Του Κώστα Ράπτη
Στην Άγκυρα η πρωτομαγιάτικη διαδήλωση υπήρξε ογκώδης, παρά τη βροχή. Στην Τραπεζούντα, έδωσαν το “παρών” οι νεοεκλεγέντες δήμαρχοι από το αντιπολιτευόμενο κόμμα CHP. Στην Προύσα, η Εργατική Πρωτομαγιά τιμήθηκε με διαδήλωση για πρώτη φορά, υπό το σύνθημα “Δεν ευθυνόμαστε εμείς για την οικονομική κρίση”. Στο Μπατμάν, συγκεντρώθηκαν (Κούρδοι) εργάτες από όλη τη νοτιοανατολική Τουρκία, καθώς και οι νεοεκλεγέντες δήμαρχοι του φιλοκουρδικό κόμματος DEM. Στη βιομηχανική περιοχή του Κοτζάελι, όπου την διοργάνωση είχε αναλάβει το συντηρητικό συνδικάτο HAK-İŞ, των ομιλιών προηγήθηκε ανάγνωση του Κορανίου, ενώ στο Ζονγκουλντάκ, την τουρκική “πρωτεύουσα των ανθρακωρύχων” εμφανίσθηκαν με πανό Κινέζοι μηχανικοί, οι οποίοι εργάζονται σε γειτονικό θερμοηλεκτρικό έργο.
Όμως τα βλέμματα, όπως κάθε χρόνο την Πρωτομαγιά, στράφηκαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο εορτασμός δεν υπήρξε διόλου ειρηνικός.
Από την παραμονή, ο νομάρχης Νταβούτ Γκιουλ είχε επιβάλλει απαγόρευση συγκεντρώσεων και είχε διατάξει την ανάπτυξη 42.000 αστυνομικών. Επιπλέον, έκλεισαν για την κυκλοφορία 74 οδοί και σταμάτησαν να λειτουργούν επτά σταθμοί του μετρό.
Στόχος: να μην υπάρξει συρροή διαδηλωτών στην Πλατεία Τακσίμ, στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης, όπου επετράπη απλώς κατάθεση στεφάνων από ολιγομελείς αντιπροσωπείες συνδικαλιστών.
Το αποτέλεσμα ήταν να σημειωθούν συγκρούσεις στα μέρη όπου πραγματοποιούνταν “παράνομες προσυγκεντρώσεις”, με τη φιλοδοξία της προσέγγισης στο Τακσίμ, ήτοι στο Μπεσίκτας, το Σισλί και κυρίως στο Σαράτσχανε (ήτοι στο αρχαίο Υδραγωγείο του Ουάλεντος), όπου καλούσε το CHP και παρέστη και ο προσφάτως επανεκλεγείς επικεφαλής του μητροπολιτικού δήμου Εκρέμ Ιμάμογλου.
Ο υπουργός Εσωτερικών Αλί Γερλίκαγια ανακοίνωσε 217 προσαγωγές και συνεχάρη τους αστυνομικούς για τη δράση τους.
Όλα αυτά, μολονότι τον περασμένο Δεκέμβριο το Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας απεφάνθη ότι ο (καθιερωμένος πλέον) αποκλεισμός της πλατείας Τακσίμ κατά την Εργατική Πρτωτομαγία παραβιάζει το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, δεδομένης και της ιστορικής και συμβολικής αξίας του τόπου για τους εργάτες.
Όμως αυτή ακριβώς η ιστορική και συμβολική διάσταση εξηγεί το γιατί το θέμα παραμένει φλέγον μέχρι σήμερα.
Η Εργατική Πρωτομαγιά εορτάσθηκε στην πλατεία Τακσίμ για πρώτη φορά στα χρονικά της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1976 – εν μέσω των “μολυβένιων χρόνων” της γείτονος, όπου κράτος, παρακράτος, μαφία, ακροδεξιά και (ακρο)αριστερές οργανώσεις έλυναν τους λογαριασμούς τους δια των όπλων σχεδόν καθημερινά, μέχρι να έρθει το πραξικόπημα του Εβρέν το 1980.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο δεύτερος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην πλατεία Τακσίμ το 1977 εξελίχθηκε σε πραγματικό μακελειό, όταν ελεύθεροι σκοπευτές τοποθετημένοι στο κτήριο της Εταιρείας Ύδρευσης και του ξενοδοχείου Intercontinental άρχισαν να βάλλουν κατά του πλήθους, την ώρα που στο βήμα μιλούσε ο επικεφαλής της κύριας εργατικής συνομοσπονδίας (DİSK). Ο απολογισμός ήταν 42 νεκροί και εκατοντάδες τραυματίες.
Η υπόθεση δεν εξιχνιάσθηκε ποτέ και το 1989 μπήκε οριστικά στο αρχείο. Οι αρχές διέδωσαν το σενάριο της ακροαριστερής βίας (με δράστες μαοϊκούς τους οποίους η DİSK αρνούνταν να δεχθεί στους κόλπους της), ενώ ο Ελβετός ιστορικός Ντανιέλε Γκάνζερ, συγγραφέας του βιβλίου “Οι Μυστικοί Στρατοί του ΝΑΤΟ”, αποδίδει τη σφαγή σε κοινή πρωτοβουλία μυστικών υπηρεσιών και ακροδεξιών οργανωμένων σε “Αντι-αντάρτικες ομάδες”, στο πλαίσιο της τουρκικής εκδοχής της Gladio. Αυτή την κατεύθυνση είχε υποδείξει στον καιρό του και ο κεντροαριστερός κατά καιρούς πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ.
Αυτό το βεβαρυμένο παρελθόν εξηγεί το γιατί η “ανάκτηση” της πλατείας Τακσίμ από τα συνδικάτα και τα κόμματα της αριστεράς διατηρεί τόσο μεγάλη σημασία – αλλά και γιατί το καθεστώς Ερντογάν επιμένει να την αρνείται, αφότου εγκατέλειψε το “φιλελεύθερο” πρόσωπό του.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι ο εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στο Τακσίμ επετράπη εκ νέου το 2010 (όταν ακόμη ο Ερντογάν έδινε τη δική του μάχη με το “βαθύ κράτος”), αλλά παρεμποδίσθηκε, με την επίκληση κατασκευαστικών έργων, το 2013, δίνοντας έτσι το έναυσμα για το μεγάλο κύμα αντικυβερνητικών διαδηλώσεων του “Πάρκου Γκεζί” λίγο αργότερα.
Έκτοτε, ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς στην Κωνσταντινούπολη είναι πάντοτε συγκρουσιακός (όπως άλλωστε και του Pride, που άλλοτε πραγματοποιούνταν ελεύθερα και τώρα έχει απαγορευθεί). Η ιστορία μοιάζει να κάνει κύκλους στη γείτονα.