Ανοιχτούς λογαριασμούς αφήνει η έγκριση από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ε.Ε. του σχεδίου SAFE, ύψους 150 δισ., για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης, καθώς, παρά τις ασφαλιστικές δικλίδες που εξασφάλισε η Ελλάδα, το παράθυρο παραμένει ανοιχτό για τη συμμετοχή της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας χωρίς να υπάρχει δυνατότητα επιβολής όρων και προϋποθέσεων μέσω της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων.
Είναι ενδεικτική, πάντως, του προβληματισμού η έντονη αντίδραση του υπουργού Εθνικής Αμυνας, ο οποίος, από τις τελετές στη μνήμη του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στη Σπάρτη για την επέτειο της Αλωσης της Πόλης, έκανε λόγο για «κερκόπορτα», εφόσον επιχειρηθεί από ορισμένους εταίρους η εφαρμογή του SAFE με τεχνάσματα, ώστε να μην απαιτείται ομοφωνία για συμφωνίες με τρίτες χώρες.
Ο Νίκος Δένδιας, μάλιστα, τόνισε ότι η «χωρίς όρους δυνατότητα χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας των επιβουλευόμενων και απειλούντων δεν συνιστά καν ουδετερότητα», προσθέτοντας ότι «η Ευρωπαϊκή Αμυνα δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο πειραματισμών.
Για να υπάρξει, οφείλει να εδράζεται σε κοινές αρχές και κοινή αντίληψη κινδύνου για το ευρωπαϊκό πρότυπο». Στην Αθήνα υπάρχει γενικότερος προβληματισμός ώστε η πρακτική που ακολουθήθηκε στο SAFE να μην αποτελέσει τον «κανόνα», εντάσσοντας χωρίς όρους την Τουρκία στους μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς για την Ευρωπαϊκή Αμυνα, αλλά και σε στρατηγικά σχέδια της Ε.Ε., όπως αυτό για τη Μαύρη Θάλασσα.
Οι αντιδράσεις από την Τουρκία ήταν προσεκτικές. Πηγές του υπουργείου Αμυνας τόνισαν ότι, αν και ο μηχανισμός SAFE είναι ανοιχτός για τη συμμετοχή της Τουρκίας, περιλαμβάνονται πολλές περιοριστικές ρυθμίσεις για τις τρίτες χώρες, και άφησαν αιχμές εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου, τονίζοντας ότι «υπήρξαν προσπάθειες για τον αποκλεισμό συμμάχων εκτός Ε.Ε., όπως η Τουρκία, από την αρχιτεκτονική άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε. ή για τη χρησιμοποίησή τους ως διαπραγματευτικό χαρτί».
Με αναφορά στη θετική στάση πολλών χωρών απέναντι στη συνεργασία με την Τουρκία, το τουρκικό υπουργείο Αμυνας δήλωσε ότι θα συνεχιστούν «οι προσπάθειες για την ανάπτυξη αμυντικής συνεργασίας με τους ανοιχτόμυαλους και οραματιστές Ευρωπαίους συμμάχους μας, εντός ή εκτός του μηχανισμού SAFE».
Το πρόγραμμα SAFE μπορεί να αποτελεί προσωρινό μηχανισμό για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης, ωστόσο η Αθήνα επέμεινε και έθεσε στην Εθνική Δήλωση που κατέθεσε, έναν σημαντικό αστερίσκο, δηλώνοντας ότι αυτή η ρύθμιση (μέσω της διαδικασίας της ειδικής πλειοψηφίας) δεν θα αποτελέσει προηγούμενο για άλλες μελλοντικές πρωτοβουλίες που θα αφορούν και την Ευρωπαϊκή Αμυνα.
