του Κώστα Ράπτη
Ο 61χρονος Κιρ Στάρμερ, που εισήλθε στην πολιτική πριν από μόλις εννέα χρόνια, αποτελεί από χθες τον εντολοδόχο πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου. Η νίκη του κόμματος των Εργατικών στις κατά τι πρόωρες βουλευτικές εκλογές της Πέμπτης, σήμανε τον τερματισμό μιας 14ετούς κυριαρχίας των Συντηρητικών, η οποία υπήρξε αρκούντως ταραχώδης: αρκεί και μόνο να αναλογισθεί κανείς τα δημοψηφίσματα για την απόσχιση της Σκωτίας και το Brexit ή το γεγονός ότι από μία και μόνη παράταξη αναδείχθηκαν το διάστημα αυτό πέντε πρωθυπουργοί.
Εξ ου και στη νικητήρια ομιλία του ο Στάρμερ έθεσε ως στόχο την “εθνική ανανέωση”. Όμως η κυριαρχία του “παλαιού” είναι περισσότερο εδραιωμένη, από όσο φαντάζει εκ πρώτης όψεως, αν κρίνουμε με τι προγραμματικά “υλικά” αναμόρφωσε το κόμμα του ο Στάρμερ. Οι Συντηρητικοί έχασαν, αλλά οι ιδέες τους ηγεμονεύουν μεταξύ των αντιπάλων τους. Και επιβραβεύθηκε αυτό με την “υιοθέτηση” των Εργατικών από εκφραστές των ελίτ, όπως ο Economist, οι Financial Times ή ακόμη και η ταμπλόιντ Sun. Κατά τα λοιπά, η αύξηση των δημόσιων επενδύσεων και η επαναδέσμευση της Βρετανίας στην “πράσινη ανάπτυξη” (αμφότερα ζητήματα παραμελημένα από τους Τόρις) καλούνται στην εποχή Στάρμερ να αποτελέσουν το νέο εργαλείο για να σταθεί η χώρα στον διεθνή ανταγωνισμό.
Ο Στάρμερ διαβεβαιώνει πως θέλει να τονώσει την ανάπτυξη, να αναμορφώσει τις δημόσιες υπηρεσίες, να ενισχύσει τα δικαιώματα των εργαζομένων, να μειώσει τη μετανάστευση και να ξαναφέρει το Ηνωμένο Βασίλειο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση – χωρίς να επανέλθει στο Brexit, θέμα ταμπού στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.
Η μελλοντική κυβέρνηση θα πρέπει να κάνει “δύσκολες επιλογές” μπροστά στην “έκταση της πρόκλησης”, προειδοποίησε πάντως η Ρέιτσελ Ριβς, η οποία αναμένεται ότι θα γίνει η πρώτη γυναίκα υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου. Η άνοδος των τιμών τα δύο τελευταία χρόνια έκανε τις οικογένειες να φτωχύνουν, καθώς είναι περισσότερες παρά ποτέ αυτές που εξαρτώνται από τις τράπεζες τροφίμων. Μερικές φορές χρειάζεται να περιμένει κανείς μήνες για ιατρικά ραντεβού στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας, ενώ μέσα στις επόμενες ημέρες μπορεί να μην υπάρχει πια θέση στις φυλακές…
Κλίνατε επ’ αριστερά;
Η Βρετανία δίνει την εντύπωση ότι κινήθηκε προς τα αριστερά, κατά παρέκκλιση της τάσης που τώρα επικρατεί στη Δύση: όμως πίσω από την επιφάνεια των πραγμάτων αποκαλύπτεται περισσότερο εναρμονισμένη με τον διεθνή και μάλιστα τον υπερατλαντικό συρμό.
