Του Κώστα Ράπτη
Το “δίπορτο” αποδίδει – στη ζωή και τη γεωπολιτική. Και κανένας δεν έχει αναπτύξει περισσότερο αυτή την τέχνη από τον Ταγίπ Ερντογάν. Ο ισχυρός άνδρας της γείτονος έχει καταφέρει να παρεμβάλει τη χώρα του στις κρισιμότερες διεθνείς ζυμώσεις της ημέρας – χωρίς να φοβάται τις αντιφάσεις.
Από τις διαπραγματεύσεις Ρωσίας και Ουκρανίας, οι οποίες φιλοξενούνται στην Κωνσταντινούπολη, μέχρι τις πρόσφατες επαφές των “τριών μεγάλων” της Ευρώπης με το Ιράν στην ίδια πόλη, και από τις συνομιλίες “αποκλιμάκωσης” με το Ισραήλ επί αζερικού εδάφους, μέχρι την ποδηγέτηση της νέας κυβέρνησης της Δαμασκού, η Τουρκία δρέπει διπλωματικό (και όχι μόνο) κεφάλαιο από όπου μπορεί – σταθεροποιώντας την ίδια ώρα το εσωτερικό της μέτωπο, με την εν εξελίξει προσπάθεια αφοπλισμού του ΡΚΚ.
Οι Τούρκοι ιθύνοντες κρατούν στα χέρια τους ορισμένα αντικειμενικά πλεονεκτήματα: τη στρατηγική θέση της χώρας, τις ισχυρές ένοπλες δυνάμεις της, τη σχετικά ακμαία δημογραφία, τη μεταποιητική της βάση, τα πολιτιστικά στοιχεία που της επιτρέπουν να δοκιμάζει την εξάπλωση “μαλακής ισχύος” σε μια μεγάλη γεωγραφική ακτίνα. Κυρίως όμως πορεύονται με βάση μια υποκειμενική δεξιότητα: τη μεγάλη φιλοδοξία, τη διάθεση ανάληψης ρίσκων, την ελαστική αντίληψη του διεθνούς δικαίου (όσο και αν το επικαλούνται το συχνότερο δυνατό) και κυρίως την προθυμία να είναι “μη δεδομένοι”, αν όχι δυσάρεστοι, στους συνομιλητές τους.
Είναι αυτή η αντίληψη που επιτρέπει στη σύγχρονη Τουρκία να προχωρά, ακροβατώντας πάνω στις επίσης υπαρκτές αδυναμίες της: την ενεργειακή και διατροφική εξάρτηση, την ανάγκη για ενέσεις ξένων κεφαλαίων, τα ρήγματα που γεννούν στην τουρκική κοινωνία οι οικονομικές πιέσεις, οι πολιτισμικές διαφορές, η διαφθορά και η αυταρχική διακυβέρνηση.
Μπορεί να θεωρήσει κανείς ότι το “στυλ Ερντογάν” είναι κατεξοχήν πλασμένο για την “εποχή Τραμπ”, καθώς οι δύο ηγέτες μοιράζονται την ίδια ροπή προς τις επιδείξεις πυγμής, τις αιφνιδιαστικές εναλλαγές φίλων και εχθρών και την ίδια εμμονή με το “εθνικό μεγαλείο”. Στη συγκεκριμένη συγκυρία, μάλιστα, ο Τούρκος πρόεδρος προσφέρει υπηρεσίες στον υπερατλαντικό ομόλογό του, διευκολύνοντας την αμερικανική απεμπλοκή τόσο από την ουκρανική όσο και από τη συριακή κρίση και προβάλλοντας ως ένας σύμμαχος που δεν φοβάται να αναλάβει τις ευθύνες και το κόστος πολύπλευρων στρατιωτικών εμπλοκών.
Όμως δεν είναι ο “τραμπισμός” ο οποίος άνοιξε τις πύλες της Ευρώπης στην Τουρκία κατά τρόπο δίχως προηγούμενο στην πρόσφατη ιστορία. Είναι ακριβώς οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι οποίες μιλούν για “στρατηγική αυτονομία” έναντι των ΗΠΑ, αποκρούουν τα δρομολογούμενα “ντιλ” του Τραμπ με τη Ρωσία και επιχειρούν να οχυρωθούν απέναντι στις προκλήσεις (και τις μεταναστευτικές ροές) της Μέσης Ανατολής, αυτές που προσφεύγουν στην Άγκυρα ως ιδεώδη εταίρο εκτός Ε.Ε. (μαζί με τη Βρετανία) στο εγχείρημα του επανεξοπλισμού τους.
Το παράδοξο είναι κραυγαλέο – όπως και η πρόκληση για την Αθήνα, η οποία στήριξε τη στρατηγική της των προηγούμενων δεκαετιών στο ότι η ίδια (και κατόπιν και η Λευκωσία) βρισκόταν “εντός” του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, ενώ η Άγκυρα “εκτός”, διεκδικώντας την είσοδό της βάσει προϋποθέσεων και ανταλλαγμάτων που της ζητούνταν.
