Ο Δημήτρης Δημητριάδης ερμηνεύει το μέλλον. Μην πάει ο νους σε μεταφυσική, οιωνοσκοπία και διαισθητικά χαρίσματα. Εδώ μιλάμε για έναν εξερευνητή του μέλλοντος ή, όπως είναι ο επίσημος επαγγελματικός τίτλος του, για έναν επιστήμονα του μέλλοντος, ο οποίος μάλιστα αποφάσισε να συγκεντρώσει τη γνώση και την περιέργειά του σε ένα βιβλίο με τον απολύτως φουτουριστικό τίτλο «2049» (εκδ. Key Books).
Στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν εύληπτο και περιεκτικό μπούσουλα για όλα εκείνα που ήδη ζούμε, αλλά και για εκείνα που πρόκειται να αναθεωρήσουμε -εκόντες άκοντες- στο εγγύς μέλλον με καταλύτη την τεχνολογία. Ο 42χρονος futurist, που παρεμπιπτόντως είναι και ένας ασταμάτητος, ευπροσήγορος και ενδιαφέρων ομιλητής, εκλαϊκεύει με περίφημο τρόπο όλα εκείνα που μας φοβίζουν, δεν καταλαβαίνουμε ή μας φοβίζουν επειδή ακριβώς δεν τα καταλαβαίνουμε. Την Τεχνητή Νοημοσύνη, το blockchain, τις μεγατάσεις, τα ασθενή σήματα. Εξορκιστής της τεχνοφοβίας; Θα μπορούσε.
Οπως και πρεσβευτής του μέλλοντος, αν και ο ίδιος δεν αποδέχεται τον βαρύγδουπο χαρακτηρισμό. Σε κάθε περίπτωση, ο Δημητριάδης, που συνεργάζεται ως ερευνητής με την Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού στην Προεδρία της Ελληνικής Κυβέρνησης, είναι ο άνθρωπος από τον οποίο μπορείς να ζητήσεις κάθε πιθανή και απίθανη απάντηση. Οπως ας πούμε, στην απ’ τη ζωή των Αθηναίων βγαλμένη ερώτηση, πώς γίνεται η τεχνολογία να κάνει καθημερινά άλματα και ακόμη να μην έχει βρει αντίδοτο στο ατέρμονο μποτιλιάρισμα της πόλης.
GALA: Επιστήμονα του μέλλοντος, γιατί εσείς οι επιστήμονες του μέλλοντος δεν μπορείτε να λύσετε το ζήτημα της κίνησης;
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ: Εχουμε ένα κεφάλαιο στο βιβλίο με τίτλο «Ακόμα μια χρονιά χωρίς τηλεμεταφορά» και αναφερόμαστε στο πώς και γιατί θα λυθεί το κυκλοφοριακό πρόβλημα στις πόλεις. Υπάρχει λύση: είναι τα αυτόνομα οχήματα. Στην ουσία η λύση βρίσκεται στη μη εμπλοκή του ανθρώπου στην οδήγηση.
G.: Η δική μας γενιά, των σημερινών 40άρηδων, θα προλάβει να ζήσει μια τόσο ριζική αλλαγή;
Δ.Δ.: Ναι, πιστεύω ότι θα προλάβουμε. Είναι μόλις μια δεκαετία μακριά. Δηλαδή, όχι τόσο μακριά. Ενώ έχουμε στο μυαλό μας τον άξονα του χρόνου πιο μεγεθυμένο, τα δέκα χρόνια δεν είναι τόσα πολλά.
G.: Αν ανατρέξεις μια δεκαετία πίσω, τι είναι εκείνο που σε έχει εκπλήξει περισσότερο στην εξέλιξη της τεχνολογίας και το αποτύπωμά της στην ανθρωπότητα;
Δ.Δ.: Είδαμε να καταργείται ο Νόμος του Μουρ, η θεωρία δηλαδή ότι κάθε 18 μήνες οι υπολογιστές διπλασιάζονται σε ισχύ και υποδιπλασιάζονται σε μέγεθος. Και βλέπουμε κάθε μέρα αυτή την τρομερά διανυσματική και εκθετική πρόοδο να μεγαλώνει. Αυτό με έχει εντυπωσιάσει. Υπάρχουν κι άλλα πράγματα. Υπάρχει κι ένας άλλος νόμος, εκείνος της Διαχείρισης των Επιστροφών, ο οποίος δείχνει ότι σε 10 χρόνια με 1.000 ευρώ θα μπορείς να αγοράσεις υπολογιστική δύναμη ίση με ένα εκατομμύριο ανθρώπινους εγκεφάλους.