Ο μεγάλος νικητής των εκλογών υπήρξε… το εκλογικό σύστημα, χάρη στο οποίο καταγράφεται η μεγαλύτερη στα χρονικά απόκλιση ανάμεσα στη λαϊκή ψήφο και την κατανομή των εδρών. Εξίσου μεγάλος νικητής υπήρξε η αποχή, που με ποσοστό 40% κατέγραψε ρεκόρ. Κανένας πραγματικός ενθουσιασμός δεν σημαδεύει τη νίκη των Εργατικών, οι οποίοι κατακτούν κοινοβουλευτική υπερπλειοψηφία με ποσοστό ψήφων εφάμιλλο αυτού που το 2019 θεωρήθηκε ότι αποτελούσε δεινή ήττα. Απλώς, οι Συντηρητικοί, που ούτως ή άλλως βρίσκονταν στο ναδίρ της δημοτικότητάς τους, κατέρρευσαν, διότι πλαγιοκοπήθηκαν από τα δεξιά, ήτοι από το κόμμα Reform UK του Νάιτζελ Φαράζ. Οι “πολιτισμικοί πόλεμοι”, με πηγή έμπνευσης τον Τραμπ και με ισχυρές δόσεις αγγλικού εθνικισμού, αποτελούν τη “συνταγή επιτυχίας” του άλλοτε κορυφαίου ιεροκήρυκα της εξόδου από την Ε.Ε., ο οποίος κατάφερε εντέλει να εκλεγεί βουλευτής στην όγδοη προσπάθειά του – με συνθήματα το “αντι-woke”, την αύξηση του αφορολογήτου ορίου εισοδήματος και έναν λογικό συμβιβασμό με τη Ρωσία στον πόλεμο της Ουκρανίας.
Παράλληλα, το ερώτημα της ενότητας του Ηνωμένου Βασιλείου επέδρασε με ιδιόμορφο τρόπο: παρά τη στασιμότητά τους στην Αγγλία και την υποχώρησή τους στην Ουαλία, οι Εργατικοί πραγματοποίησαν προέλαση στη Σκωτία, που ξαναγίνεται προπύργιό τους, όπως υπήρξε παραδοσιακά, καθώς το αυτονομιστικό Σκωτικό Εθνικό Κόμμα που ηγείται της τοπικής κυβέρνησης πληρώνει το κόστος της φθοράς του, των εσωτερικών διαμαχών του και του αδιεξόδου της στρατηγικής της απόσχισης. Επιπλέον, το αποσχιστικό Sinn Fein, που αρνείται και να αναλάβει τις έδρες του στο Ουέστμινστερ, αναδείχθηκε πρώτο κόμμα στη Βόρειο Ιρλανδία, εκτοπίζοντας τους προτεστάντες ενωτικούς.
Οι παλιές και οι νέες ρωγμές
Οι “πληγές” των δύο δημοψηφισμάτων της προηγούμενης 14ετίας αποδεικνύεται ότι έχουν κλείσει, γεγονός το οποίο διευκόλυνε τα μάλα τους Εργατικούς. Όμως σε ένα πολιτικό τοπίο επανασταθεροποιημένο, ύστερα από τόσες περιπέτειες, οι ρωγμές που προοιωνίζονται νέες ανακατατάξεις στο μέλλον είναι ήδη παρούσες.
