Το φως και ο θάνατος. Δύο αντίθετες δυνάμεις ή δύο όψεις του ίδιου νομίσματος; Σε αυτές τις θεματικές καλείται να απαντήσει καλλιτεχνικά αυτή την περίοδο ο Αναστάσης Ροϊλός. Ο ηθοποιός που κινείται ανάμεσα σε διαφορετικούς κόσμους μιλά για το φως που διαπερνά τη σκηνή και τη ζωή, που διαθλάται στα κείμενα του Πεντζίκη και αναδύεται μέσα από τη μνήμη και το παρελθόν στη νέα σειρά των Μιρέλλας Παπαοικονόμου και Κάτιας Κισσονέργη. Ας τα πάρουμε όμως ένα-ένα.
Τι σημαίνει να ζωντανεύεις έναν κόσμο τόσο πυκνό, τόσο αινιγματικό, τόσο βαθιά ποιητικό όπως αυτός του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη στο «Ο πεθαμένος και η ανάσταση» – ένας τίτλος που από μόνος του προκαλεί δέος; Ο Αναστάσης Ροϊλός αναμετριέται με αυτή την πρόκληση στην πρωτότυπη σύγχρονη όπερα του Νικόλα Τζώρτζη, μια ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής που επιχειρεί να μεταφέρει στη σκηνή το θραυσματικό, ασθματικό, σχεδόν υπερβατικό ύφος του σπουδαίου λογοτέχνη και εικαστικού. «Ο Πεντζίκης έχει έναν τρόπο γραφής που είναι αδύνατο να αναπαραχθεί πιστά. Είναι ένας κόσμος από μόνος του. Οπότε, όταν έρχεται η ώρα να αποδοθεί θεατρικά, πρέπει να γίνουν επιλογές. Ποια είναι η δομή; Πώς θα αποτυπωθεί η ποιητικότητα, η στοχαστικότητα, η συνειρμική αφήγηση; Είναι ένα έργο που απαιτεί ενδελεχή έρευνα, βαθιά κατανόηση του πώς λειτουργεί η γλώσσα και η σκέψη του», ομολογεί ο Ροϊλός που ενώ υποδύεται τον Πεντζίκη-Αφηγητή, δεν τραγουδά στην παράσταση. Είναι η φωνή, ο λόγος, η γέφυρα ανάμεσα στον θεατή και τη μουσική. «Η πρόκληση είναι μεγάλη.
Η μουσική του Νικόλα Τζώρτζη είναι από μόνη της ένα χάος – με την καλή έννοια. Χωρίς μια κλασική θεατρική δραματουργία, χωρίς μια συμβατική αφήγηση, καλούμαι να ενσωματωθώ σε αυτή τη μουσική και να της δώσω ένα ακόμα επίπεδο αφήγησης». Αλλά πέρα από το θέατρο, το έργο συνομιλεί με κάτι πιο βαθύ. Με τον θάνατο και την ανάσταση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τον ρωτώ τι σημαίνουν για εκείνον αυτές οι δύο έννοιες. «Το μόνο βέβαιο στη ζωή είναι ο θάνατος. Ολα τα άλλα είναι διαπραγματεύσιμα, ρευστά, άγνωστα. Το ζήτημα είναι πώς ζούμε μέχρι να φτάσουμε εκεί».
Στα λόγια του υπάρχει μια φιλοσοφική διάθεση, μια βαθιά υπαρξιακή σκέψη. «Προσωπικά, έχω μια πολύ ιδιαίτερη σχέση με το θείο, με τη θρησκεία, με τον χριστιανισμό. Οπότε προσεγγίζω το έργο και μέσα από αυτό το πρίσμα. Ο Πεντζίκης δεν κάνει απλώς λογοτεχνία, κάνει θεολογία, κάνει φιλοσοφία, αναρωτιέται, αμφισβητεί». Μου μιλά για τη «σκόρπια αρχιτεκτονική της ζωής», όπως αποκαλεί ο Πεντζίκης την ύπαρξή μας. «Η ζωή είναι μια συρραφή στιγμών, εμπειριών, σκέψεων, παραδοχών και ανατροπών. Και κάπου μέσα σε όλα αυτά, μπορεί κανείς να αναστηθεί ξανά και ξανά, πριν τον τελικό θάνατο». Τον ρωτώ αν έχει νιώσει αυτή την «Ανάσταση» στη δική του ζωή. «Ναι. Περισσότερες από μία φορές. Κάποιες φορές έρχεται απότομα, ενήλικα, σαν ηλεκτροσόκ. Αλλες φορές είναι μια αργή διαδικασία, μια μεταμόρφωση που συμβαίνει σταδιακά, σχεδόν ανεπαίσθητα. Το θέατρο βοηθάει σε αυτό – είναι ένα συνεχές παιχνίδι ταύτισης και αποστασιοποίησης, ένα διαρκές πέρασμα από τη μία ύπαρξη στην άλλη».