G.: Κάπως ανησυχητικό;
Δ.Δ.: Καθόλου. Ο λόγος που γράψαμε το βιβλίο είναι ακριβώς για να δείξουμε ότι η ταχύτητα με την οποία έρχεται η πρόοδος δεν συνιστά απειλή αλλά αλλαγή. Μόνο αν την αγκαλιάσουμε θα πάμε μπροστά. Αυτό που συνήθως ξυπνά την τεχνοφοβία στους ανθρώπους είναι ότι δεν θέλουν να αλλάξουν. Βρίσκονται σε μια ζώνη άνεσης και δεν θέλουν να μετακινηθούν. Είμαστε όμως πολύ μακριά από το να μας κυβερνήσουν ή να μας πάρουν τις δουλειές τα ρομπότ. Δεν θα μας αντικαταστήσει στην εργασία μας ένα σύστημα ΑΙ, αλλά ένας άνθρωπος που ξέρει να χρησιμοποιεί το ΑΙ.
G.: Είναι δηλαδή ζήτημα εκπαίδευσης;
Δ.Δ.: Ακριβώς. Το upskilling και το reskilling, να αναβαθμίσουμε ή να αλλάξουμε δεξιότητες δηλαδή εάν αυτό που κάνουμε τείνει να απαρχαιωθεί, είναι το μέλλον της εργασίας. Η πανδημία, για παράδειγμα, μας έδειξε ότι μπορούμε να εργαστούμε υβριδικά. Αυτό το μοντέλο θα επικρατήσει από εδώ και πέρα. Επιπλέον, υπάρχει η Gen Z, μια γενιά που δεν την καλύπτει το δίπτυχο «χρήμα και δόξα», αλλά αναζητά και σκοπό, θέλει προσωπικό χρόνο, θέλει πράγματα που να την καλύπτουν και συναισθηματικά. Και οι εταιρείες από τη μεριά τους δεν αναζητούν πια αποτελεσματικότητα αλλά ανθεκτικότητα από τους εργαζόμενους. Δεν θέλουν τέλειες μηχανές που θα παράγουν ακούραστα, αλλά ανθρώπους που θα αντέχουν στις συνεχόμενες αλλαγές. Η λέξη-κλειδί είναι προσαρμοστικότητα.
G.: Προσωπικά αναγκάστηκες να προσαρμοστείς; Φαντάζομαι δεν ξεκίνησες τη ζωή σου με την επιθυμία να γίνεις futurist.
Δ.Δ.: Ημουν ένα παιδί με ΔΕΠΥ. Σε μια εποχή μάλιστα που δεν ήταν αποδεκτή στα σχολεία. Τότε έμαθα ότι ο εγκέφαλός μου λειτουργεί με βάση το ενδιαφέρον. Οταν υπάρχει ενδιαφέρον, βουτάω, βυθίζομαι μέσα του και το σπουδάζω, όταν πάψει να υπάρχει, χάνω τα πάντα. Σπούδασα design, έκανα μεταπτυχιακό στην ανάλυση δεδομένων και το διδακτορικό μου είχε να κάνει με τη διεπαφή ανθρώπου και μηχανής. Λίγο πριν από την πανδημία ξεκίνησα να ασχολούμαι με τις Σπουδές για τα Μέλλοντα. Είναι ένα κομμάτι που ασχολείται όχι μόνο με τα trends, αλλά και με τις μεγατάσεις με επίκεντρο την τεχνολογία. Μιλάμε για ένα διεπιστημονικό πεδίο.
G.: Και το «2049» πώς γεννήθηκε;
Δ.Δ.: Από μια δική μου ανάγκη να καταγράψω την αλλαγή. Ξεκίνησα να γράφω το 2018. Μέσα στην πανδημία άλλαξαν όλα, οπότε το βιβλίο εν πολλοίς ξαναγράφτηκε. Κατόπιν συνάντησα τον Γιάννη Σκορδά σε ένα εργαστήρι δημιουργικής γραφής. Διάβασε το βιβλίο και μου είπε ότι θα ήταν πιο εύληπτο αν περιείχε κάποιες ιστορίες και κάποια παραδείγματα. Ετσι παντρέψαμε τις τάσεις με τις ιστορίες και φτιάξαμε ένα βιβλίο που μπορεί να διαβάσει κάποιος είτε είναι 70 ετών και θεωρεί τον εαυτό του τεχνοφοβικό είτε είναι 16 ετών και πιστεύει ότι είναι super high tech junkie.
Είναι ένα βιβλίο που αναθεωρείται συνέχεια μέσω μιας εφαρμογής επαυξημένης πραγματικότητας που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο αναγνώστης, ενώ σύντομα θα μπορεί να συνομιλεί και μαζί του μέσω ενός GPT.
