-
Η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο της διεθνούς ενεργειακής σκακιέρας. Με τα ευρωπαϊκά κράτη να αναζητούν απεγνωσμένα εναλλακτικές πηγές ενέργειας ώστε να μειώσουν την εξάρτησή τους από τη Ρωσία, το βλέμμα στρέφεται σε μια περιοχή πλούσια σε φυσικούς πόρους αλλά σημαδεμένη από χρόνιες εντάσεις και νέα γεωπολιτικά ρήγματα.
Αυτό το πολύπλοκο μωσαϊκό φιλοδοξεί να αποκωδικοποιήσει η νέα μελέτη του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ), η οποία επιχειρεί μια συνολική αποτίμηση των ενεργειακών δυνατοτήτων της Ανατολικής Μεσογείου και των προϋποθέσεων αξιοποίησής τους, όχι μόνο για τις χώρες της περιοχής, αλλά κυρίως για την Ευρώπη, που βρίσκεται σε κρίσιμο μετασχηματισμό του ενεργειακού της μοντέλου.
Υποθαλάσσιο δυναμικό δισεκατομμυρίων
Τα τελευταία 20 χρόνια σειρά κομβικών ανακαλύψεων στην υποθαλάσσια περιοχή μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Αιγύπτου έχουν επαναπροσδιορίσει τον ενεργειακό χάρτη της Μεσογείου. Κοιτάσματα όπως το Leviathan και το Tamar στο Ισραήλ, το Zohr στην Αίγυπτο και το Αφροδίτη στην κυπριακή ΑΟΖ αποτελούν αποθέματα στρατηγικής σημασίας, με επάρκεια αρκετή για να καλύψει ένα σημαντικό ποσοστό των αναγκών της Ε.Ε., εφόσον υπάρξουν πρόσβαση και υποδομές.
Η σημασία των κοιτασμάτων αυτών δεν περιορίζεται μόνο στο μέγεθός τους, αλλά και στο ότι βρίσκονται πλησιέστερα στις ευρωπαϊκές αγορές από άλλες πηγές προμήθειας, καθιστώντας τα θεωρητικά πιο ανταγωνιστικά – ιδιαίτερα σε ένα πλαίσιο απορρύθμισης των διεθνών τιμών, με τις ΗΠΑ και το Κατάρ να κυριαρχούν στην αγορά LNG.
Παράλληλα, Ελλάδα και Κύπρος φιλοδοξούν να ενταχθούν στον χάρτη των παραγωγών ή των διαμετακομιστών ενέργειας, με τις σεισμικές έρευνες νοτίως της Κρήτης να προσελκύουν το ενδιαφέρον της αγοράς, αν και τα πρώτα γεωτρητικά βήματα αργούν, λόγω περιβαλλοντικών, θεσμικών και γεωπολιτικών ενστάσεων.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 μέχρι σήμερα οι ανακαλύψεις φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο δεν έχουν σταματήσει να συγκεντρώνουν την προσοχή διεθνών ενεργειακών κολοσσών, θεσμικών επενδυτών και γεωπολιτικών αναλυτών. Όμως ποια είναι τελικά η συνολική αξία αυτών των αποθεμάτων;
Η μελέτη του ΙΕΝΕ επιχειρεί να δώσει ποσοτικό βάθος στο ερώτημα, καταγράφοντας με λεπτομέρεια τα αποθέματα που έχουν εντοπιστεί, τη δυναμική τους, αλλά και το εκτιμώμενο οικονομικό τους αποτύπωμα, το οποίο ανέρχεται σε πολλές δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια, με βάση τις διεθνείς τιμές φυσικού αερίου και τις εμπορικά ανακτήσιμες ποσότητες.
Οι αριθμοί μιλούν
Μόνο τα επιβεβαιωμένα κοιτάσματα, με βάση τη μελέτη του ΙΕΝΕ, ξεπερνούν τα 2.200 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (Bcm) φυσικού αερίου ή πάνω από 77 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (Tcf). Εάν προσθέσει κανείς και τις νεότερες εκτιμήσεις για το prospect Electra στην Κύπρο (έως 30 Tcf), το συνολικό δυναμικό της περιοχής πλησιάζει ή και υπερβαίνει τα 100 Tcf – όγκος που ισοδυναμεί με περισσότερα από δύο χρόνια κατανάλωσης φυσικού αερίου στην Ε.Ε. με βάση τα επίπεδα του 2022.
