“Όταν ο εχθρός προχωρεί, εμείς υποχωρούμε, όταν ο εχθρός είναι στρατοπεδευμένος, εμείς τον παρενοχλούμε, όταν ο εχθρός είναι καταπονημένος, του κάνουμε επίθεση, όταν ο εχθρός υποχωρεί, τον καταδιώκουμε”. Η φράση αυτή του ιδρυτή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας Μάο Τσετούνγκ επηρέασε για δεκαετίες το σκεπτικό όσων εμπλεκομένων σε στρατιωτική σύγκρουση μερών υστερούσαν σε επίπεδο επιχειρησιακής δύναμης και έπρεπε να προσαρμοστούν στη σκληρή πραγματικότητα των αριθμών.
Απόρροια της παραπάνω φιλοσοφίας φαίνεται πως είναι και ο τρόπος με τον οποίο πορεύονται οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις το τελευταίο διάστημα. Ειδικότερα, ο ουκρανικός στρατός κατόρθωσε να δημιουργήσει νέο πρόβλημα για τη ρωσική πλευρά, μετά την αιφνιδιαστική εισβολή στο Κουρσκ, που ξεκίνησε στις 6 Αυγούστου και σηματοδότησε την εισβολή και κατοχή ρωσικών εδαφών για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στρατεύματα των μέχρι πρότινος αμυνόμενων επιτέθηκαν και στη νότια ρωσική περιφέρεια του Μπέλγκοροντ.
Το κίνητρο τής, όπως φαίνεται, συνεχούς διεύρυνσης των πολεμικών επιχειρήσεων από την άποψη της έκτασης δεν είναι δύσκολο να αποκωδικοποιηθεί. Το Κίεβο θέλει να πετύχει με έναν σμπάρο τρία τρυγόνια. Αφενός, σε επιχειρησιακό επίπεδο να αποσπάσει ρωσικές δυνάμεις από το μέτωπο του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, όπου τα ρωσικά στρατεύματα συνεχίζουν τις επιδρομές και προχωρούν ακόμα βαθύτερα από τον Οκτώβριο του 2023. Αφετέρου, σε διπλωματικό επίπεδο να απευθύνει μήνυμα ενθάρρυνσης στους απρόθυμους να παρέχουν περαιτέρω στρατιωτική βοήθεια συμμάχους και να διαρρήξει το αφήγημα της αναπότρεπτης επικράτησης της Μόσχας. Και σε τρίτο επίπεδο, υπό το βάρος μιας ταπεινωτικής κατάστασης για την αντίπαλη πλευρά, να ασκήσει πίεση εντός της Ρωσίας για μια μελλοντική διαπραγμάτευση που να περιλαμβάνει ανταλλαγή εδαφών.
Προς το παρόν η ουκρανική προέλαση (που θεωρείται ότι κατεξοχήν ενισχύθηκε από τη Βρετανία, αλλά δεν θα μπορούσε να προχωρήσει δίχως τη συνεισφορά και της Ουάσινγκτον σε πληροφορίες και πολεμικό υλικό) κρίνεται μέχρι στιγμής επιτυχημένη, αφού εκατοντάδες Ρώσοι οπλίτες έχουν αιχμαλωτιστεί, δεκάδες κοινότητες είναι υπό ουκρανικό έλεγχο και αρκετά τετραγωνικά χιλιόμετρα ρωσικού εδάφους. Αν και συνήθως οι αριθμοί εν μέσω πολέμου δεν λένε την αλήθεια, η αντίδραση του Κρεμλίνου σε στρατιωτικό και διπλωματικό επίπεδο ομολογεί την έκπληξη της Μόσχας και τις ανεπάρκειες σε επίπεδο των υπηρεσιών ασφαλείας.
“Παίζετε με τη φωτιά”
Πρόκειται ωστόσο για ένα στοίχημα εκπληκτικά ριψοκίνδυνο και με κόστος. Αρχικά γιατί η Μόσχα δεν έχει καμία πρόθεση να κάτσει σε οποιοδήποτε τραπέζι συνομιλιών με δυσμενείς για την ίδια όρους. Η απάντηση που επιφύλασσαν οι Ρώσοι στην αντεπίθεση των Ουκρανών, αλλά και η δήλωση του επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας, Σεργκέι Λαβρόφ, ο οποίος δήλωσε ότι η Δύση “παίζει με τη φωτιά”, με το να εξετάζει το ενδεχόμενο να επιτρέψει στην Ουκρανία να καταφέρει πλήγματα βαθιά εντός της Ρωσίας με δυτικούς πυραύλους, είναι ενδεικτικές ότι δεν υπάρχει κανένα περιθώριο υποχώρησης. Και το πλαίσιο ήρθε να συμπληρώσει ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος δήλωσε ότι η εισβολή και η ζημιά που προκάλεσε σε Ρώσους αμάχους κατέστησαν αδύνατες τις διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία.