G.: Αλήθεια, εσύ τα λες με το Chat GPT;
Δ.Δ.: Ναι. Πολύ. Και έχω φτιάξει ένα GPT το οποίο έχει όλα μου τα δεδομένα -e-mails, γραπτά, άρθρα, ομιλίες-, με αποτέλεσμα όταν απαντάει, να το κάνει όπως θα το έκανα εγώ. Κανένα e-mail μου τους τελευταίους οκτώ μήνες δεν έχει πληκτρολογηθεί από μένα. Εχει γραφτεί από μια Τεχνητή Νοημοσύνη.
G.: Πώς μπορώ να είμαι σίγουρος ότι μιλάω μαζί σου και όχι με Τεχνητή Νοημοσύνη;
Δ.Δ.: Εχουμε ένα κεφάλαιο στο βιβλίο που λέγεται «Μην εμπιστεύεσαι, Επαλήθευσε». Οπότε, για να είμαι ειλικρινής, δεν μπορείς να είσαι σίγουρος.
G.: Σε φοβίζει καθόλου το γεγονός ότι από την αλήθεια περνάμε στη μετα-αλήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Δ.Δ.: Δεν με φοβίζει ότι ζούμε σε μια εποχή μετα-αλήθειας. Η ανθρώπινη άγνοια με τρομάζει. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι μπορούν να παρασύρονται από κατασκευασμένα αφηγήματα. Δες για παράδειγμα τον νέο πρόεδρο της Αργεντινής. Είναι μια ακροδεξιά καρικατούρα που εκλέχθηκε γιατί ο κόσμος ακουμπάει τον πόνο του σε βολικά και όχι αληθινά αφηγήματα. Το ζήτημα είναι να φέρουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη να δουλέψει για την ανθρωπότητα και να μην παρασυρθούμε όπως, για παράδειγμα, συνέβη με την πυρηνική ενέργεια.
G.: Οι φίλοι, οι γνωστοί σου, τι σε ρωτούν συνήθως; Ποια είναι η μεγαλύτερη αγωνία τους για το μέλλον;
Δ.Δ.: Αγωνιούν για το αν θα μπορέσουν τα παιδιά τους να προσαρμοστούν στην αλλαγή και πώς θα τα συμβουλεύσουν να κάνουν σήμερα σωστές επαγγελματικές επιλογές για το αύριο. Στην πραγματικότητα το άγχος τους θα έπρεπε να είναι πώς το παιδί τους θα γίνει καλός και χρήσιμος πολίτης και όχι απλά επιστήμονας. Το ζήτημα είναι να επιλέγουμε αυτό που μας κάνει χαρούμενους – και αυτό είναι κάτι που αντιλαμβάνονται και το επιζητούν η Gen Z και η Generation Alpha. Οτι δεν είναι ανάγκη μια επιλογή που κάνω σήμερα να με καθορίσει για τα επόμενα δέκα χρόνια ή για μια ζωή. Βλέπω παιδιά 10 ή 12 ετών που έχουν αναπτύξει ήδη αυτό το αντανακλαστικό.
G.: Πρακτικά τι κάνει ένας επιστήμονας του μέλλοντος για τα προς το ζην;
Δ.Δ.: Αυτό που κάνουμε κατά κύριο λόγο είναι να βλέπουμε δεδομένα, να συμβουλεύουμε οργανισμούς, κυβερνήσεις και επιχειρήσεις για το πώς θα προετοιμαστούν για τις μεγατάσεις ή να τους παίρνουμε από το χέρι και να τους δίνουμε τα εφόδια για να μετασχηματιστούν.
G.: Νιώθεις πρεσβευτής του μέλλοντος;
Δ.Δ.: Θα μπορούσες να το πεις έτσι. (γελάει) Είναι μεγάλη κουβέντα.
G.: Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που κάνεις το πρωί όταν ξυπνάς; Πιάνεις το κινητό σου;
Δ.Δ.: Οχι. Αρχικά παίρνω λίγο χρόνο για τον εαυτό μου. Κάνω διαλογισμό και γυμναστική, ταΐζω τα γατιά μου, την Κάρμα και τον Νίο, και κατόπιν μιλάω με την Alexa για το πρόγραμμα και την πληροφορία της μέρας.
G.: Δώσε μας μια συμβουλή για το μέλλον.
Δ.Δ.: Να κρατήσουμε την περιέργεια του μικρού παιδιού που ανακαλύπτει τον κόσμο, γιατί μόνο αν ξεχάσουμε ό,τι μάθαμε και το ξαναμάθουμε μπορούμε να αγκαλιάσουμε την αλλαγή και την πρόοδο. Αυτό είναι το skill set που θα σώσει την ανθρωπότητα
Info
Το «2049» του Δημήτρη Δημητριάδη & του Γιάννη Σκορδά κυκλοφορεί από την Key Books