Του Κώστα Ράπτη
Οι συνομιλίες στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και ανταλλαγής ομήρων στη Λωρίδα της Γάζας, περιελάμβαναν για πρώτη φορά έναν συμμετέχοντα χωρίς προηγούμενο εμφανή διαπραγματευτικό ρόλο: τον Ιμπραχίμ Καλίν, διευθυντή των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών και “εξ απορρήτων” του Τούρκου προέδρου, Ταγίπ Ερντογάν.
Πρόκειται για γεγονός βαθύτατου συμβολισμού, αλλά και ουσιαστικών συνεπειών για το μέλλον, καθώς η Τουρκία, αξιοποιώντας τους διαύλους της με τη Χαμάς, έπαιξε καταλυτικό ρόλο για τη ρυμούλκηση της παλαιστινιακής οργάνωσης στην αποδοχή του πρώτου σταδίου του “σχεδίου Τραμπ”.
Η χώρα του Ταγίπ Ερντογάν εισέρχεται, έτσι, στο πολύ κλειστό κλαμπ των εχόντων λόγο για το Μεσανατολικό ζήτημα, δείχνοντας αφενός προς τον Αμερικανό πρόεδρο ότι δύναται να “προσφέρει υπηρεσίες” κατά τρόπο παραγωγικό, αφετέρου δε προς τους Παλαιστινίους ότι από τη θέση αυτή θα εγγυηθεί την εκπλήρωση των εθνικών τους δικαίων, εν μέσω του διαπραγματευτικού χάους που προοιωνίζεται η δρομολόγηση των επόμενων σταδίων του σχεδίου Τραμπ.
Και το κυριότερο: η Τουρκία δεν θα είναι παρούσα μόνο στις σχετικές διπλωματικές διεργασίες, αλλά και επί του εδάφους.
“Θα συμμετέχουμε στην task force”
Μιλώντας σε εκδήλωση στο προεδρικό μέγαρο της Άγκυρας για την έναρξη του νέου ακαδημαϊκού έτους, ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία θα συμμετάσχει στη δύναμη (task force) που θα επιβλέψει την εφαρμογή της κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα. “Θα παρακολουθήσουμε με προσοχή την πιστή εφαρμογή των όρων της συμφωνίας. Ως Τουρκία θα συμμετάσχουμε, Θεού θέλοντος, στη δύναμη που θα επιβλέπει την εφαρμογή της συμφωνίας επί τόπου. Θα υποστηρίξουμε τις προσπάθειες ανοικοδόμησης μαζί με τη διεθνή κοινότητα, ώστε η Γάζα να ξανασταθεί στα πόδια της. Στόχος μας είναι να σταματήσει η γενοκτονία και να επανέλθει η ειρήνη στην περιοχή το συντομότερο δυνατό. Οι αδελφοί μας στη Γάζα είναι ο λαός που δικαιούται περισσότερο από κάθε άλλον στον κόσμο την ειρήνη, την ασφάλεια και την ηρεμία”.
Ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε πολύ ικανοποιημένος για τη συμφωνία που επετεύχθη στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου, στην οποία, όπως είπε, συμβάλαμε ενεργά από την αρχή”.
Σε άλλο σημείο της ομιλίας του ευχαρίστησε τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, “ο οποίος επέδειξε ισχυρή βούληση για την προώθηση της εκεχειρίας με το ισραηλινό κράτος”. Εξέφρασε επίσης την ευγνωμοσύνη του στο Κατάρ και στην Αίγυπτο, που συνέβαλαν σημαντικά στην επίτευξη της συμφωνίας, και συμπλήρωσε: “Συγχαίρω από καρδιάς την παλαιστινιακή αντιστασιακή οργάνωση Χαμάς για τη σταθερή και συνετή στάση της”.
“Χαιρετίζω για άλλη μία φορά με σεβασμό τους Παλαιστίνιους αδελφούς μας”, είπε, “οι οποίοι, παρά κάθε είδους βαρβαρότητα, καταπίεση, σφαγή και γενοκτονία, δεν υποχώρησαν ούτε στο ελάχιστο από τη σταθερή και αποφασιστική στάση τους”. Επανέλαβε δε ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να στέκεται στο πλευρό του παλαιστινιακού λαού και μνημόνευσε στο όνομα του Αλλάχ “τους περισσότερους από 67.000 πεσόντες μάρτυρες” των Παλαιστινίων.
Είναι πάντως ασαφές προς το παρόν αν ο Ερντογάν έχει κατά νου απλώς την προβλεπόμενη πολυεθνική task force, με στόχο την ανεύρευση των σορών νεκρών Ισραηλινών ομήρων οι οποίες δεν είναι εύκολο να εντοπισθούν στα ερείπια, ή τη stabilization force, η οποία αναμένεται να αναπτυχθεί σε επόμενο χρόνο με καθήκοντα επιτήρησης της τάξης σε βάθος χρόνου.
