Σε έναν από τους ιερότερους τόπους της Χριστιανοσύνης, τη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στους πρόποδες του Σινά, στρέφεται τις τελευταίες ημέρες η διεθνής προσοχή.
Η πρόσφατη δικαστική απόφαση αιγυπτιακού δικαστηρίου, που αμφισβητεί το πλήρες ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής επί 71 ακινήτων, προκάλεσε έντονη ανησυχία στην Ελλάδα και ενεργοποίησε τον διπλωματικό μηχανισμό της χώρας, ενώ παράλληλα ανέδειξε τις ιστορικές σχέσεις και τις ευαισθησίες που περιβάλλουν το μοναδικό αυτό προσκυνηματικό και πνευματικό κέντρο της Ορθοδοξίας. Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση επιμένει στην προτεραιότητα της θωράκισης του λατρευτικού και ελληνορθόδοξου χαρακτήρα του ιστορικού αυτού θρησκευτικού μνημείου.
Η έκτακτη επικοινωνία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, την Παρασκευή (30/5) φανερώνει ότι η Αθήνα και το Κάιρο αναζητούν λύση βασισμένη στη διατήρηση του θρησκευτικού και ιστορικού χαρακτήρα του προσκυνήματος. Παρά τις εντάσεις και τη 10ετή εκκρεμότητα, οι δύο πλευρές συμφωνούν στην ανάγκη θεσμικής επίλυσης, με ελληνική αντιπροσωπεία να αναμένεται τη Δευτέρα (2/6) στην Αίγυπτο για την οριστικοποίηση της συμφωνίας.
Η υπόθεση της Μονής, ωστόσο, δεν μπορεί να ιδωθεί αποκομμένα από τις γεωπολιτικές σχέσεις της Ανατολικής Μεσογείου. Όπως επεσήμανε η δημοσιογράφος Κάτια Μακρή στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του ΑΝΤ1, η ανησυχία στην Ελλάδα εντάθηκε εν μέσω υποψιών περί επιρροής τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία, η οποία επιχειρεί να διεισδύσει στη στρατηγική συμμαχία Καΐρου-Αθήνας. Οι σαφείς διαβεβαιώσεις της αιγυπτιακής ηγεσίας και οι χαρακτηρισμοί περί «αδελφών χωρών» στην τηλεφωνική επικοινωνία Μητσοτάκη – Σίσι φαίνεται πως αποκλιμάκωσαν προς το παρόν την ένταση.
Η διπλωματική εγρήγορση, όμως, δεν αφορά μόνο θρησκευτικά ζητήματα. Η συμμαχία Ελλάδας-Αιγύπτου έχει θεμελιώδη σημασία στην Ανατολική Μεσόγειο, ιδίως μετά την οριοθέτηση ΑΟΖ.
Στο ίδιο πνεύμα, σύμφωνα με την Κάτια Μακρή, αποφασίστηκε η μετάβαση ελληνικής αποστολής στο Κάιρο στις 2 Ιουνίου, με σκοπό την οριστικοποίηση συμφωνίας που θα αναγνωρίζει και θα προστατεύει νομικά το ιδιοκτησιακό και θρησκευτικό καθεστώς της Μονής. Στην αποστολή θα συμμετέχουν ο γενικός γραμματέας Θρησκευμάτων, Γιώργος Καλαντζής, η υφυπουργός Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και εκπρόσωπος του υπουργείου Πολιτισμού.
Την ίδια ώρα, ο νομικός σύμβουλος της Μονής, Χρήστος Κομπιλίρης, εξέφρασε την έντονη ανησυχία του για την απόφαση, σημειώνοντας ότι το νομικό κείμενο αναγνωρίζει μόνο «δικαίωμα χρήσης» επί 46 ακινήτων, ενώ 25 φέρονται να αποδίδονται στο αιγυπτιακό Δημόσιο. «Το συμφωνημένο κείμενο προέβλεπε πλήρη αναγνώριση κυριότητας της Μονής σε όλες τις ιδιοκτησίες. Η απόφαση δημιουργεί εύλογη ανασφάλεια για το μέλλον και ανοίγει τον ασκό του Αιόλου», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Την απογοήτευση και την θλίψη του για την απόφαση εξέφρασε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, σημειώνοντας με νόημα ότι η Μονή του Σινά υπήρξε για αιώνες υπό σεβασμό και προστασία ακόμη και από το Ισλάμ και κάλεσε την αιγυπτιακή κυβέρνηση να διατηρήσει το status quo και να σεβαστεί τις συμφωνίες.
