του Κώστα Κατίκου
Ανεπίδεκτο είσπραξης είναι πάνω από το 30% των ασφαλιστικών χρεών προς τον ΕΦΚΑ, καθώς προέρχεται από οφειλές που ανάγονται σε βάθος 20ετίας και σε πολλές περιπτώσεις από πτωχευμένους ή και αποβιώσαντες οφειλέτες. Σε σύνολο χρεών 48,5 δισ. ευρώ, τα 15 δισ. ευρώ θα πρέπει να διαγραφούν οριστικά από τις οφειλές του ΕΦΚΑ και του ΚΕΑΟ, καθώς δεν υπάρχει καμία απολύτως δυνατότητα να εισπραχθούν.
Είναι ενδεικτικό ότι στη λίστα των μεγαλοοφειλετών των Ταμείων που δημοσιοποιήθηκε τον περασμένο Ιούλιο περιλαμβάνονται 10.000 οφειλέτες (κυρίως νομικά πρόσωπα) με χρέη περίπου 10 δισ. ευρώ προς τον ΕΦΚΑ, τα οποία δεν επιδέχονται είσπραξη είτε γιατί ανήκουν σε πτωχευμένες επιχειρήσεις, είτε επειδή δεν έχουν αποδώσει τα αναγκαστικά μέτρα που έχουν ληφθεί, είτε ακόμα γιατί οι οφειλέτες απεβίωσαν αφήνοντας χρέη σε κληρονόμους που είναι χρονοβόρο να αναζητηθούν για να διαπιστωθεί αν τελικά κληρονόμησαν και πόσα χρέη ή αν αποποιήθηκαν τα κληρονομητήρια μαζί με τα χρέη.
Σε αυτά τα 10 δισ. ευρώ έρχονται να προστεθούν άλλα 5 δισ. ευρώ από χρέη πριν από το 2009 που δεν μπορούν να εισπραχθούν.
Ένας άλλος λόγος που καθιστά μη εισπράξιμα τα 15 δισ. ευρώ από τη λίστα των μεγαλοοφειλετών είναι ότι τα περισσότερα (περίπου 8 δισ. ευρώ) προέρχονται από προσαυξήσεις και τα 7 δισ. ευρώ είναι η κύρια οφειλή. Αυτό σημαίνει ότι οι οφειλές αυτές είναι ξεχασμένες και το μόνο που γίνεται είναι να αθροίζονται οι προσαυξήσεις που ανεβάζουν κάθε χρόνο τη συνολική οφειλή.
Οι τόκοι προσαύξησης επιβάλλονται, μάλιστα, χωρίς κανένα όριο και όχι μόνον διπλασιάζουν την αρχική οφειλή, αλλά συνεχίζουν να αυξάνουν τα χρέη με γεωμετρική πρόοδο.
Έως το 2012 υπήρχε οροφή στον ανατοκισμό των οφειλών στα Ταμεία, που σταματούσε στο 100%, δηλαδή μια οφειλή των 5.000 ευρώ έφτανε στα 10.000 ευρώ με τις προσαυξήσεις και πάγωνε σε αυτό το ποσό, ενώ κάθε νέα οφειλή που δημιουργούνταν και έμενε απλήρωτη είχε οροφή το 100% με τις προσαυξήσεις.
Από 1/1/2013 καταργήθηκε η οροφή του 100% της προσαύξησης και όλα τα ληξιπρόθεσμα χρέη προσαυξάνονται χωρίς όριο με ετήσιο επιτόκιο 8,5%.
Για παράδειγμα, αρχικό χρέος 10.000 ευρώ το 2012 σήμερα έχει φτάσει στα 26.617 (+166%). Αν μείνει αρρύθμιστο, έως το 2028 θα φτάσει στα 36.887 ευρώ, ενώ έως το 2030 θα έχει εκτοξευθεί στα 43.425 ευρώ.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση του ΚΕΑΟ για το β’ τρίμηνο του 2024, “μετά την κατάργηση των κριτηρίων για τη διαβίβαση των θεωρητικά εισπράξιμων οφειλών από τα Ταμεία στο ΚΕΑΟ πολλές από τις οφειλές που έχουν ενταχθεί στο ΚΕΑΟ εμφανίζουν πολύ χαμηλή ή μηδενική εισπραξιμότητα. Για τον λόγο αυτό, το ΚΕΑΟ, βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων που θέτει, εντοπίζει και διαχωρίζει τις οφειλές με χαμηλό, ίσως και μηδενικό βαθμό εισπραξιμότητας”.
