλου δημιουργήθηκε από υποθαλάσσιο ηφαίστειο που ήταν εκεί πριν από εκατομμύρια χρόνια, να αποτελεί μοναδικό σημείο για τη μελέτη της ηφαιστειακής δραστηριότητας και εξαγωγή συμπερασμάτων από τους επιστήμονες για την πορεία που έχει το ηφαιστειακό τόξο στο Αιγαίο, καθώς με βάση την ιστορία του, που προκύπτει από τη γεωλογική ιστορία του, μπορούν να προχωρήσουν τις έρευνές τους.
Τα απολιθώματα
Η καταστροφή που συντελείται από το χτίσιμο του πεντάστερου ξενοδοχείου επάνω στα βράχια που σκάβονται για να δημιουργηθούν βίλες, ρεσεψιόν και πισίνες, είναι τρομακτική. Ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς ότι ακριβώς στο σημείο όπου εκτελούνταν οι εργασίες, πριν παρέμβει η κυβέρνηση, έχουν βρεθεί -και υπάρχουν πολλά ακόμα- απολιθώματα ηλικίας ενός με ενάμισι εκατομμυρίου ετών.
Στο σημείο που σκάφτηκε, σε ένα μεγάλο μέρος του για να χτιστεί το ξενοδοχείο, έχουν βρεθεί απολιθώματα ασπόνδυλων. Πρόκειται για δίθυρα, σκαφόποδα, γαστρόποδα, βραγχιόποδα, εχινοειδή και βάλανους. Στο Σαρακήνικο έχουν επίσης ανακαλυφθεί μικροαπολιθώματα διατόμων τα οποία χρονολογήθηκαν μεταξύ 1,95 και 1,73 εκατομμύρια χρόνια πριν, στις αρχές της Πλειστόκαινου Περιόδου.
Μάλλον δεν χρειάζεται ιδιαίτερη εξήγηση η σημασία που έχουν αυτά τα απολιθώματα για την κατανόηση της προϊστορίας του πλανήτη και των όσων γίνονταν σε αυτόν πολύ πριν εμφανιστεί το είδος μας. Πολύ δε περισσότερο καθώς στο σημείο που είναι ένα… ζωντανό νεκροταφείο απολιθωμάτων υπάρχει μεγάλος αριθμός απολιθωμένων υπολειμμάτων θαλάσσιων οργανισμών που είναι ενσωματωμένα στα λευκά βράχια. Ακριβώς επειδή πρόκειται για θαλάσσιους οργανισμούς, οι επιστήμονες έχουν την ευκαιρία να μελετήσουν και να κατανοήσουν τι συνέβαινε πριν από εκατομμύρια χρόνια στον βυθό της θάλασσας που είχε τότε σκεπάσει εκείνο το σημείο και πώς αλληλεπίδρασαν αυτοί οι οργανισμοί με το ηφαίστειο. Καθώς το Σαρακήνικο βρισκόταν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, οι επιστήμονες μπορούν να κατανοήσουν πώς σχηματίστηκε, στο πέρασμα των εκατομμυρίων ετών, η Μήλος μετά τις εκρήξεις του ηφαιστείου και τη σμίλευσή της από τη θάλασσα και τους ανέμους.
Η ζημιά έχει ήδη γίνει. Τα βαριά μηχανήματα -σκαπτικά, μπουλντόζες, φορτηγά- που πέρασαν πάνω από τα βράχια τσαλαπάτησαν όχι μόνο τα βράχια που αποτελούν από μόνα τους επιστημονικό γεωλογικό αρχείο, αλλά και τα απολιθώματα που διατηρήθηκαν εκατομμύρια χρόνια και ισοπεδώθηκαν εν μια νυκτί ή σκάφτηκαν και πετάχτηκαν στα σκουπίδια με τα μπάζα, ή τσιμεντώθηκαν για να τοποθετηθούν τα θεμέλια του ξενοδοχείου. Στη θέση των απολιθωμάτων, στα σκαμμένα βράχια, έχουν τοποθετηθεί σίδερα, τα οποία μαζί με τα μπετά θα χρησιμοποιηθούν στο χτίσιμο.
Με τα γεγονότα να είναι ανατριχιαστικά, το ερώτημα είναι σε ποια πολιτισμένη χώρα θα μπορούσε να συμβεί αυτό και γιατί δεν υπάρχει κανείς να προστατεύσει αυτή τη μοναδική για την ανθρωπότητα κληρονομιά. Οπως και τον τρόπο με τον οποίο η εντόπια αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων και το υπουργείο Πολιτισμού έδωσαν το ΟΚ για την έκδοση οικοδομικής άδειας. Η απάντηση είναι ότι στην Ελλάδα το καθεστώς είναι τόσο ιδιόμορφο, που αφήνει παραθυράκια για να κάνει κάποιος ό,τι θέλει.