Πηγές του τουρκικού υπουργείου Άμυνας δήλωσαν πάντως ετοιμότητα για μια τέτοια αποστολή. “Μέχρι σήμερα οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις έχουν συμμετάσχει σε πολυάριθμες αποστολές που έχουν οργανωθεί από διάφορους οργανισμούς σε διάφορα μέρη με σκοπό τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, κερδίζοντας την εκτίμηση όλων των μερών με τον επαγγελματισμό και τη δίκαιη στάση τους. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, που διαθέτουν εμπειρία στην εδραίωση και τη διαφύλαξη της ειρήνης, είναι έτοιμες να αναλάβουν κάθε αποστολή που θα τους ανατεθεί”, αναφέρθηκε κατά την εβδομαδιαία ενημέρωση των αμυντικών συντακτών, η οποία πραγματοποιήθηκε εν πλω στο τουρκικό σκάφος αμφίβιων επιχειρήσεων “Anadolu”, ανοιχτά των ακτών της Μεσογείου, στο πλαίσιο της συμμετοχής του πλοίου στην τουρκική ναυτική άσκηση “Θαλασσόλυκος”.
Είχε προηγηθεί η πρώτη αντίδραση του Ταγίπ Ερντογάν στην ανακοίνωση της συμφωνίας στο Σαρμ ελ Σέιχ, όπου μεταξύ άλλων ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε:
“Ως Τουρκία θα παρακολουθούμε στενά την πιστή εφαρμογή της συμφωνίας και θα συνεχίσουμε να συμβάλλουμε στη διαδικασία. Ομοίως, θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας μέχρι να ιδρυθεί ένα ανεξάρτητο, κυρίαρχο και γεωγραφικά ενιαίο παλαιστινιακό κράτος με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, με βάση τα σύνορα του 1967”.
Η οπτική των Ισραηλινών ιθυνόντων
Ο Ισραηλινός αναλυτής του Al-Monitor, Μπεν Κασπίτ, εξηγεί το γιατί το εβραϊκό κράτος ανέχεται αυτού του τύπου την αναβάθμιση της Τουρκίας στα μεσανατολικά πράγματα. Το Ισραήλ, γράφει, φαίνεται να κοιτάζει μπροστά: Ενώ ο Τούρκος πρόεδρος, Ταγίπ Ερντογάν, είναι εδώ και καιρό σφοδρός επικριτής του Ισραήλ, ο πιθανός διάδοχός του, ο πρώην επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών και νυν υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, θεωρείται στους ισραηλινούς κύκλους ασφαλείας πιο ρεαλιστής.
“Η Τουρκία είναι η ένοπλη και ισχυρή εκδοχή του Κατάρ”, δήλωσε στο Al-Monitor ανώτερη ισραηλινή πηγή ασφαλείας υπό τον όρο της ανωνυμίας. “Ενώ το Κατάρ ενισχύει την επιρροή του μέσω χρημάτων και οικονομικής ισχύος, η Τουρκία τώρα επεκτείνει την επιρροή της σε όλη τη Μέση Ανατολή μέσω της στρατιωτικής της ισχύος, καθώς και μέσω της δημιουργικότητας και της αποφασιστικότητας του Ερντογάν και του Φιντάν”.
Η ανώτερη ισραηλινή πηγή ασφαλείας προχώρησε περαιτέρω, λέγοντας: “Βλέπουμε πώς οι Τούρκοι προσπαθούν να δημιουργήσουν βάσεις, μοχλούς επιρροής και φυλάκια σε όλη την περιοχή, από τη Λιβύη μέχρι τη Συρία και πέρα από αυτήν”. Η πηγή εξέφρασε επίσης ανησυχία για την προφανή προθυμία του Τραμπ να αντιστρέψει μια προηγούμενη άρνηση των ΗΠΑ και να πουλήσει στην Τουρκία βομβαρδιστικά F-35 που έχουν δώσει στο Ισραήλ ένα πλεονέκτημα. “Γνωρίζουμε τη φιλοδοξία του Ερντογάν να γίνει η πιο εξέχουσα και ισχυρή δύναμη στη Μέση Ανατολή, κάτι που γίνεται κυρίως εις βάρος του Ιράν, αλλά και εις βάρος μας”, πρόσθεσε.
Ωστόσο, κατά το ίδιο δημοσίευμα, η εγγύτητα μεταξύ Ερντογάν και Τραμπ αποδεικνύεται ωφέλιμη για το Ισραήλ. Ο απεσταλμένος του Τραμπ στην Άγκυρα, πρέσβης Τομ Μπαράκ, έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση μιας συμφωνίας αποκλιμάκωσης μεταξύ Ισραήλ και Συρίας, που περιλαμβάνει τόσο τη μεταβατική κυβέρνηση όσο και τις δύο μεγάλες μειονοτικές ομάδες της Συρίας, τους Δρούζους και τους Κούρδους. Ο Μπαράκ εξέφρασε πρόσφατα την υποστήριξή του στην “τουρκική σκέψη για μια περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφάλειας”, τονίζοντας τον ρόλο της Άγκυρας ως κρίσιμης άγκυρας για την περιφερειακή σταθερότητα.