Ταυτόχρονα, όπως προκύπτει από την ανάλυση των χρεών για τις οφειλές ύψους 48.576.693.016 ευρώ (του β’ τριμήνου του 2024) το 34,72% (ποσό 16.868.072.873 ευρώ) του συνολικού χρέους δημιουργήθηκε από οφειλέτες που ξεκίνησαν να δημιουργούν οφειλές για πρώτη φορά από το 2010 και μετά, ενώ το 65,28% (ποσό 31.708.620.143 ευρώ) δημιουργήθηκε από οφειλέτες που ξεκίνησαν να δημιουργούν οφειλές για πρώτη φορά το 2009 ή παλαιότερα.
Η προσπάθεια πέφτει πλέον στο συμμάζεμα των “φρέσκων χρεών” και στο κυνήγι των οφειλετών που εγκαταλείπουν τις ρυθμίσεις και δημιουργούν νέες οφειλές. Είναι ενδεικτικό ότι στο δεύτερο τρίμηνο του 2024 το ΚΕΑΟ έστειλε 131.913 ατομικές ειδοποιήσεις σε οφειλέτες για να τακτοποιήσουν τα χρέη τους σε 20 μέρες με ρύθμιση, για να γλιτώσουν τις κατασχέσεις έναντι των οφειλών τους.
Απαλλαγή χρεών μέσω παραγραφής
Τα ανεπίδεκτα είσπραξης χρέη μπορούν να σβήσουν είτε με νομοθετική διάταξη είτε διαμέσου της παραγραφής τους. Η παραγραφή είναι στη 10ετία και από το 2026 το όριο κατεβαίνει στην 5ετία. Με την παραγραφή πολλοί επαγγελματίες με παλιές οφειλές θα γλιτώσουν από τα βάρη του παρελθόντος.
Σύμφωνα με τον νόμο 4997/2022, σε δεκαετή παραγραφή υπόκεινται οι απαιτήσεις του ΕΦΚΑ από μη καταβληθείσες εισφορές χρονικής περιόδου ασφάλισης έως 31/12/2025, ενώ από 1/1/2026 η παραγραφή θα επέρχεται μόλις συμπληρωθεί η 5ετία. Στην παραγραφή μπαίνουν οι οφειλές που δεν έχουν βεβαιωθεί από τα Ταμεία και για τις οποίες η 10ετία συμπληρώνεται από τον Ιανουάριο του 2016 και μετά.
Για παράδειγμα, οφειλή έως και Δεκέμβριο του 2005 που δεν αναζητήθηκε, παραγράφηκε την 1η/1/2016, που συμπληρώθηκε η 10ετία.
Αντίστοιχα, οι οφειλές μηνών από 1/2006 έως και 12/2006 παραγράφηκαν την 1η/1/2017 (εφόσον δεν αναζητήθηκαν), οι οφειλές του 2011 παραγράφηκαν το 2022, του 2012 παραγράφονται τον Ιανουάριο του 2023 κ.ο.κ
Από το 2026, όπως προβλέπει ο νόμος, η παραγραφή πέφτει στην 5ετία. Για παράδειγμα, η αξίωση του ΕΦΚΑ για την είσπραξη οφειλής από μη καταβληθείσες εισφορές των μηνών από 1/2026 έως και 12/2026 θα παραγραφεί την 1η/1/2032, των μηνών από 1/2027 έως και 12/2027 παραγράφεται την 1η/1/2033 κ.ο.κ.
Η παραγραφή παύει να ισχύει όταν ο ΕΦΚΑ ή το ΚΕΑΟ –εντός της 10ετίας, ή εντός της 5ετίας μετά το 2026– ειδοποιήσει με οποιονδήποτε τρόπο τον ασφαλισμένο για την οφειλή: με δικαστικό επιμελητή-κλητήρα, επιστολή, ηλεκτρονική ειδοποίηση, εφόσον υπάρξει μέτρο διοικητικής εκτέλεσης για την είσπραξή της (κοινοποίηση ατομικής ειδοποίησης, επιβολή κατάσχεσης επί κινητής/ακίνητης περιούσιας ή απαίτησης εις χείρας τρίτου, προσδιορισμός προγράμματος πλειστηριασμού κ.λπ.) κ.ά.