Οπως εξηγούν παράγοντες του κλάδου, οι αρχαιολογικές υπηρεσίες έχουν στην ουσία τα χέρια τους δεμένα. Αυτό σημαίνει ότι ενώ έχουν την αρμοδιότητα να σταματήσουν ένα έργο ανά πάσα στιγμή, αν δεν υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες προϋποθέσεις δεν μπορούν να παρέμβουν. Στην πράξη, οι αρχαιολογικές υπηρεσίες έχουν αρμοδιότητα να διακόψουν τις εργασίες σε ευρήματα ηλικίας έως 7.000 ετών. Ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, σε ευρήματα τα οποία παραπέμπουν σε ανθρωπολογική δραστηριότητα -καθώς έχουμε στον ελλαδικό χώρο, όπως στη Θεόπετρα, στην Καλαμπάκα, παλαιοντολογικά ευρήματα ανθρώπων- με τα οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ένας χώρος αρχαιολογικός.
Στις περιπτώσεις απολιθωμάτων, πετρωμάτων και άλλων τέτοιων ευρημάτων από προϊστορικές, παλαιοντολογικές εποχές, τα πράγματα είναι από περίπλοκα ως αδύνατα, καθώς δύσκολα θα μπορέσουν να παρέμβουν οι -ήδη υπερφορτωμένες από τις διαρκείς ανευρέσεις- αρχαιολογικές υπηρεσίες. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπουμε. Καθώς ο τοπικός δήμος δεν αντιδρά ή δεν εισακούεται, κανείς κεντρικός φορέας δεν παρεμβαίνει και ο -εκάστοτε- επενδυτής καταφέρνει να πάρει οικοδομική άδεια για να σκάψει τους ηλικίας εκατομμυρίων ετών βράχους, να ξηλώσει τα -επίσης ηλικίας εκατομμυρίων ετών- απολιθώματα, να ρίξει τσιμέντο και να χτίσει. Πρόκειται για ένα αδιανόητο έγκλημα που δεν συναντάται πουθενά αλλού.
Προστατευόμενο πάρκο
Στον πλανήτη μας υπάρχουν ελάχιστα τοπία σαν το Σαρακήνικο, με αυτό της Μήλου να είναι το μοναδικό που συνδυάζει τη σύνδεση με τη θάλασσα και το Ηφαιστειακό Τόξο του Αιγαίου. Το Σαρακήνικο είναι και το μοναδικό στον κόσμο που δεν προστατεύεται από καμία απολύτως συνθήκη.
Αντίθετα, το White Sands στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει χαρακτηριστεί Εθνικό Πάρκο, ενώ κάτι παρόμοιο έχει συμβεί και στους ηφαιστειακούς σχηματισμούς της Καππαδοκίας από το Τουρκικό Δημόσιο, αλλά και στο Λανθαρότε στις Κανάριες Νήσους. Ιδιαίτερα στο τελευταίο, για οποιαδήποτε παρέμβαση ή ζημιά προβλέπεται βαρύτατη τιμωρία για τους παραβάτες, αφού σκοπός είναι να αναδειχθεί και να παραμείνει ανέγγιχτο το τοπίο.
Τι θα έπρεπε να έχει γίνει εδώ; «Ο,τι και στο εξωτερικό», λέει στο «ΘΕΜΑ» η κυρία Σολωμονίδου. «Θα έπρεπε να είναι εθνικό πάρκο και η πρόσβαση σε αυτό περιορισμένη και ελεγχόμενη. Είναι απίστευτο ότι δεν έχει χαρακτηριστεί η περιοχή ως τοπίο πολιτιστικής και γεωλογικής σημαντικότητας. Δεν μπορεί οι κάτοικοι της Μήλου να δίνουν μόνοι τους μάχη για να μη χαράζουν οι επισκέπτες τα ονόματά τους στα βράχια και να κλείσει ένα beach bar που ξεφύτρωσε ξαφνικά εκεί. Είμαι βέβαιη ότι αν υπήρχε μια επιστημονική επιτροπή να ελέγξει το τοπίο, μέσα σε μια ώρα το πολύ θα είχε εκδώσει απόφαση».