Το άλλο μεγάλο του εγχείρημα είναι το «Απαραίτητο φως», η νέα τηλεοπτική σειρά μυστηρίου οχτώ επεισοδίων σε σενάριο Μιρέλλας Παπαοικονόμου και Κάτιας Κισσονέργη και σκηνοθεσία Λάμπη Ζαρουτιάδη, που θα μας ταξιδέψει στον χρόνο με φόντο την Αθήνα της γερμανικής κατοχής. Ενας τίτλος που μοιάζει να συνομιλεί με την «Ανάσταση» του Πεντζίκη. «Ναι, είναι ενδιαφέρον πως και τα δύο έργα, παρότι τόσο διαφορετικά, μιλούν για το ίδιο πράγμα: την ανάγκη για φως, κυριολεκτικό και μεταφορικό. Για μένα, το φως είναι αλήθεια. Είναι αποκάλυψη, είναι κάθαρση». Αναρωτιέμαι αν ο ίδιος πιστεύει σε μια επόμενη ζωή, ότι αυτό το φως οδηγεί κάπου. «Δεν θέλω να μπω σε μια κουβέντα πίστης. Αλλά θα σου πω το εξής: δεν μπορείς να αφήνεις τίποτα για μετά. Αν υπάρχει κάτι άλλο, θα το μάθουμε όταν έρθει η ώρα. Η ζωή είναι τώρα. Και η μόνη πραγματική ανάσταση είναι αυτή που μπορείς να βιώσεις εδώ».
Και πράγματι μοιάζει να μπαίνει φως. Εκτυφλωτικό, από εκείνο που γίνεται λευκό, σχεδόν σε τυφλώνει. Αυτό δεν συνέβη και στην πρόσφατη διαμαρτυρία των Τεμπών, δεν αναζήτησε ο κόσμος το φως; «Κατ’ αρχάς, η ίδια η κίνηση είναι ελπιδοφόρα. Το ότι έγινε αυτή η συγκέντρωση, μία τόσο μαζική συσπείρωση, τέτοιου μεγέθους, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο. Οσοι βρεθήκαμε εκεί το νιώσαμε. Ηταν όλος αυτός ο τεράστιος αριθμός των ανθρώπων που για λίγες ώρες οι καρδιές μας ένιωσαν το ίδιο πράγμα. Ενας παλμός, μια ομόνοια. Κάτι τέτοιο σε σημαδεύει!».
Από τον «Αμλετ» μέχρι τον μονόλογο στο «Insenso», ο Ροϊλός έχει ήδη μια πορεία γεμάτη ρόλους-δοκιμασίες. Ποιοι χαρακτήρες έχουν σημαδέψει τον ίδιο; «Ολοι. Ακόμα και αυτοί που νόμιζα πως δεν μου άφησαν κάτι, κάπου μέσα μου έχουν εντυπωθεί. Αλλά αν έπρεπε να ξεχωρίσω, θα έλεγα πως το “Insenso” και ο “Αμλετ” με άλλαξαν ουσιαστικά. Μου έδωσαν ένα νέο βλέμμα πάνω στην τέχνη, στο θέατρο, στη ζωή». Μετά από κάθε παράσταση, κάθε ρόλο, κάθε μεγάλη εμπειρία, τι μένει μέσα του; «Μόνο η χαρά. Παλιά ίσως υπήρχε και μια αίσθηση απώλειας. Αλλά με τον καιρό έχω μάθει να αποδέχομαι ότι όλα τελειώνουν.
Αυτό είναι κι ένα μάθημα ζωής. Αν έχεις ζήσει κάτι πλήρως, αν το έχεις εξαντλήσει, τότε δεν υπάρχει λύπη στο τέλος. Υπάρχει μόνο η χαρά ότι το έζησες». Ποιος είναι ο επόμενος ρόλος που θα ήθελε να παίξει; Χαμογελά. «Είναι πολλοί. Δεν ξέρω ακόμα ποιος θα έρθει πρώτος. Αλλά αυτό που ξέρω είναι πως κάθε νέος ρόλος είναι μια νέα αρχή. Και κάθε νέα αρχή, μια μικρή ανάσταση».
Κλείνουμε τη συζήτησή μας εκεί. Στο φως, στην ανάσταση, στις δεύτερες ζωές που μπορεί να έχει κανείς μέσα σε αυτή τη μία και μοναδική ζωή. Στην τελική, ίσως αυτό να είναι και το αληθινό μήνυμα του έργου του Πεντζίκη – και της τέχνης γενικότερα. Οτι πάντα μπορούμε να ξαναβρούμε το φως.