Ενδεικτικά:
Zohr (Αίγυπτος): 275 Bcm (10 Tcf)
Leviathan (Ισραήλ): 500 Bcm (17,7 Tcf)
Tamar (Ισραήλ): 250 Bcm (8,8 Tcf)
Aphrodite (Κύπρος): 116 Bcm (4,1 Tcf)
Glaucus (Κύπρος): 100 Bcm (3,5 Tcf)
Calypso (Κύπρος): 28 Bcm (1 Tcf)
Nooros (Αίγυπτος): 113 Bcm (4 Tcf)
Karish (Ισραήλ): 31 Bcm (1,1 Tcf)
Tanin (Ισραήλ): 25 Bcm (0,9 Tcf)
Cronos (Κύπρος): 70,8 Bcm (2,5 Tcf)
Οι αριθμοί αυτοί αφορούν μόνο τα μεγαλύτερα και εμπορικά ανακτήσιμα πεδία. Η ίδια η μελέτη σημειώνει πως το συνολικό γεωλογικό δυναμικό της περιοχής είναι πολύ υψηλότερο, ιδίως σε περιοχές όπως τα νότια της Κρήτης, το Δέλτα του Νείλου και ο Λίβανος, όπου δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη οι γεωτρήσεις.
Η εκτιμώμενη οικονομική αξία
Με βάση τις μέσες τιμές φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά (TTF), η οικονομική αξία των επιβεβαιωμένων αποθεμάτων ξεπερνά κατά πολύ τα 500 δισ. δολάρια σε ονομαστικές τιμές.
Για παράδειγμα:
– 1 Bcm φυσικού αερίου ισοδυναμεί με περίπου 35,3 εκατ. MMBtu.
– Με μέση τιμή 10 δολ./MMBtu, 1 Bcm αποφέρει περίπου 353 εκατ. δολάρια.
– Επομένως, ένα κοίτασμα 500 Bcm (όπως το Leviathan) αποτιμάται θεωρητικά στα 176 δισ. δολάρια.
– Αντίστοιχα, το Zohr αποτιμάται στα 97 δισ. δολάρια, ενώ το Aphrodite στα 41 δισ. δολάρια.
Πέρα από το αέριο: Υποδομές και προστιθέμενη αξία
Επιπλέον της αξίας των κοιτασμάτων αυτών καθαυτά, πρέπει να υπολογιστεί και η προστιθέμενη αξία που απορρέει από την ανάπτυξη υποδομών – αγωγών, τερματικών LNG, FSRUs και διασυνδέσεων. Η μελέτη αναφέρει ότι έργα όπως ο EastMed Pipeline (εκτιμώμενο κόστος άνω των 7 δισ. ευρώ) και νέοι τερματικοί σταθμοί υγροποίησης μπορεί να αυξήσουν την περιφερειακή αξία της αγοράς φυσικού αερίου σε πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε βάθος 20ετίας.
Η τριγωνική γεωμετρία: Ελλάδα, Ισραήλ, Αίγυπτος
Η μελέτη του ΙΕΝΕ αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στις τριμερείς συνεργασίες Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου και Ελλάδας – Αιγύπτου – Κύπρου, οι οποίες επιχειρούν να σχηματοποιήσουν έναν περιφερειακό πυλώνα ενεργειακής ολοκλήρωσης. Οι αγωγοί, τα ηλεκτρικά καλώδια και τα έργα LNG που συνδέουν τις χώρες αυτές φιλοδοξούν να μετατραπούν σε διαύλους ενεργειακής εξαγωγής, τόσο προς την Ε.Ε. όσο και προς την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.
Ειδικότερα, ο EuroAsia Interconnector –ένα ηλεκτρικό καλώδιο 2.000 MW που θα ενώνει Ισραήλ, Κύπρο και Κρήτη– θεωρείται έργο στρατηγικής σημασίας για την εξαγωγή καθαρής ενέργειας στην Ευρώπη. Παρόμοια σχέδια εκπονούνται και για την ηλεκτρική διασύνδεση με την Αίγυπτο (GREGY), από όπου θα μπορούσε να ρέει πράσινη ενέργεια από φωτοβολταϊκά πάρκα της Σαχάρας προς το ευρωπαϊκό δίκτυο.
Ωστόσο το ΙΕΝΕ επισημαίνει πως τα έργα αυτά παραμένουν ευάλωτα σε γεωπολιτικούς κραδασμούς. Οι τουρκικές παρεμβάσεις –όπως οι παρενοχλήσεις ερευνητικών πλοίων ανοιχτά της Κάσου και της Κρήτης το 2024– αλλά και η αποσταθεροποίηση στη Συρία και στον Λίβανο δημιουργούν περιβάλλον υψηλού ρίσκου για τις επενδύσεις.