Έκτακτη επικοινωνία Μητσοτάκη – Σίσι: Διαβεβαιώσεις από την Αίγυπτο – Αναμονή για τις δεσμεύσεις
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε επικοινωνία με τον Πρόεδρο της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, όπου, σύμφωνα με το Γραφείο Τύπου του Πρωθυπουργού, «ο ίδιος υπογράμμισε τη σημασία της διατήρησης του προσκυνηματικού και ελληνορθόδοξου χαρακτήρα της Μονής και την επίλυση του ζητήματος με τρόπο θεσμικό». Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν ότι «η λύση βρίσκεται στην ήδη καταγεγραμμένη κοινή κατανόηση των δύο πλευρών, καθώς και σε όσα είχαν συμφωνηθεί κατ’ ιδίαν και ανακοινωθεί δημοσίως κατά την επίσκεψη του Προέδρου της Αιγύπτου στην Αθήνα στις 7 Μαΐου».
Στο πλαίσιο αυτό, στις 2 Ιουνίου ελληνική αντιπροσωπεία θα μεταβεί στην Αίγυπτο με στόχο την ταχεία ολοκλήρωση της συμφωνίας. Η Αθήνα και το Κάιρο βρίσκονται στο όριο της ψύχρανσης, με τους Αιγύπτιους να επιχειρούν μέσω ανακοίνωσης της προεδρίας να ρίξουν τους τόνους, εστιάζοντας όμως αποκλειστικά στο θρησκευτικό καθεστώς της Μονής.
Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της Αιγυπτιακής Προεδρίας, «Η Προεδρία της Δημοκρατίας επαναβεβαιώνει την πλήρη δέσμευσή της να διατηρήσει το μοναδικό και ιερό θρησκευτικό καθεστώς της Μονής της Αγίας Αικατερίνης και να μην βλάψει αυτό το καθεστώς και επιβεβαιώνει ότι η πρόσφατη δικαστική απόφαση εδραιώνει αυτό το καθεστώς».
Το Κάιρο χαρακτηρίζει «αδελφικές» τις σχέσεις των δύο λαών, με την Αθήνα να ανταποκρίνεται με καλή πίστη, αλλά υπογραμμίζοντας ότι «δεν υπάρχουν περιθώρια αποκλίσεων από το συμφωνημένο πλαίσιο». Η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Λάνα Ζωχιού, τόνισε πως «ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών επικοινώνησε αμέσως με τον Υπουργό Εξωτερικών της Αιγύπτου και κατέστησε σαφές ότι δεν υπάρχει κανένα περιθώριο να αποκλίνουμε από την κοινή κατανόηση των δύο πλευρών».
Από την πλευρά του αιγυπτιακού Υπουργείου Εξωτερικών, οι μοναχοί του Σινά εμφανίζονται ως χρήστες των χώρων της περιοχής. Συγκεκριμένα, «Λόγω του ενδιαφέροντος για την πνευματική και υψηλή θρησκευτική αξία της μονής, η δικαστική απόφαση ορίζει ότι στους μοναχούς της μονής εξακολουθεί να επιτρέπεται η χρήση των θρησκευτικών και αρχαιολογικών χώρων της περιοχής».
Στην Αθήνα αναμένουν την παραλαβή της πλήρους απόφασης των 160 σελίδων του αιγυπτιακού δικαστηρίου, η οποία αφορά μια δεκαετή εκκρεμότητα σε μια πολύπλοκη υπόθεση αστικού χαρακτήρα. Από τα διαθέσιμα στοιχεία, η απόφαση φαίνεται να κάνει κατ’ αρχήν δεκτή την έφεση που άσκησε η Μονή.
Το δικαστήριο απέρριψε μηνύσεις που στρέφονταν κατά της Μονής και αφορούσαν συνολικά 28 ναούς και προσκυνήματα, 17 οικόπεδα για τα οποία υπάρχουν συμβόλαια αγοραπωλησίας, καθώς και 11 γαίες που δεν αποδείχθηκε ότι η Μονή είχε κατοχή ή έλεγχο.
Όσον αφορά το ιδιοκτησιακό, το Κάιρο ξεκαθαρίζει ότι «περιοχές, οι οποίες χαρακτηρίζονται “απομακρυμένες” και μη κατοικίσιμες, έχουν ήδη δημευθεί». Όπως επισημαίνει εκπρόσωπος του αιγυπτιακού ΥΠΕΞ, «Η απόφαση του δικαστηρίου υποδεικνύει την ύπαρξη απομακρυσμένων περιοχών και φυσικών καταφυγίων μακριά από το μοναστήρι, χωρίς κατοίκους, και χωρίς τεκμηριωμένα έγγραφα ιδιοκτησίας ή κατοχής. Επομένως, οι περιοχές αυτές θεωρούνται κρατική γη».