Η Αθήνα θέλει να στείλει εγκαίρως το μήνυμά της, καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη και άλλες διαδικασίες που αφορούν μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς σχετικούς με τους Ευρωπαϊκούς Εξοπλισμούς και επιθυμεί να αποτρέψει μεθοδεύσεις που θα επιχειρήσουν τετελεσμένα, με τη συμπερίληψη της Τουρκίας στον ευρύτερο και στρατηγικής σημασίας πυλώνα της Ευρωπαϊκής Αμυνας και Ασφάλειας χωρίς όρους και προϋποθέσεις και με παράκαμψη της Ελλάδας και της Κύπρου. Δύο από τα σημαντικά αυτά σχέδια είναι το μακροπρόθεσμο Πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP), αλλά και η πρωτοβουλία για τη Στρατηγική Προσέγγισης της Ε.Ε. για την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Την περασμένη Πέμπτη η Κομισιόν παρουσίασε τη νέα Στρατηγική Προσέγγισης της Ε.Ε. για την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας (The European Union’s strategic approach to the Black Sea region), η οποία αποτελεί ένα σημαντικό σχέδιο για την ανάπτυξη της στρατηγικής επιρροής της Ε.Ε. σε μια κρίσιμη περιοχή και συγχρόνως για την αντιμετώπιση των απειλών ασφάλειας στη Μαύρη Θάλασσα μέχρι και τον Καύκασο.
Η Κομισιόν προβλέπει τη δημιουργία ενός Κόμβου Ναυτικής Ασφάλειας της Μαύρης Θάλασσας για να ενισχυθεί η ναυτική ασφάλεια της περιοχής και η προστασία κρίσιμων θαλάσσιων υποδομών (αγωγοί, καλώδια κ.ά.) και στοχεύει και στην ενίσχυση των συνδέσεων και της ανάπτυξης, συνδέοντας την Ευρώπη με τον Νότιο Καύκασο, την Κεντρική Ασία και πέρα από αυτήν.
Οπως αναφέρει η Κομισιόν, «εν μέσω του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η στρατηγική θα ενισχύσει επίσης τον γεωπολιτικό ρόλο της Ε.Ε. ως αξιόπιστου παράγοντα στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου και θα σφυρηλατήσει στενότερη συνεργασία με την Ουκρανία, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, τη Γεωργία, την Τουρκία, την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, προωθώντας παράλληλα την περιφερειακή συνεργασία στον τομέα της συνδεσιμότητας». Η Κομισιόν εντάσσει μάλιστα αυτή τη Στρατηγική για τη Μαύρη Θάλασσα στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδιασμού για τη Στρατηγική Ετοιμότητα της Ευρώπης και της Λευκής Βίβλου για την Αμυνα, καθώς και των επερχόμενων πρωτοβουλιών όπως το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τους Ωκεανούς.
Στο κείμενο της Κομισιόν γίνεται ειδική αναφορά στην Τουρκία ως εταίρου στρατηγικής σημασίας, με επισήμανση της Κοινής Δήλωσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις σχέσεις με την Τουρκία, αλλά και των Συμπερασμάτων των Συνόδων Κορυφής (2021 και 2024), τονίζοντας την ανάγκη για «συντονισμένη προσέγγιση» Ε.Ε. – Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα. Αναδεικνύεται μάλιστα ο ρόλος της Τουρκίας με ειδικές αναφορές στην πρωτοβουλία για τη συμφωνία των σιτηρών, την ανταλλαγή αιχμαλώτων, αλλά και στον ρόλο που μπορεί να έχει «στην αντιμετώπιση του σκιώδους στόλου της Ρωσίας και να συμβάλει στις προσπάθειες για την ενίσχυση της θαλάσσιας ασφάλειας, της ενεργειακής ασφάλειας και της συνδεσιμότητας, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και τις σχετικές συμβάσεις».
Ωστόσο, εξαιρετικά σημαντικό είναι να μην υπάρξουν τετελεσμένα με παράκαμψη της ομοφωνίας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής Στρατηγικής (EDIS), την οποία ανακοίνωσε η Κομισιόν τον Μάρτιο του 2024, μια φιλόδοξη δέσμη νέων δράσεων για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας και της ετοιμότητας της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης.
