Αυξάνονται λίγο-λίγο οι καταθέσεις των νοικοκυριών στην Ελλάδα, που ξεπέρασαν τα 150 δισ. ευρώ τον Δεκέμβριο 2024, επαυξημένες με τους τόκους της χρονιάς, όπως στο τέλος κάθε χρόνου. Αν και οι καταθέσεις των νοικοκυριών μειώθηκαν κατά 1 δισ. ευρώ φέτος τον Ιανουάριο, στα 149,35 δισ. ευρώ, από 150,35 δισ. ευρώ, έχουν πάντως επιστρέψει στα ονομαστικά επίπεδα του δευτέρου εξαμήνου του 2011.
Να σημειωθεί ότι τα ιστορικά υψηλά επίπεδα των ονομαστικών καταθέσεων των νοικοκυριών μετρώνται από την ΤτΕ στα 198,6 δισ. ευρώ του Δεκεμβρίου 2009. Ας υπολογιστεί ακόμα ότι, με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του ΤΕΚΕ (απολογισμός 2023), μόνον το 16% των λογαριασμών καταθέσεων στις τράπεζες αφορά ποσά άνω των 5.000 ευρώ και έως πάνω από 100.000 ευρώ.
Τα ποσά αυτά είναι μεσοσταθμικά και αφορούν τους λογαριασμούς κάθε καταθέτη σε καθεμία τράπεζα ξεχωριστά και όχι το σύνολο των καταθέσεων κάθε καταθέτη σε όλες τις τράπεζες, αλλά είναι ενδεικτικά για τις καταθέσεις αλλά και τα εισοδήματα.
Υπάρχει όμως αισθητή πρόοδος, παρόλο που δεν είναι αρκετή συγκρινόμενη με τις καταθέσεις νοικοκυριών στην Ευρώπη όσο και με τον αλματώδη ρυθμό των επιχειρηματικών καταθέσεων, σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία Ιανουαρίου 2025 της ΕΚΤ.
Πάντως, από τα στοιχεία της ΤτΕ πριν και μετά το 2019, προκύπτει ότι οι καταθέσεις νοικοκυριών και μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων είναι σε σταδιακή άνοδο. Ξεκινά από τον Μάρτιο του 2017, οπότε και είχε καταγραφεί το απόλυτο ναδίρ των ονομαστικών καταθέσεων για τα νοικοκυριά στη χώρα, με 98,8 δισ. ευρώ. Το μικρότερο ονομαστικό σύνολο καταθέσεων νοικοκυριών τα τελευταία 22 χρόνια.
Στα ποσά των καταθέσεων νοικοκυριών που δίνουν οι κεντρικές τράπεζες και η ΤτΕ συνυπολογίζονται οι καταθέσεις των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων, αλλά δεν είναι αυτές που κάνουν τη διαφορά. Εμφανίζονται στα στατιστικά της ΤτΕ για πρώτη φορά τον Μάιο του 2014, με συνολικό ποσόν 1,99 δισ. ευρώ, και τον Δεκέμβριο 2024 μόλις έφτασαν τα 2,1 δισ. ευρώ. Κυμαίνονται όλα τα χρόνια σε αυτά τα επίπεδα.
Η ΤτΕ αναφέρει ότι το 2024, σε ετήσια βάση, οι καταθέσεις νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 3,1%. H EKT πάλι, για τον Ιανουάριο 2025, μετράει με προσωρινά στοιχεία άνοδο των καταθέσεων των νοικοκυριών στην Ελλάδα 3,3%, έναντι 3,4% μέσου όρου ανόδου της Ευρωζώνης. Ωστόσο μετράει την Ελλάδα στην έκτη θέση από το τέλος ανάμεσα σε 20 χώρες.
Πώς αυξήθηκαν οι καταθέσεις
Πού οφείλεται η άνοδος των καταθέσεων; Τα στοιχεία εμμέσως καθοδηγούν. Το πρώτο άλμα καταγράφεται μετά την οριστική άρση των capital controls, έπειτα από μια περίοδο πολυετούς κρίσης, με τις καταθέσεις να υποχωρούν διαρκώς επί οκτώ χρόνια. Το αίσθημα ασφαλείας επιστρέφει και μαζί του οι καταθέσεις.