Ζητούν και περισσότερα
Η έγκριση του κανονισμού του προγράμματος SAFE (“Δράση για την Ασφάλεια στην Ευρώπη”) για τη συμμετοχή τρίτων μερών στα προγράμματα της εξοπλιστικής βιομηχανίας της Ε.Ε. επιβεβαιώνει τη μεγάλη εικόνα – την οποία δεν δύναται να ανατρέψει ο νομικός “πόλεμος των αστερίσκων” σχετικά με τα πεδία στα οποία η Αθήνα διατηρεί το δικαίωμα της αρνησικυρίας, εν μέσω όλο και εντονότερων πιέσεων (κυρίως της Γερμανίας) για κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας, ακόμη και στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας που βρίσκεται στον πυρήνα της κυριαρχίας των κρατών-μελών.
Φυσικά ο κερδισμένος δεν έχει λόγο και να εμφανίζεται ικανοποιημένος. Έτσι, πηγές του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών δήλωσαν προς το Euronews Turkish ότι η Τουρκία παρακολουθεί προσεκτικά τη διαδικασία σε συνεννόηση με τα αρμόδια όργανα και έχει μεταφέρει τα αιτήματά της για τη βελτίωση των όρων συμμετοχής σε κοινά έργα προμηθειών στο πλαίσιο του SAFE. Χαρακτήριζαν μάλιστα την υπόθεση αυτή ως “τεστ ειλικρίνειας” για τους “27”.
Κάνοντας λόγο για υψηλό επίπεδο των τουρκικών εταιρειών αμυντικής βιομηχανίας, οι ίδιες πηγές δηλώνουν: “Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας για τη μέγιστη δυνατή ένταξη στο μηχανισμό SAFE των τουρκικών εταιρειών αμυντικής βιομηχανίας, οι οποίες διακρίνονται για τα αξιόπιστα αμυντικά τους προϊόντα στο πεδίο της μάχης”. Υποστηρίζουν επίσης ότι η συμμετοχή της Τουρκίας είναι σημαντική όσον αφορά τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη, τη διατήρηση του χαμηλού κόστους, τις αποτελεσματικές διαδικασίες παραγωγής και τη μείωση των χρόνων παράδοσης στους τελικούς χρήστες.
Οι προειδοποιήσεις Δένδια
“Για να υπάρξει η Ευρώπη, οφείλει να εδράζεται σε κοινές αρχές και κοινή αντίληψη απειλής για το πρότυπο ζωής το οποίο εκπροσωπεί και οφείλει να βασίζεται σε αρχές και αξίες, άλλως αυτοϋπονομεύεται”. Αυτό τόνισε ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας από τον Μυστρά, όπου την Πέμπτη εκπροσώπησε την κυβέρνηση στις εκδηλώσεις “Παλαιολόγεια 2025”, του δήμου Σπάρτης.
“H τυχόν ερμηνεία, εκ μέρους εταίρων μας, ότι ο κανονισμός SAFE αφορά τη χωρίς όρους δυνατότητα χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας των επιβουλευομένων και απειλούντων ημάς, δεν θα συνιστά σήμερα ουδετερότητα και η Άμυνα της Γηραιάς Ηπείρου, η Ευρωπαϊκή Άμυνα δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο πειραματισμών” πρόσθεσε ο καθ’ ύλην υπουργός.
“Και τι έννοια έχει ο εσωτερικός ευρωπαϊκός διάλογος σήμερα για τους κινδύνους που η Μουσουλμανική Αδελφότητα δημιουργεί στην Ευρώπη, για τον οποίο παρεμπιπτόντως σας παραπέμπω στο κύριο άρθρο της Monde, το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, όταν η ίδια η Ευρώπη επιδοτεί όσους με το αξιακό πλαίσιο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, και απειλούν και κατέχουν ευρωπαϊκό χώρο;” αναρωτήθηκε ο κ. Δένδιας.
Υπογράμμισε, δε, ότι θα πρότεινε “να ονομασθεί Κανονισμός της Κερκόπορτας ο κανονισμός SAFE, εφόσον επιχειρηθεί από ορισμένους εταίρους να εφαρμοστεί με τεχνάσματα, ώστε να μην απαιτείται ομοφωνία των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συμφωνία με τρίτες χώρες. Και, μάλιστα, αν αυτό συμβεί χωρίς να ακυρώσει η Τουρκική Εθνοσυνέλευση το Casus Belli εναντίον της Ελλάδας, παρά την τοποθέτηση του Έλληνα πρωθυπουργού και κατά παράβαση των νομικά ορθών αιτιάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου”.
Ξεκαθάρισε, ωστόσο, ότι ελπίζει πως “θα επικρατήσει η κοινή και στοιχειώδης λογική και η παραπάνω επισήμανση δεν θα χρειαστεί”.