Η EDIS θέτει ένα σαφές, μακροπρόθεσμο όραμα για την επίτευξη αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και, ως πρώτο εργαλείο, προβλέπεται η πρόταση για ένα Πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP) και πλαίσιο μέτρων για τη διασφάλιση της έγκαιρης διαθεσιμότητας και προμήθειας αμυντικών προϊόντων. Το πρόγραμμα αυτό προβλέπει συνεργασία «με το ΝΑΤΟ και τους στρατηγικούς, διεθνείς και ομοϊδεάτες εταίρους μας, καθώς και στενότερη συνεργασία με την Ουκρανία», συμπεριλαμβάνοντας έτσι και την Τουρκία.
Το Πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP) αποτελεί τη γέφυρα μεταξύ των βραχυπρόθεσμων μέτρων έκτακτης ανάγκης που θεσπίστηκαν το 2023 και λήγουν το 2025, και μιας πιο διαρθρωτικής και μακροπρόθεσμης προσέγγισης για την επίτευξη αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας, ώστε να διασφαλιστεί η συνέχεια της στήριξης της ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης. Στο πλαίσιο αυτό, και προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες της νέας πραγματικότητας, το πρόγραμμα θα κινητοποιήσει -σε πρώτη φάση- 1,5 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. για την περίοδο 2025-2027.
Στον αέρα η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν, βγαίνουν από το συρτάρι τα Θαλάσσια Πάρκα
Στον αέρα βρίσκεται και πάλι ο σχεδιασμός για τη σύγκληση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας και την επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Αγκυρα, καθώς η ατζέντα των ελληνοτουρκικών έχει επιβαρυνθεί και υπάρχει ο κίνδυνος μία μη καλά προετοιμασμένη συνάντηση να έχει τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Η προσπάθεια τώρα εστιάζεται στο να οργανωθεί μια συνάντηση των δύο ηγετών στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ (24-25 Ιουνίου στη Χάγη) και εκεί να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μια νέα συνάντηση Κορυφής, η οποία θα μπορέσει να δώσει θετικό μήνυμα και να προσφέρει ώθηση στις σχέσεις, αλλά και στην προσπάθεια αντιμετώπισης του μεγάλου προβλήματος της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ.
Αρνητική εισήγηση
Κορυφαίος υπουργός της κυβέρνησης, μάλιστα, σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες, δηλώνει ότι έχει εκφράσει την αντίθεσή του για τη σκοπιμότητα σύγκλησης του ΑΣΣ και ότι ο ίδιος θα ζητήσει να μη συμμετάσχει, καθώς με τα υπάρχοντα δεδομένα δεν έχει αντικείμενο συζήτησης με τον Τούρκο ομόλογό του και η παρουσία του μάλλον θα δώσει ευκαιρία για μια ακόμη στοχοποίησή του από την τουρκική πλευρά.
Η Αθήνα, με αφορμή τις διεργασίες που γίνονται στην Ε.Ε. για την υλοποίηση των σχεδίων επανεξοπλισμού της Ευρώπης, δεν είχε άλλη επιλογή από το να εκθέσει την καθαρή θέση της ότι δεν είναι δυνατόν να ανοίξει η πόρτα για την Τουρκία χωρίς όρους και προϋποθέσεις που θα διασφαλίζουν ότι η χώρα σέβεται τις βασικές αρχές της κοινής εξωτερικής πολιτικής, κυρίως όμως ότι δεν θα συνιστά και η ίδια απειλή για κράτη-μέλη της Ενωσης.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, δημοσίως μάλιστα, δεσμεύτηκε ότι θα θέσει το θέμα της άρσης του casus belli από τον Ταγίπ Ερντογάν στην επόμενη συνάντησή τους, κάτι που εκ των πραγμάτων ρίχνει ιδιαίτερο βάρος στην ατζέντα. Για την Τουρκία, το casus belli βρίσκεται στον πυρήνα της εθνικής εξωτερικής πολιτικής της από το 1995 και συνδέεται με την επιδίωξη εγκλωβισμού της Ελλάδας στα χωρικά της ύδατα των 6 ναυτικών μιλίων.