Το δεύτερο άλμα προκύπτει το 2021 αμέσως μετά την πανδημία, όπου τα μέτρα ενίσχυσης βοήθησαν σημαντικά. Τόσο το 2020 όσο και το 2021 η ΕΛΣΤΑΤ μετράει το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα έστω και λίγο υψηλότερα από την τελική κατανάλωση. Τόσο οι πολιτικές ενίσχυσης την περίοδο της πανδημίας όσο και τα πρώτα δάνεια δημιουργούν εισόδημα και βοηθούν στη δημιουργία καταθετικής βάσης, όπως έχει υποστηριχθεί ευρέως από ειδικούς, αλλά και στην επανασύνδεση καταθέσεων και δανείων, η αλληλεπίδραση των οποίων δημιουργεί ανάπτυξη και συσσώρευση κεφαλαίου.
Σχετικά με τα παραπάνω αναφέρεται και ο Chief Economist της Πειραιώς, Ηλίας Λεκκός, και η ομάδα του στην πιο πρόσφατη λεπτομερή μελέτη του τμήματος Οικονομικής Ανάλυσης και Επενδυτικής Στρατηγικής της τράπεζας για τα δάνεια και τις καταθέσεις στην ελληνική οικονομία. Η έρευνα διακρίνει 4 εποχές μεταξύ 2002-2024 και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ξεκινά μια περίοδος νέας κανονικότητας.
Ένα κρίσιμο στοιχείο είναι το υπαρκτό διαθέσιμο εισόδημα, που μπορεί να μετατραπεί σε καταθέσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το έτος 2000 μέχρι και το έτος 2011, σύμφωνα και με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα ξεπερνά την τελική κατανάλωση και ευνοεί την αύξηση των καταθέσεων.
Αντίθετα, μεταξύ 2011 και 2019 εισόδημα και κατανάλωση υποχωρούν. Αλλά η σχέση γίνεται αρνητική και η κατανάλωση είναι μεγαλύτερη του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος, ενώ στη διετία 2020-2021 το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα ξεπερνά και πάλι την τελική κατανάλωση, με τις πολιτικές ενίσχυσης.
Ακολουθεί από το 2022 η περίοδος του πληθωρισμού, η απόσυρση των μέτρων στήριξης και η αύξηση των επιτοκίων με πολιτικές σύσφιξης. Η τάση μεταξύ εισοδήματος και κατανάλωσης γίνεται ξανά αρνητική και το ακαθάριστο ποσοστό αποταμίευσης μειώνεται.
Ωστόσο υπάρχει μία σημαντική διαφορά αυτή την περίοδο σε σχέση με την περίοδο της κρίσης και είναι τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά κονδύλια για επενδύσεις. Αυτά συμβάλλουν στην ανάπτυξη, που παραμένει θετική, και η ροή δανείων αυξάνεται μέσω των κονδυλίων του ΤΑΑ, του ΕΣΠΑ και των άλλων μηχανισμών. Αυτά συμβάλλουν σε νέα άνοδο του ακαθάριστου δείκτη αποταμίευσης το 2023, παρόλο που παρέμεινε σε αρνητικό έδαφος.
Οι καταθέσεις-ρεκόρ των επιχειρήσεων
Στο ίδιο διάστημα, παράλληλα με τα νοικοκυριά, αυξάνονται με ακόμα ταχύτερο ρυθμό οι καταθέσεις των επιχειρήσεων. Αν και οι επιχειρηματικές καταθέσεις είναι πιο “άστατες”, ωστόσο η άνοδός τους είναι εντυπωσιακή.
Η ΕΚΤ μετράει με προσωρινά στοιχεία άνοδό τους με ρυθμό 11,1% τον Ιανουάριο 2025, έναντι μέσου ρυθμού ανόδου 3,3% στην Ευρωζώνη. Οι ελληνικές επιχειρήσεις παίρνουν την πέμπτη μεγαλύτερη θέση, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ.
Πάντως, τα στοιχεία της ΤτΕ δείχνουν ότι ιστορικά οι ελληνικές επιχειρήσεις ποτέ δεν κατέγραψαν καταθέσεις μεγαλύτερες από τα 48,99 δισ. ευρώ του Δεκεμβρίου 2024. Οι επιχειρηματικές καταθέσεις είναι σε ύψος-ρεκόρ όλων των εποχών. Το ναδίρ των τελευταίων 20 και ετών σημειώθηκε τον Ιούλιο του 2015, με 12,6 δισ. ευρώ.