Στην επιμονή αυτή ανασταλτικός παράγοντας είναι ο υψηλός αριθμός απωλειών, που τον Μάιο και τον Ιούνιο έφταναν τους 1.200 Ρώσους νεκρούς ή τραυματίες κάθε μέρα – το υψηλότερο ποσοστό από την αρχή του πολέμου. Όμως η πλευρά της Μόσχας έχει αποδείξει προθυμία να θυσιάζει στρατιώτες για να κερδίζει λίγα μέτρα τη φορά, ποντάροντας στην υπεροχή ανθρώπινου δυναμικού. Όπως έχει εξάλλου διδάξει και η εμπειρία άλλων πολεμικών αναμετρήσεων, ένας πετυχημένος στρατηγικός, επιχειρησιακός και τακτικός αιφνιδιασμός (όπως και με την αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023) δεν αρκεί για να αλλάξουν τα “σκληρά” μακροσκοπικά δεδομένα των αριθμών.
Στο ζεύγος των άμεσα αντιμαχομένων παρεισφρύουν βέβαια και τρίτοι. Οι ΗΠΑ δια στόματος του αναπληρωτή διευθυντή της CIA, Ντέιβιντ Κόεν, στη Σύνοδο Κορυφής Πληροφοριών και Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ την Τετάρτη εξέφρασαν την εκτίμησή τους πως η συνεχιζόμενη διασυνοριακή εισβολή της Ουκρανίας στην περιοχή Κουρσκ της Ρωσίας πιθανότατα θα συνεχιστεί “για κάποιο χρονικό διάστημα”. Ο Αμερικανός αξιωματούχος συνέχισε υποστηρίζοντας ότι η επίθεση της Ουκρανίας “έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τη δυναμική” της σύγκρουσης στο μέλλον, αλλά παραδέχτηκε ότι αναμφίβολα η Ρωσία “θα πραγματοποιήσει μια αντεπίθεση, για να προσπαθήσει να ανακτήσει αυτό το έδαφος”.
Για δημιουργία “ζώνης ασφαλείας” κάνει λόγο ο Ζελένσκι
Δύσκολες αποφάσεις, υψηλά ρίσκα. Εν μέσω των ραγδαίων στρατιωτικών εξελίξεων ο επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), Ραφαέλ Γκρόσι, έφτασε στον ρωσικό πυρηνικό σταθμό του Κουρσκ, για να κάνει μια αποτίμηση της κατάστασης και να αξιολογήσει τους πιθανούς κινδύνους. Ο ίδιος έσπευσε να καλέσει για ακόμη μια φορά σε αυτοσυγκράτηση τα εμπόλεμα μέρη. Η Ρωσία έσπευσε να εισαγάγει πρόσθετα μέτρα ασφαλείας στην πόλη Κουρτσάτοφ, όπου βρίσκεται ο σταθμός, ο οποίος περιλαμβάνει δύο πλήρως λειτουργικούς αντιδραστήρες του ιδίου είδους με αυτούς του Τσερνόμπιλ, στην Ουκρανία, χωρίς θόλο προστασίας γύρω τους.
Όπως και να έχει, το έδαφος για εκτιμήσεις και προβλέψεις εξακολουθεί να παραμένει ασταθές. Οι στρατιωτικοί στόχοι της Ουκρανίας για την επίθεση παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστοι, αν και ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, μίλησε για τη δημιουργία μιας “ζώνης ασφαλείας”, δείχνοντας την πρόθεση να χρησιμοποιήσει τις κατακτηθείσες περιοχές ως διαπραγματευτικό χαρτί. Από την άλλη πλευρά των συνόρων η Ρωσία θα πρέπει να αξιολογήσει τον κίνδυνο τυχόν αναδιάταξη σημαντικών δυνάμεων από την ανατολική Ουκρανία να δημιουργήσει ευκαιρίες στο Κίεβο να ανακτήσει την πρωτοβουλία σε περιοχές που μέχρι τώρα θεωρούσε πως είχε ενσωματώσει η ίδια στην επικράτειά της.
Μέχρι στιγμής, πάντως, η ρωσική πλευρά δεν έχει κάνει στους αντιπάλους της τη χάρη να αποδυναμώσει για χάρη του Κουρσκ το μέτωπο του Ντονμπάς, όπου ίσα ίσα οι ουκρανικές δυνάμεις φέρονται, σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, να υποχωρούν διαρκώς, στη σκιά των όσων εκτυλίσσονται βορειότερα και έχουν μονοπωλήσει το ενδιαφέρον.
Επανερχόμενοι στο πνεύμα του θρυλικού Κινέζου στρατηλάτη, δεν έχουμε παρά να διαπιστώσουμε ότι το ποιος υποχωρεί και ποιος προχωρεί δεν είναι μια στατική υπόθεση. Το τακτικό, το επιχειρησιακό και το στρατηγικό επίπεδο διαπλέκονται με τρόπους που δεν είναι ευθύγραμμοι και συμπεριλαμβάνουν πολλαπλούς συντελεστές ισχύος.