Ακόμη κι αν υπήρχε η πρόθεση τυπικής αναθεώρησης της απόφασης-ψηφίσματος της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, αυτό δεν σημαίνει ότι η Τουρκία προτίθεται να αποδεχθεί το δικαίωμα της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων χωρίς τη δική της συναίνεση και έγκριση, κάτι που δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό, καθώς αποτελεί αποκλειστικό κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας. Παρά το γεγονός ότι θα μπορούσε να υπάρξει ενημέρωση για το πού και σε ποιο εύρος θα μπορούσε να γίνει η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων.
Το casus belli αποτελεί έναν γόρδιο δεσμό, καθώς είναι προφανές ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να διαπραγματεύεται υπό την απειλή χρήσης βίας για την άσκηση ενός δικαιώματός της, και από την άλλη η τουρκική πλευρά, ειδικά σε μια περίοδο αλαζονείας και επιδίωξης ηγεμονικής ισχύος, δύσκολα θα παραιτηθεί από το casus belli, που θα έδινε την εικόνα αποδοχής του δικαιώματος επέκτασης έως τα 12 ναυτικά μίλια.
Ενόχληση
Η Τουρκία, επίσης, είναι ιδιαίτερα ενοχλημένη από το γεγονός ότι η Αθήνα πίεσε σε ευρωπαϊκό επίπεδο ώστε να περιοριστεί η δυνατότητά της για εξασφάλιση σημαντικού μεριδίου από τους ευρωπαϊκούς εξοπλισμούς και την Ευρωπαϊκή Αμυνα, αν και απέφυγε τις θορυβώδεις αντιδράσεις προκειμένου να διευκολύνει εκείνες τις ευρωπαϊκές χώρες που επενδύουν στη στρατιωτική συνεργασία μαζί της, να περάσουν τις αποφάσεις σε πρώτη φάση για τον μηχανισμό SAFE.
Ωστόσο η τουρκική πλευρά βλέπει ως μη φιλικές τις κινήσεις της Ελλάδας, είτε αφορούν την Ευρωπαϊκή Αμυνα, είτε τις παραινέσεις προς συμμάχους για να θέσουν ή να διατηρήσουν περιορισμούς στην πώληση εξελιγμένων αμυντικών συστημάτων στην Τουρκία. Και θα πρέπει να αναμένεται ότι ο Ερντογάν στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ θα απαιτήσει από όλες τις χώρες της Συμμαχίας, αλλά και της Ε.Ε., να εγκαταλείψουν την πολιτική αποκλεισμών και εμπάργκο αν θέλουν να επωφεληθούν από μια εποικοδομητική συνεργασία με την Τουρκία στα θέματα της Ασφάλειας και της Αμυνας.
Τα Θαλάσσια Πάρκα
Στο προσκήνιο παραμένει και το θέμα του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου, για το οποίο οι αντιδράσεις της Τουρκίας ήταν έντονες όταν δημοσιοποιήθηκε ο χάρτης που περιλαμβάνει τη δυνητική, βάσει του Δικαίου της Θάλασσας, ΑΟΖ. Σύμφωνα με πληροφορίες, η κυβέρνηση, μετά από μήνες καθυστερήσεων, ενδέχεται να παρουσιάσει την τελική μορφή του Θαλάσσιου Πάρκου στο Αιγαίο, συνδυάζοντάς το με τη συμμετοχή του πρωθυπουργού στην Τρίτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς (UNOC3) στη Νίκαια, από τις 9 έως τις 13 Ιουνίου 2025.