Η Μεγάλη μεταμόρφωση και η Μονή στο επίκεντρο
Η απόφαση του αιγυπτιακού εφετείου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αναδιάρθρωσης της περιοχής, στο πλαίσιο του σχεδίου τουριστικής και πολιτιστικής ανάπτυξης με την επωνυμία «Great Transfiguration». Σύμφωνα με δημοσιεύματα του αιγυπτιακού Τύπου, η κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην τουριστική ανάδειξη της Αγίας Αικατερίνης, με έργα που περιλαμβάνουν τη δημιουργία ξενοδοχείων, κέντρων επισκεπτών και πολιτιστικών υποδομών.
Η αιγυπτιακή προεδρία, πάντως, επιμένει ότι το σχέδιο σέβεται απολύτως την ιερότητα του τόπου και δεν θέτει σε κίνδυνο τον χαρακτήρα ή τη λειτουργία της Μονής.
Στάση αναμονής από τη μοναστική κοινότητα Αγίας Αικατερίνης
Διαμαρτυρία πραγματοποίησαν το μεσημέρι της Παρασκευής οι μοναχοί της Αγίας Αικατερίνης, οι οποίοι αποφάσισαν να μην προχωρήσουν στο άνοιγμα του μοναστηριού προς τους επισκέπτες. Ωστόσο, ο αρχιμανδρίτης Πορφύριος, εκπρόσωπος του μοναστηριού στην Αθήνα, αναφέρει ότι το μοναστήρι θα ανοίξει κανονικά και ότι οι μοναχοί θα προσευχηθούν για τη σωτηρία του μοναστηριού.
Καθημερινά τουλάχιστον 2.000 άνθρωποι επισκέπτονται το μοναστήρι για να προσκυνήσουν τη χάρη της. Αποτελεί άλλωστε κέντρο προσκυνήματος για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς.
Παράλληλα, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων επαναβεβαιώνει την εκκλησιαστική δικαιοδοσία του επί της Μονής, τονίζοντας τον σημαντικό της ρόλο ως σύμβολο ειρήνης μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων: «Έχομεν ιερό καθήκον να διασφαλίσουμε την αδιάλειπτη συνέχιση της χριστιανικής λατρείας εις τον ιερό αυτό τόπο, όπως συμβαίνει επί δεκαεπτά αιώνες. Καταδικάζομεν πάσαν προσβολήν της φυσικής ή δικαιοδοσιακής υποστάσεως των χώρων λατρεία μας».
Σκληρή κριτική της αντιπολίτευσης προς την κυβέρνηση για τις εξελίξεις στη Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά
Η απόφαση αιγυπτιακού δικαστηρίου σχετικά με την Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και έντονη πολιτική συζήτηση στην Ελλάδα, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να ασκούν σκληρή κριτική στην κυβέρνηση για τον τρόπο που διαχειρίστηκε το ζήτημα.
Η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Μιλένα Αποστολάκη, σε συνέντευξή της στο OPEN, υπογράμμισε ότι η πρώτη αντίδραση του υπουργείου Εξωτερικών ήταν ανεπαρκής, χαρακτηρίζοντάς την ως «χαμηλού επιπέδου». Επιπλέον, τόνισε την ανάγκη η ελληνική κυβέρνηση να εμπλακεί ενεργά και σε ανώτατο επίπεδο, αντί να περιορίζεται σε δηλώσεις διοικητικών στελεχών.
Από την πλευρά του, ο εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Γιώργος Καραμέρος, κατηγόρησε την κυβέρνηση Μητσοτάκη για προχειρότητα στον χειρισμό ενός ιδιαίτερα ευαίσθητου εκκλησιαστικού ζητήματος, επισημαίνοντας παράλληλα το έλλειμμα αξιοπιστίας που παρουσιάζει.
Κριτική άσκησαν και τα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης.
Το ΚΚΕ ζήτησε από την κυβέρνηση να δώσει ξεκάθαρες απαντήσεις σχετικά με τον ρόλο της ως «στρατηγικού συμμάχου» της αιγυπτιακής πλευράς και να καταδικάσει τις αυθαιρεσίες σε βάρος των θρησκευτικών ελευθεριών.
Ο πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης, Κυριάκος Βελόπουλος, κατηγόρησε τη Νέα Δημοκρατία ότι επιχειρεί να καλύψει επικοινωνιακά τα λάθη της, αφήνοντας ανυπεράσπιστους τους μοναχούς και τον Ηγούμενο, ενώ τώρα εμφανίζεται να προσπαθεί να επιλύσει το ζήτημα μέσω θεσμικών οδών.
Τέλος, ο Δημήτρης Νατσιός, πρόεδρος του κόμματος ΝΙΚΗ, κατέθεσε επίκαιρη ερώτηση προς τον υπουργό Εξωτερικών και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να παρέμβει, δεδομένων των διεθνών διαστάσεων που έχει λάβει το θέμα.