Από το Μπαρμπαρόσα
Η περιοχή ονομάστηκε Σαρακήνικο από τους Σαρακηνούς πειρατές, οι οποίοι τη μεσαιωνική εποχή το χρησιμοποιούσαν ως λημέρι. Τότε η Μήλος και το συγκεκριμένο σημείο της ήταν γι’ αυτούς το τέλειο μέρος, αφού είχαν τους κολπίσκους που σχηματίζονται από τους βράχους και τις σπηλιές για τα πλοία και τους θησαυρούς τους ως κρησφύγετο και τις προεξοχές για παρατηρητήρια.
Εκεί -καθώς και στο Κλέφτικο- δεν κρύβονταν μόνο από τις διωκτικές αρχές, αλλά έστηναν και ενέδρες στα διερχόμενα πλοία, τα οποία και λεηλατούσαν. Λόγω του σημείου όπου βρίσκεται, μπορούσαν εύκολα να διαφύγουν στην ανοιχτή θάλασσα.
Εχει και ιστορική σημασία το Σαρακήνικο, καθώς ανάμεσα στους κουρσάρους που το χρησιμοποίησαν ως ορμητήριο, ως λημέρι ή ως τόπο αποβίβασης για επίθεση, ήταν και ο θρυλικός Μπαρμπαρόσα.
Είναι περίεργα τα παιχνίδια που παίζει ο χρόνος. Το απίστευτης ομορφιάς τοπίο που προέκυψε από γεωλογικές και ηφαιστειακές διεργασίες, από λημέρι του Μπαρμπαρόσα έγινε ένα από τα διασημότερα τοπόσημα του πλανήτη (φέτος το Σαρακήνικο ψηφίστηκε η πέμπτη ομορφότερη παραλία του κόσμου, ενώ παλιότερα το «Conde Nast Traveller» το ψήφισε ως τον έβδομο ομορφότερο τόπο του) και προορισμός τουριστών που ήθελαν να το θαυμάσουν από κοντά. Μόλις το καλοκαίρι, καθώς το νησί της Μήλου φιλοξενούσε διεθνές επιστημονικό εργαστήριο με τη συμμετοχή 60 κορυφαίων πλανητολόγων από όλο τον κόσμο, στο πλαίσιο του Terrestrial Analogues for Solar System Studies, οι επιστήμονες συγκεντρώθηκαν στο Σαρακήνικο, με σκοπό να αναλύσουν τα γεωλογικά του χαρακτηριστικά.
Από τις επιστημονικές εργασίες προέκυψε και το συμπέρασμα ότι πρόκειται για ιδανικό γήινο ανάλογο για την εξερεύνηση του ηλιακού συστήματος, ιδιαίτερα για την κατανόηση της γεωλογίας της Σελήνης, του Αρη και παγωμένων σωμάτων όπως η Ευρώπη και ο Εγκέλαδος. Οι επιστήμονες δήλωναν ευτυχείς που είχαν βρει ένα μοναδικό φυσικό εργαστήριο για τη δοκιμή ρομποτικών εργαλείων και την προσομοίωση εξωγήινης εξερεύνησης επιφανειών, θεωρώντας μάλλον αυτονόητο ότι η περιοχή θα έπρεπε να προστατεύεται. Αλλά επειδή σε αυτή τη χώρα ο λόγος των επιστημόνων της NASA και της ESA δεν φαίνεται να έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, μόλις λίγους μήνες μετά την επίσκεψή τους και τις εκκλήσεις για προστασία του Σαρακήνικου, μπήκαν οι μπουλντόζες και άρχισαν να σκάβουν για να χτίσουν το ξενοδοχείο στο μοναδικής ομορφιάς και σημασίας τοπίο. Τουλάχιστον πρόλαβαν να το δουν από κοντά, ώστε να γράψουν σε κάποια επιστημονική τους εργασία ότι κάποτε οι Ελληνες είχαν έναν τέτοιο θησαυρό στα χέρια τους και τον κατέστρεψαν για να τον κάνουν χώρο αναψυχής.
Φωτογραφίες: Shutterstock
Ειδήσεις σήμερα:
Άφαντος ο οδηγός της Bentley που παρέσυρε την Αλεξάνδρα Νίκα στο Κολωνάκι
Αναγνώστης χειλιών αποκάλυψε τι είπε η Τέιλορ Σουίφτ όταν την αποδοκίμασαν στο Super Bowl
«Είχε 5 μήνες ζωής, μάζευε χρήματα για το παιδί του» – Τι λέει ο ξάδερφος του 60χρονου δράστη του φονικού στους Γόννους
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
-
Δείτε Επίσης