Ο χαρτης του Θαλάσσιου Πάρκου στο Αιγαίο έχει περάσει από τον έλεγχο των αρμόδιων υπηρεσιών του υπουργείου Αμυνας και του ΥΕΘΑ και η επιλογή είναι να περιοριστεί σε θαλάσσιες περιοχές εντός των χωρικών υδάτων των 6 ν.μ. Το γεγονός, όμως, ότι περιλαμβάνει και βραχονησίδες τις οποίες η Τουρκία έχει εντάξει στις «γκρίζες ζώνες», αναμένεται να προκαλέσει την αντίδραση της Αγκυρας.
Πολύ περισσότερο, μάλιστα, εάν με την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος επιχειρηθεί και η άσκηση των δραστηριοτήτων που προβλέπονται για την περιβαλλοντική προστασία της πανίδας και των πτηνών που διαβιούν εκεί, κάτι που σημαίνει και ανθρώπινη παρουσία στις βραχονησίδες αυτές, γεγονός που πιθανότατα θα επιχειρηθεί να εμποδιστεί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Επίσης, παραμένει η μεγάλη εκκρεμότητα της συνέχισης των ερευνών για την πόντιση του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου, η οποία έχει μεν παγώσει, αλλά δεν μπορεί να μην τεθεί σε μια ελληνοτουρκική συνάντηση κορυφής, αν και είναι ιδιαίτερα δύσκολο να βρεθεί, μετά τις τόσες προσπάθειες, μια φόρμουλα συνεννόησης
. Και όπως τονίζουν πηγές από το υπουργείο Αμυνας, εάν αποφασιστεί η επανάληψη των ερευνών, το ερευνητικό θα πρέπει να φτάσει στην περιοχή με την υποστήριξη του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, ώστε να μην επαναληφθεί το επεισόδιο του περασμένου Ιουλίου, όταν υποχρεώθηκε σε αποχώρηση, ερχόμενο αντιμέτωπο με πέντε τουρκικά πολεμικά πλοία.
Οπως τονίζει η ίδια πηγή, είναι μείζονος σημασίας το ερευνητικό να φτάσει και να πραγματοποιήσει τις έρευνές του εντός της οριοθετημένης με την Αίγυπτο ΑΟΖ, διαφορετικά θα υπάρξει η εντύπωση παραίτησης της Ελλάδας από τα δικαιώματά της και αποδοχή ως τετελεσμένου του Τουρκολιβυκού Μνημονίου.
Ο προβληματισμός που τίθεται πάντως και στο εσωτερικό της κυβέρνησης είναι αν η συγκυρία είναι ευνοϊκή, καθώς η σύγκληση του ΑΣΣ θα δώσει εικόνα κανονικότητας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, μια εικόνα που έχει ανάγκη η Τουρκία ώστε να εξωραΐσει τη θέση της στην Ευρώπη και διεθνώς.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Getty images/Ideal image
n
nΈκρηξη στην Αίτνα: Πανικόβλητοι τουρίστες τρέχουν να σωθούν από το σύννεφο τέφρας και αερίων, δείτε βίντεο
n
nΗ ΚΑΕ Ολυμπιακός δημοσίευσε πλάνα με τον Δημήτρη Γιαννακόπουλο στο ΣΕΦ – «Στο βίντεο όσα εμετικά είπε»
n
nΕκνευρισμένη η Μαγγίρα μετά τα αρνητικά σχόλια του Μουρατίδη για τη Γλυκερία: «Δεν θέλω αηδίες»“}” data-configuration-type=”ProtoThema.Addon.Features.ContentComponents.HtmlEditor.Models.NewsNowConfiguration, ProtoThema.Addon” data-mode=”Dynamic” data-type=”ProtoThema.Addon.Features.ContentComponents.HtmlEditor.Components.HtmlSnippets.NewsNow”>