Καταρχήν, η κρίση των Συντηρητικών και η ανάδυση του Reform UK θέτουν επί τάπητος το ζήτημα της ανασύνθεσης του χώρου δεξιότερα του κέντρου. Κατά δεύτερον, οι ισχυρές επιδόσεις των Φιλελευθέρων και (στη χαμηλότερη κλίμακα που τους αντιστοιχεί) των Πρασίνων δείχνουν ότι η δικομματική εναλλαγή θέλγει όλο και λιγότερους ψηφοφόρους. Αλλά η πιο ενδιαφέρουσα ρωγμή αφορά τις σχέσεις των Εργατικών με τους ψηφοφόρους μεταναστευτικής καταγωγής: η υποστήριξη του Στάρμερ προς το Ισραήλ σε ό,τι αφορά τη Γάζα και η υιοθέτηση λιγότερο φιλικών προς τη μετανάστευση θέσεων (σαν να ήταν αναγκαία, ενόψει βέβαιης εκλογικής νίκης, αυτή η προσαρμογή στην ατζέντα της δεξιάς) αποξένωσε παραδοσιακούς υποστηρικτές του κόμματος και επέτρεψε σε τέσσερις φιλοπαλαιστίνιους ανεξάρτητους υποψήφιους να εκλεγούν. Πρόκειται βέβαια για λογική κατάληξη της περί “αντισημιτισμού” των Εργατικών φιλολογίας, η οποία έφερε στα πράγματα τον Στάρμερ, οδηγώντας σε εκκαθάριση πολλών μελών και στελεχών, συμπεριλαμβανομένου του προηγούμενου κομματικού ηγέτη Τζέρεμι Κόρμπιν, ο οποίος επίσης εξελέγη ως ανεξάρτητος στο Ίσλινγκτον Νορθ.
Πώς διαμορφώθηκαν τα αποτελέσματα
Σύμφωνα με τα σχεδόν τελικά αποτελέσματα, οι Εργατικοί αποσπούν 9.686.329 ψήφους (ποσοστό 33,7%) και 412 έδρες, επί συνόλου 650, καταγράφοντας άνοδο κατά 1,6% των ψήφων και 211 έδρες σε σύγκριση με τις εκλογές του 2019.
Οι Συντηρητικοί σημειώνουν βουτιά της τάξης του 19,9% και με 6.814.650 ψήφους (ποσοστό 23,7%) υποτριπλασιάζουν τον αριθμό των εδρών τους από 371 σε 121. Ανάμεσα στα μεγάλα ονόματα του κόμματος που χάνουν τη βουλευτική ιδιότητα περιλαμβάνονται οι υπουργοί Άμυνας, Δικαιοσύνης, Παιδείας, Πολιτισμού, η πρόεδρος της Βουλής Πένι Μόρντοντ κ.ά., ο πρώην υπουργός Επιχειρήσεων Τζέικομπ Ρις-Μουγκ κ.ά. Απωλέσθηκαν ακόμη και περιφέρειες στις οποίες οι Τόρις κυριαρχούσαν επί έναν αιώνα.
Στην τρίτη θέση από πλευράς ψήφων (με 4.102.109 ψήφους και εκτίναξη από το 2,2% στο 14,3%), αλλά με μόλις 4 έδρες, κατατάσσεται το δεξιό κόμμα Reform UK του Νάιτζελ Φαράζ.
Από την άποψη της κοινοβουλευτικής δύναμης τρίτο κόμμα αναδεικνύονται οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, με άλμα από τις 7 στις 71 έδρες και 3.499.969 ψήφους (ποσοστό 12,2%, ενισχυμένο κατά 0,6%). Πρόκειται για το καλύτερο αποτέλεσμα του κόμματος από το 1923.
Ικανοποιημένοι μπορούν να είναι και οι Πράσινοι, οι οποίοι από τη μία έδρα πέρασαν στις τρεις, με 1.939.509 ψήφους και ποσοστό 6,8% (αύξηση κατά 4,1%).
Δεινή δοκιμασία υφίσταται το Σκωτικό Εθνικό Κόμμα (SNP), που χάνει, κυρίως υπέρ των Εργατικών, τις 36 από τις 45 έδρες του και περιορίζεται στις 708.759 ψήφους. Το ποσοστό του, με πανεθνικούς όρους, υποχωρεί από το 3,8% στο 2,5%, ωστόσο σε επίπεδο Σκωτίας αυτό σημαίνει απώλεια του ενός τρίτου της δύναμής του. Την αντίστροφη πορεία καταγράφει το ουαλικό κόμμα Plaid Cymru, που διπλασίασε τις έδρες του σε 4.